از صفر به یک و برعکس: مشکلات نگهداری یک پادکست

روز جهانی پادکست فرصتی مناسب است که درباره ساخت پادکست بنویسیم. بهار پادکست فارسی منجر به ساخت موج جدیدی از محتوای صوتی به زبان فارسی گشته و مدیوم محتوای صوتی و پادکست را کمی عمومی تر از گذشته به مخاطبان معرفی کرده است. پس اکنون که این نوع محتوا به شکلی فراگیر تولید و مصرف می‌شود، وقت آن است که درباره مشکلات آن هم صحبت کنیم. مشکلاتی درباره خود مدیوم، مشکلاتی که سازندگان مسئولش هستند و مشکلاتی که به شنوندگان برمی‌گردد.
پس اگر شما هم قصد ساخت پادکستی را دارید و یا تولید کننده این گونه محتوا هستید، لطفا متن زیر را بخوانید و آگاهانه وارد دنیای زیبای پادکست شوید!

مشکلات محتوا

• تداوم انتشار:
  بسیاری از افراد هستند که با ایده‌های جذاب، محتوای خوب و انرژی بالا پادکستی را آغاز می‌کنند و تنها بعد از ۳ قسمت دلسرد شده و آن‌ را رها می‌کنند. دلایل بسیاری می‌تواند این سرخوردگی را توجیه کند. عدم بازخورد مناسب، عدم وجود زمان کافی، عدم وجود موضوعات بیشتر برای ادامه کار و ...
  فرض کنید شما بعد از صرف انرژی بسیار و با کلی علاقه اپیزود اول پادکست خود را آماده می‌کنید و پس از انتشار و گذشت چند روز می‌بینید شنوندگان آن به ۵۰۰ نفر هم نمی‌رسد. طبیعتا این موضوع باعث دلسرد شدن شما شده و حتی ممکن است پس از تکرار این رویه در قسمت های بعد به ناامیدی و پایان دادن به عمر پادکست کوتاه شما ختم شود.
  اپیزود اول استرینگ کست در زمان انتشار تنها ۴۸ بار شنیده شد. و شنوندگان سه قسمت بعدی روی هم به ۳۰۰ نفر نمی‌رسید. ۳۰۰ نفری که شاید بخش زیادی از آنها دوستانی بودند که با اصرار ما و برخلاف میل خود پادکست را دانلود کرده بودند. برآورد حدودی ما نشان می‌داد که در پایان فصل اول هر قسمت به طور متوسط شاید ۱۲۰۰ بار شنیده شده بود.
  ساخت محتوای اپیزودیک، بدون هیچ پشتوانه مارکتینگ و از صفر، فرایندی است که نیازمند صبر ایوب و زمان بسیار است. مخاطب شما را یک شبِ پیدا نمی‌کند و از آن‌ جایی که تنها راه گسترش شما تبلیغات اکتسابی است بسیار طول می‌کشد تا مخاطب شما را به دوستان خود معرفی کرده و راه همواری را برای شما فراهم کند.
  پس اگر شما یا افراد نزدیک شما قصد دارند پادکستی را شروع کنند، از آن‌ها بخواهید حداقل نقشه‌ راهی از ۵ یا ۱۰ قسمت بعدی به همراه زمان انتشار داشته باشند و تا جای ممکن سعی کنند به این نقشه پایبند بمانند.
• کیفیت نهایی
  پادکست خوب نه درباره متن مناسب و مشخص و نه درباره صدای مناسب و بی نقص است. پادکست درباره داستانی است که ما در حال شنیدنش هستیم. پس اگر داستانی دارید که فکر می‌کنید دیگران دوست دارند بشنوند میکروفون برداشته و آن‌ را ضبط کنید.
  اما این نکته را در نظر بگیرید که اگر می‌خواهید در میان پادکستر های حرفه‌ای رقابت کنید، باید کیفیت محصول نهایی خود را حداقل در سطح استاندارد نگه دارید. پادکست فارسی امروزه پر از برنامه هایی است که از کیفیت متن، ضبط و ویرایش بسیار بالایی برخوردار هستند پس تا زمانی که این استاندارد ها را برای خود رعایت نکنید نمی‌توانید با آن‌ها رقابت کنید.
  ولی نکته خوب اینجاست که رعایت این استاندارد ها نه به تجهیزات گران قیمت و نه به افراد حرفه‌ای نیاز دارد. تمرین چندباره قبل از ضبط، استفاده از تکنیک هایی مثل شونه تخم مرغ و جوراب روی میکروفون و همچنین یک نویزگیری نرم‌افزاری می‌تواند کیفیت فایل نهایی شما را به شکل چشم‌گیری افزایش داده و به راحتی شما را به یک بازیکن حرفه‌ای در دنیای پادکست فارسی تبدیل کند.
• حضور موثر در وب
  شاید فکر کنید که همه چیزی که برای یک پادکست خوب لازم است یک فید و یک اپیزود جذاب است ولی پخش فایل تولیدی شما به اندازه ساخت آن اهمیت دارد. ایجاد یک حضور موثر در شبکه های مجازی (حتی با دنبال کنندگان محدود)، برقراری ارتباط با دیگر تولید کنندگان پادکست و یا گروه هایی که در حیطه کاری شما فعالیت می کنند و داشتن یک لندینگ پیج اولیه می‌تواند شانس شما برای دیده شدن، معرفی شدن و پیدا شدن را چندین برابر کند.
  قانون ۶ پله بیکن می‌گوید هر دو انسان در جهان با ۶ واسطه به هم وصل می‌شوند پس با گسترش ارتباطات خود با دیگر پادکست ها، تولید کنندگان مشابه و شنوندگانتان می‌توانید احتمال اتصال خود به شنوندگانی که هنوز موفق به کشف شما نشده‌اند را بیشتر کنید.
  استرینگ‌کست و ساروس خیلی اتفاقی همدیگر را از طریق یک واسطه کشف کردند و همین همکاری در نهایت منجر به این شد که استرینگ اولین رویداد زنده خود را برگزار نماید و شنوندگان بسیاری را به خانواده خود اضافه کند. پس ارتباطات خود را گسترش دهید، با شنوندگان خود در ارتباط باشید و نظرات آن‌ها را بشنوید.

