«سینا صفی‌زاده»
من یک دانشجوی ورودی ۹۹ هستم. از دومین ترم حضورم در دانشگاه، هر ترم به نوعی درگیر مسائل صنفی دانشگاه بودم. از سال ۱۴۰۱ فعال صنفی بودم و در بهار ۱۴۰۲ وارد شورای صنفی دانشکده خودم و شورای مرکزی دانشگاه شدم. در تمام مدت فعالیت صنفی‌ای که داشتم، ناکارآمدی ساختار شورای صنفی را دیدم و بعد از تحقیق و پرس‌وجو، متوجه شدم این مشکل از روزهای اول این تشکل بوده است. تشکلی که می‌تواند مطالبه‌گر و ناظر احقاق حقوق دانشجویان باشد، از روز اول جوری تشکیل شده تا صرفا بازوی دانشجویی معاونت دانشجویی دانشگاه‌ها باشد تا برای پروژه‌های رفاهی و آموزشی مصوب سیستم اداری دانشگاه توجیه دانشجویی پیدا کند!
۱. شورای صنفی از کجا آمد و چیست؟
شوراهای صنفی، به شکل نیمه‌رسمی و با الگوگیری از Student Union ها در دانشگاه‌های خارجی، در دوره پهلوی حضور داشتند. با نگاهی به آرشیو روزنامه‌ها و خاطرات اساتید پیشکسوت (مانند دکتر گلشنی) می‌دانیم که این تشکل در آن دوره، جدای پیگیری مسائل رفاهی و آموزشی دانشجویان، نقش‌هایی در مبارزات انقلابی نیز داشته است.
در دوران انقلاب فرهنگی، این تشکل رسمیت خود را در دانشگاه‌ها از دست داد. تا اینکه بالاخره در سال ۱۳۷۷ و دوران وزارت دکتر مصطفی معین، این گروه دانشجویی رسما ساخته شد و وارد اساسنامه دانشگاه‌ها شد. از آن دوره، چندبار اساسنامه این شورا از سمت وزارت علوم تغییر یافت تا به وضعیت موجود رسید.
۲. چه باید باشد و چه هست؟
اساسا ساختار شورای صنفی، جدای از مسائل سردردآور مشکلات اساسی مانند قدرت زیاد معاون دانشجویی در کنترل آن و نظارت نهادهایی مانند حراست در انتخاب کاندیداهای آن، طوریست که حتی این نماینده‌های «هفت‌خوان رستم را گذرانده» نمی‌توانند به طور مستقل اقدام دقیقی در دانشگاه بکنند. ماجرا این است که اساسنامه شورای صنفی هیچ توان اجرایی‌ای برای آن در نظر نگرفته و اساسنامه معاونت‌های دانشگاهی هم هیچ مسئولیتی برای پاسخگویی به چنین نهادی در نظر نگرفته‌اند. البته باید منصف باشیم و بدانیم توان اجرایی برای شورای صنفی در هیچ‌جای دنیا مرسوم نیست. اما اینکه نهاد اداری دانشگاه باید به دانشجویان پاسخگو باشد، جزو بدیهیات است. اما در مجموع، ساختار قانونی شورای صنفی، امکان مسئول قرار دادن معاونت‌ها را برای اقدامات خود بسیار سخت می‌کند. به طوری که یک فعال صنفی باید بارها تلاش کند تا جلسه‌ای با مسئولان دانشگاه بگیرد و در نهایت هم اگر خود آن مسئول آدمی با نیت درست باشد، کار ممکن است به سرانجام برسد! تغییر واضحی که باید در این ساختار صورت بگیرد، اصلاح قوانین محدودکننده شورا و مسئول کردن نهادهای دانشگاهی به پاسخگویی به این شوراست. اما حداقل در خصوص شورای صنفی دانشگاه شریف، تمام مشکل در قانونگذاری نیست.
۳. شورای صنفی چرا ناکارآمد است؟
روزی که شورای صنفی تشکیل شد، ارتباطات در وضعیت امروزی نبودند. شورای صنفی بعنوان نهاد بین کف جامعه دانشجویان و مسئولین دانشگاه عمل می‌کرد و با اطلاعیه زدن در راهروها و... اتفاقاً نهاد موثری بود. امروز اما چندین رسانه و نشریه الکترونیکی در هر دانشکده وجود دارد و مشکل ارتباط تقریبا به صفر رسیده است. در چنین شرایطی، مسئولیت شورای صنفی باید انتقال دغدغه دانشجویان به معاونت‌ها باشد. وقتی فعال صنفی بودم و در شوراها نمایندگی نداشتم، فکر می‌کردم به غیر از مشکلات قانونی، خود نمایندگان بی‌مسئولیت هستند که وضعیت دغدغه‌های صنفی دانشگاه در چنین وضعیتی است. بعد از نماینده شدن و دیدن وضعیت، متوجه شدم سیستم اداری مشکلی با این قضیه ندارد و حتی تشکیل واحد مرکزی را سه ماه به تعویق می‌اندازد. در موارد دیگر نیز، یا کنترل مسئله از دست دانشگاه خارج و در دست نهادهای بیرونی است، یا دانشگاه، به نظرِ شورای صنفی به عنوان یک عامل میان هزاران عامل تصمیم‌گیری نگاه می‌کند که تاثیر چندانی نیز ندارد. در نهایت از بین پیشنهادات شورا، تنها مواردی اجرایی می‌شوند که احتمالا از هر ده مورد، نه مورد آن بدون پیشنهاد شورا نیز اجرا می‌شدند. اما راهکار چیست؟!
۴. افزایش مشارکت دانشجویان در مسائل صنفی
راهکاری که به ذهن ما می‌رسد، گروهی مجازی در یک پلتفرم مانند تلگرام است. چنین گروهی، زیرگروه‌های رفاهی، آموزشی، حقوقی و مسائل دانشکده‌ای را شامل می‌شود. همه دانشجویان در آن عضو باشند و دغدغه‌های صنفی را مطرح کنند. مسلما این دغدغه‌ها بسیار زیاد خواهند بود و بخشی از مسیولیت پیگیری با خود دانشجویان است. مثلا اگر مشکلی در باشگاه ورزشی یکی از خوابگاه‌ها پیش آمد، دانشجو مشکل را مطرح می‌کند و اعضای شورا، مسئول اداری مربوطه را معرفی می‌کنند.
دانشجو هم دغدغه را به او اطلاع می‌دهد و هرجای این فرآیند که نیازی به اعضای شورا برای حل‌و‌فصل قضیه با آن مسئول بود، نماینده‌ای از شورا آن مسئله را حل می‌کند. به مرور چنین سیستمی، چون برآمده از کل دانشجویان است می‌تواند تاثیر مهم‌تری در تصمیمات مدیران دانشگاه ایفا کند و شاید روزی با دیدن کارایی چنین سیستمی، ابزار اصلاح قوانین شوراهای صنفی دانشگاه‌ها هم فراهم شود.
