آدمک حصیری جزئی از مجموعه ایست که آناتول فرانس بنام تاریخ معاصر در چهار جلد تالیف نموده است. در این چهار جلد به نامهای نارون باغ، آدمک حصیری ، انگشتر آمتیست و موسیو برژه در پاریس، آناتول فرانس عقاید خود را درباره مسائلی که در پایان سده نوزدهم و آغاز سده بیستم اذهان فرانسویان را به خود مشغول داشته بود بیان میکند. با اینکه این مجموعه تاریخ معاصر نامیده شده است نباید تصور کرد که این کتاب ها جنبه تاریخی به معنای متعارف آن دارند.
در این چهار جلد اشخاص خیالی به نوبت ظاهر میشوند و در ضمن اینکه زندگانی روزانه خود را ادامه میدهند به کارهائی دست میزنند و سخنانی میگویند که به عقیده نویسنده کتاب مختص فرانسویان در حدود معینی از زمان و مکان است. نویسنده این اشخاص موهوم را آنچنان برگزیده است که هر کدام نمونه یک طبقه از مردم و دارای اندیشه های ویژه ای هستند ولی آمدن و رفتن این اشخاص و گفتگوهائی که میکنند در واقع بهانه ای است برای اینکه آناتول فرانس طبع ظریف و بذله گوی خود را به کار اندازد و نسبت به اشخاص و وقایع و حوادث با نظر ریشخند آمیز همیشگی خود نگاه کند.
موسیو برژه استاد دانشکده است و با اینکه در این قرن زندگی میکند همیشه با اشکال و اشباح ادوار باستانی محشور است. کتاب انه ئید ویرژیل را شرح و تحشیه میکند و مدام نقوش زیبای روزگاران سپری شده را در خلال اشکال امروزی میبیند. با اینحال مردی است تیزبین و دقیق و اشتغال به مسائل معنوی و لغوی مانع از توجه او به دنیای امروزی و جزئیات رفتار مردم نیست.
زنی دارد عامی، عاری از عوالم شعر و تخیل و ادب که در حینی که موسیو برژه به کیفیات سپر ” انه ” قهرمان قصه ویرژیل میاندیشد زنش میخواهد از خدمتکار و دربان و همسایگان بدگویی کند، نیازهای مادی و نفسانی دارد که در محیط کتاب و دفتر و کاغذ که محیط واقعی زندگی موسیو برژه است برآورده نمیشود.
پیش آمدهای خنده آور یا ناهنجار در این محیط ناهم آهنگ که در صفحات آدمک حصیری شرح و بسط آن از نظر خوانندگان خواهد گذشت اتفاق میافتد. نتیجه این حوادث به صورت افکار و اندیشه های زیبا در مغز موسیو برژه مجسم میشود و مقصد و غایت اصلی نویسنده از تدوین این حوادث بیان همان افکار و عقاید است.
بازیگران دیگر این کتاب ( آدمک حصیری ) یعنی فرماندار جاه طلب شهرستان و دو نفر کشیش که هر دو برای احراز مقامی بالاتر در سلسله مراتب روحانیت تشبث میکنند و شب و روز دوندگی مینمایند، همچنین بایگانی شهرستان که پرونده همه دودمان های معروف را مطالعه نموده و پیدا کردن نقاط ضعف آنان را باعث تشفی خاطر آزرده خود میداند، مانند بازیگران خیمه شب بازی هر کدام به موقع خود بر روی صحنه ظاهر میشوند و سپس در چنته نویسنده افسونگر فرو میروند تا به موقع خود دوباره بیرون آمده و با تبعیت از نقش خود حرفهایی بزند و کارهایی بکند.