مشکلات مدیوم

• عدم وجود مدل کسب‌وکار ثابت
  پادکست سازی فرایندی وقت‌گیر، پیچیده و سخت است. آماده کردن محتوایی که می‌بایست بارها چک شود. ضبط آن به شکل صوتی که ممکن است بارها به دوباره کاری بیانجامد، ویرایش فایل‌های صوتی که جزییات فراوانی داشته و به دقت بالا نیازمند است و درنهایت انتشار و بازاریابی فایل نهایی برای پیدا کردن مخاطب هدفی که محتوا برای آن‌ها آماده شده؛ از معدود قدم‌هایی هستند که زمان زیادی را از سازندگان هر پادکست می‌گیرد. شاید در ابتدا این فرایند با حوصله فراوان انجام بگیرد ولی با گذر زمان (شاید بعد از سه سال) و افزایش مخاطب و نیاز به حفظ استانداردی مشخص برای همه مراحل به یک پروژه سنگین تبدیل می‌شود که انرژی و زمان زیادی را از تولید کنندگان می‌گیرد.
  علاوه بر این؛ وجود هزینه های نگهداری سرور یا سیستم های بارگزاری محتوا، هزینه مارکتینگ، تجهیزات و ... ساخت پادکست را به فرایندی تبدیل می‌کند که نه تنها انرژی،‌بلکه هزینه زیادی را نیز می‌طلبد. هزینه مادی و معنوی که در نهایت به انتشار یک محصول رایگان می‌انجامد.
  انتشار این محصول رایگان کاملا ارزشمند است ولی حفظ کیفیت و ادامه آن در طولانی مدت و به این شکل سخت و گاهاً غیر ممکن است.
  راه حل این مشکل را شاید بتوان در تعریف یک مدل کسب درآمد برای پادکست ها دانست که سازندگان بتوانند با تعریف یک درآمد مشخص برای محصول خود هم هزینه های ساخت را تامین کرده و هم مزد زحمات خود را تا حدی به دست بیاورند. اما متاسفانه پادکست و به خصوص پادکست فارسی در حال حاضر از هیچ مدل استاندارد و پایداری برای درآمد برخوردار نیست. تعداد محدودی از پادکست ها اسپانسر می‌گیرند و تعدادی دیگر (مثل ما) به کمک شنوندگان بسنده می‌کنند در حالی که هیچکدام از این مدل ها قابلیت گسترش نداشته و در بهترین حالت محدود هستند.
  دریافت اسپانسر موضوعی است که در شاخه بعدی به شکل کامل به آن می‌پردازیم ولی در خلاصه ترین شکل، اسپانسر ها کم هستند، میانگین مخاطب پادکست برای آن‌ها کافی نیست و در بعضی موارد (تجربه چندین‌باره استرینگ)‌ زیر حرف خود زده و پس از دریافت سرویس ناپدید می‌شوند.
  درباره شاخه دوم می‌شود ساعت‌ها نوشت و حرف زد. پیتر دایامندیس کمک جمعی و یا crowdfunding را آینده جذب سرمایه دانسته و معتقد است که دنیای سرمایه را متحول می‌کند. و شاید تا حدی حق با او باشد. پروژه های بسیاری در kickstarter و یا pateron راه افتاده و هزینه خود را به شکل کامل تامین کرده‌اند اما بومی سازی این فرهنگ در ایران با شکست همراه بوده است.
  بحران واحد مالی، عدم تقارن هزینه ها با واحد ریالی و همچنین عدم وجود زیرساخت پرداخت اشتراکی و یا subscription همه کمک کرده‌اند تا مدل کمک جمعی در اکثر پروژه های ایرانی با موفقیت همراه نبوده باشند.
  سال پیش استرینگ فراخوانی برای جذب سرمایه فصل سوم به راه انداخت و با کمک مخاطبان موفق شد نزدیک به ۳ میلیون تومان کمک جمع کند. در حالی که تنها هزینه های بارگزاری محتوا در دو سایت ساندکلاد و بلوبری به مدت یک سال برابر با 244 دلار می‌باشد که با نرخ فعلی دلار مبلغی نزدیک به ۴ میلیون تومان می‌شود.
• مونوپولی و محدودیت مخاطب
  بازار پادکست‌های انگلیسی زبان پر از موضوعات متفاوت، برنامه های مختلف و مخاطبین گسترده است که هرکدام با توجه به سلیقه خود پادکست هایی که به بهترین نحو پاسخگوی نیازشان هستند را انتخاب و به آن گوش می‌دهند. در این حالت اسپانسر ها با توجه به مخاطب مورد هدف، پروفایل مخاطبین خود و همچنین موضوعات مد نظر تعدادی پادکست را انتخاب و از آن‌ها حمایت می‌کنند. این در حالی است که بازار پادکست فارسی بسیار کوچک و مخاطبین آن بسیار بسیار محدود است. در این حالت یک اسپانسر می‌تواند تنها با انتخاب یک یا دو پادکست پرطرفدار و انتشار تبلیغ در آن‌ها کل مخاطبین را پوشش داده و نیاز خود را برآورده سازد. در این مدل کوچک و نیچ، مدل تبلیغی همیشه بالای خط بوده و نیاز به تبلیغات زیر خطی و هدفمند تر بوجود نمی‌آید.
  اما علت این مشکل نه به گردن اسپانسرها است، نه پادکست ها و نه مخاطبان پس جستجو برای یافتن راه حل نیز شاید کاری بیهوده باشد.شاید ساخت پادکست های متنوع دایره موضوعی را گسترش داده و مخاطبان را افزایش دهد. شاید گسترش مخاطبان پادکست در آینده‌ای نزدیک باعث شود تا تبلیغات هدفمند به پادکست‌های مختلف اضافه شود و شاید همه این‌ها به عمومی سازی درآمدزایی در پادکست‌های فارسی ختم شوند. ولی تا آن زمان باید ایستاد و منتظر ماند.

