کلیه پستی و بلندی های سطح زمین را عوارض زمین میگویند.
انواع عوارض زمین:
1-طبیعی :
1 – بلندیها ( کوه ، تپه )
2 – گودیها ( دره ، شیار ، گودال )
3 – همواریها ( دشت ، جلگه )
4 – آبها ( اقیانوس ، دریا ، دریاچه ، رودخانه )
ب ) عوارض مصنوعی : عوارضی است که بوسیله انسان بوجود می آید و انسان در بوجود آوردن آن نقش دارد . مانند : خاکریز ، کانال ، سنگر ، پل ، جاده
تقسیم بندی زمین از لحاظ دید
الف ) زمینهای هموار : زمینی است که دارای میدان دید وسیع و کافی باشد.( دشت ، کویر ، جلگه )
ب ) زمینهای پست و بلند : زمینی است که دارای پستی و بلندی مختلفی باشد.(کوه ، تپه ، ماهور )
ج ) زمینهای مستور یا پوشیده : زمینی است که از روئیدنیهای مختلف پوشیده شده باشد . (جنگل ، نخلستان ، نی زار )
منظور از شناسایی عوارض زمین
1 – حفظ جان خود در رزم .
2 – با استفاده از عوارض زمین خود را به دشمن نزدیک کرده ، او را دستگیر و یا بکشیم.
3 – درک دستورات فرماندهی .
4 – دشمن یا نقاط مورد نظر را به دیگران نشان داده و آنچه را که همرزمان نشان می دهند بخوبی ببینیم و بفهمیم .
تعاریف و اصطلاحات عوارض زمین
1 – کوه : ارتفاعاتی که بلندی آن از سطح زمینهای اطراف بیش از 600 متر باشد .
2 – تپه : ارتفاعاتی که بلندی آن از سطح زمینهای اطراف کمتر از 600 متر و بشتر از 150 متر باشد .
3 – تپه ماهور : ارتفاعاتی که بلندی آن از سطح زمینهای اطراف کمتر از150 متر باشد که به یکی از آنها تَل یا تُل می گویند .
4 – رشته کوه : به چند کوه بهم پیوسته رشته کوه گویند.
5 – قله : بلندترین نقطه کوه را قله گویند.
6 – خط الرأس جغرافیایی : محل برخورد دو دامنه در بالای کوه که محل تقسیم آب باران است.
7 – خط الرأس نظامی : به اندازه قد یک سرباز با تجهیزات ، پائین تر از خط الرأس جغرافیایی .
8 – خط القعر : محل برخورد دو دامنه در پائین کوه که محل جمع آوری آب باران است.
9 – زاویه بی روح : منطقه ایست که در بُرد یک جنگ افزار یا دیده بان قرار دارد اما به سبب شکل ویژه زمین و یا وجود موانعی از محل مربوطه اجرای تیر مستقیم یا دیده بانی بر روی آن مقدور نمی باشد .
10 – درّه : فضای بین دو کوه را که آب در آن جریان پیدا می کند .
11 – گردنه : از بهم پیوستن دو پشته یا تپه یا دره ایجاد میشود.چون گردنه پائین ترین نقطه خط الرأس است معمولاً راههای کوهستانی از روی آن می گذرد.
12 – شیب و ضد شیب : ( نسبت به محل دشمن مشخص می شود ) به آن قسمت از دامنه کوه که در دید و تیر مستقیم دشمن قرار دارد شیب و به آن قسمت از دامنه کوه که در دید و تیر مستقیم دشمن قرار ندارد ، ضدّ شیب گویند .
13 – حَدّ اختفا : حدی است که نیروهای خودی بتوانند منطقه دشمن را دیده بانی کنند و خود دیده نشوند و 4 حالت دارد.( درازکش ، به زانو ، ایستاده ، وسایل زرهی و خودرو )
14 – جلگه : زمینهای پست و همواری که بلندی قابل توجهی نداشته باشد .
15 – جنگل : زمینهای پست و بلندی را که از انبوه درختان پوشیده شده باشد .
16 – سوک : لبه خارجی محل برخورد دو سطح عمود که خود آن دو سطح بر زمین عمود باشند.
17 – حاشیه یا لبه : حد خارجی عوارض زمین
18 – رودخانه : از بهم پیوستن چند جویبار و نهر ، رودخانه درست میشود .
19 – خلیج : پیشرفتگی زیاد آب در خشکی را خلیج گویند .
20 – خط درخت : خطی است در کوهستان که از آن به بالا درخت وجود ندارد.
21 – باتلاق : زمینی است که از رطوبت اشباع شده و معمولاً رُستنیهایی بر روی آن روئیده و هنگامیکه پا روی آن میگذاریم در آن فرو می رویم .
22 – هُور : زمینهای کاسه ای شکلی که بعلت پائین بودن سطح آن ، آب در آن فروکش نمی کند و عمق آن بین 6 الی 12 متر می باشد .
23 – رَمل : شنهای بسیار نرمی که در تابستان بعلت گرم بودن هوا بوسیله باد جابجا می شوند و دائم در حال تغییر شکل هستند اما در زمستان بعلت سرد بودن هوا ثابت می باشند.(فَکّه،چزّابه)
24 – کرانه نزدیک : ساحلی از رودخانه که در طرف ما ( نیروی خودی ) باشد .
25 – کرانه دور : ساحلی از رودخانه که در طرف دشمن واقع شده باشد .
26 – کرانه چپ و راست : ( کرانه چپ و راست نسبت به جریان آب معیّن می گردد ) بدین ترتیب که اگر در امتداد جریان آب بایستیم ( موافق جریان آب ) سمت راست ما کرانه راست و سمت چپ ما کرانه چپ محسوب میگردد .