پیشنهاداتی برای شنوندگان

• پادکست‌ها را معرفی کنید:
  پادکست سازان وقت خود را می‌گذارند و از جیب خود هزینه می‌کنند تا محتوایی خوب را به دست شما برسانند. اکثر تولید کنندگان پادکست بودجه کافی برای تبلیغات را ندارند پس تبلیغات اکتسابی تنها گزینه برای آن‌ها می‌باشد.
  اگر پادکستی را گوش می‌کنید و دوستش دارید آن‌ را به دوستان خود معرفی کنید. قسمت مورد علاقه خود را برای آن‌ها بفرستید و یا آن را برایشان پخش کنید. اگر شاغل هستید آن را به همکاران خود بدهید، اگر همایش دارید قسمت‌های آن را به شرکت‌کنندگان هدیه بدهید و اگر دسترسی به پلتفورم و مخاطبین خاص خود را دارید پادکست را به آن‌ها پیشنهاد دهید.
• پادکست‌ها را امتیاز دهید:
  امتیاز هرپادکست مثل کارنامه اعمال آن می‌باشد و جزو معدود مواردی است که می‌تواند انرژی لازم را به تولید کنندگان محتوا برگرداند و خستگی را تن آن‌ها بیرون آورد.
  امتیاز دادن بسیار ساده است، به آیتیونز و یا جایی که پادکست گوش می کنید رفته و در آنجا به پادکست مورد علاقه خود امتیاز بدهید. این امتیاز نه تنها باعث خوشحالی سازندگان محتوا می‌شود بلکه شانس دیده شدن آن‌ها را بیشتر می‌کند.
• در صورت توان، از پادکست‌ها حمایت کنید:
  پادکست‌ها رایگان هستند و گوش دادن آن‌ها بدون پرداخت هزینه حق همه است. اما اگر شما توانایی این را دارید که از پادکست ها حمایت مالی کنید دست به کار شوید و به آن‌ها کمک کنید. پادکست رایگان است ولی تولید پادکست رایگان نیست. پس حمایت شما - در هر میزان - می‌تواند تولید کنندگان را در ساخت محتوا یاری دهد.

حرف آخر

سه سال از انتشار استرینگ گذشته و مخاطب پادکست فارسی بسیار گسترده شده و محتوای تولیدی افزایش چشمگیری داشته است؛ اما مشکلات گذشته همچنان پا برجاست و تولید کنندگان و شنوندگان را به یک اندازه آزار می‌دهد. پس اگر دراین بازار فعالیت می‌کنید و یا قصد دارید بزودی وارد آن شوید، آهسته و هوشیار برانید!

شاهین