رشد روزافزون جمعیت جهان از یک سو و محدود بودن منابع طبیعی از سوی دیگر، باعث شده حفاظت از محیط زیست به یکی از مهمترین چالش‌های بشر امروزی تبدیل شود.
نکته قابل تامل این است که اقتصاد و محیط زیست از هم جدا نیستند: هیچ تصمیم اقتصادی یافت نمی‌شود که بر محیط زیست اثر نداشته باشد و هیچ تحول زیست محیطی وجود ندارد که در آن تاثیر اقتصادی مشاهده نگردد.
از سوی دیگر در چند سال اخیر ما شاهد هستیم که در کنار افزایش آگاهی و رشد اخلاقی مصرف‌کنندگان، علاقه جهانی نسبت به مسائل زیست محیطی روند صعودی داشته است.
از جمله این چالش‌ها می‌توان به موضوعاتی همچون افزایش تولید و انتشار گازهای مخرب، رشد بحران آب جهانی، به خطر افتادن تنوع زیستی، گسترش بیابان، جنگل‌زدایی، از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی به علت استفاده از آفت‌کش‌ها، شکار بی‌رویه جانداران و نازک شدن لایه ازون اشاره کرد.
همین موضوعات باعث شده انتظار از مدیران و سهامداران شرکت‌ها برای هم سو کردن استراتژی‌های تجاری خود با طرح‌های زیست محیطی بیشتر گردد.
در اینجا حسابداری سبز به عنوان دانشی که به توسعه و بهره‌گیری پایدار از منابع طبیعی کمک می‌کند، پا به عرصه می‌گذارد.
حسابداری سبز (Green Accounting) یا حسابداری محیط زیست به مجموعه قوانین و قواعدی گفته می‌شود که باعث می‌شود سیستم حسابداری بتواند بهتر و قوی‌تر، آثار ناشی از تخریب و آلودگی محیط زیست را شناسایی، ثبت، گزارش و افشا کند.
این اصطلاح اولین بار در دهه 80 میلادی توسط یک اقتصاددان به نام پیتر وود (Peter Wood) ساخته و مطرح شد.
امروزه که بسیاری از شرکت‌ها با چالش‌های زیستی روبرو هستند و به دنبال شیوه‌های مناسب جهت گزارش و افشای اطلاعات برای عموم مردم می‌باشند، استفاده از حسابداری سبز، تلاشی در جهت حفاظت از محیط زیست قلمداد می‌شود.
حسابداری سبز یکی از جنبه‌های نوظهور دانش حسابداری است و در مراحل ابتدایی توسعه قرار دارد.
در واقع از یک سو بسیاری از مردم جهان هنوز با این شیوه حسابرسی آشنایی ندارند و از سوی دیگر، قوانین آن در کشورهای مختلف گوناگون است و استانداردهای چندانی در این میان وجود ندارد.
این در حالی است که مخارج زیست محیطی شرکت‌ها به نوبه خود حائز اهمیت بوده و باید در محاسبه بهای تمام شده و هزینه تولیدات، به عنوان مخارج کلی مد نظر قرار گیرد.
عملکرد مهم حسابداری سبز آن است که هزینه‌های زیست محیطی به اطلاع سهامداران شرکت‌ها برسد، زیرا در این حالت به شناسایی راه‌های کاهش و حذف این هزینه‌ها تشویق می‌شوند که این امر به نوبه خود پاسداری از محیط زیست را به دنبال دارد.
در حسابداری سنتی، تنها بر سودآوری (بدون در نظر گرفتن منابع طبیعی و محیط زیست) تمرکز می‌شود و دغدغه اصلی، ابعاد تجاری و اعداد و ارقام کمّی است.
به این معنا که عمده آثار زیست محیطی که به پول یا عدد و رقم تبدیل نشده است، ثبت نشده باقی می‌ماند.
در واقع سخن بر سر این است که حسابداری سنتی برای تاثیر انسان بر محیط طراحی نشده است و این شیوه، برای حسابداری محیط زیست مناسب نیست.
حال آن که در حسابداری سبز، محیط زیست به عنوان یک منبع سرمایه در نظر گرفته می‌شود و هزینه‌های زیست محیطی نیز به عنوان یکی از هزینه‌های قابل قبول در فرایندهای اقتصادی و محاسباتی لحاظ می‌گردد.
این شاخه از حسابداری در سطح اقتصاد خرد و کلان مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی اگر بخواهیم به طور مختصر به فواید اطلاعات حاصل از حسابداری زیست محیطی اشاره کنیم، می‌توانیم به مواردی همچون هزینه‌یابی، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های فیزیکی و برنامه‌ریزی استراتژیک اشاره نماییم.
با این حال برخی پژوهشگران در یافته‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که حسابداری سبز تاثیرات سازمانی اندکی بر عملکردهای مالی شرکت‌ها داشته است.
استاندارد ایزو 14001 یا استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی، به دنبال ایجاد الزاماتی برای سازمان‌هایی می‌باشد که می‌خواهند دوستدار محیط زیست بوده و کمترین آلایندگی و آسیب را به محیط اطراف‌شان وارد کنند.
این استاندارد سیستمی برای هدایت و کنترل یک سازمان با مد نظر قرار دادن محیط زیست می‌باشد.
ایزو 14001 یک استاندارد عمومی می‌باشد که تمام سازمان‌ها صرف‌نظر از اندازه، خدماتی یا تولیدی بودن می‌توانند آن را دریافت کنند.
مدیریت بهینه هزینه‌های زیست محیطی باعث اجرای بهتر سیستم مدیریت زیست محیطی شده و فواید مهمی برای جامعه و موفقیت واحد تجاری دارد که کاهش هزینه‌ها و رعایت دقیق‌تر مسئولیت‌های اجتماعی از آن جمله است.
اگر نگاهی دقیق‌تر به این مقوله بیاندازیم، می‌توانیم سه مورد ذیل را نیز در همین راستا به شمار آوریم:
حسابداری زیست محیطی در زمینه حسابداری مدیریت، خدماتی را به مدیران واحد تجاری ارائه می‌کند.
مدیریت سازمان می‌تواند در تعدادی از تصمیمات داخلی خود به شرح زیر از اطلاعات حاصل از حسابداری زیست محیطی بهره‌مند شود:
در ابتدای به وجود آمدن مباحث مربوط به حسابداری سبز، شرکت‌ها تمایل نداشتند زیان‌های وارده به محیط زیست را در صورت‌های مالی خود افشا کنند ولی به مرور زمان و افزایش میزان خسارت‌ها، شرکت‌ها ناگزیر به رعایت این مسائل شدند.
با این حال کارشناسان متفق‌القولند که استفاده گسترده‌تر از این شیوه، مستلزم ایجاد تغییر در فرهنگ است چرا که توجه به مقوله حسابداری سبز، نگرشی است که به اهمیت حفظ محیط زیست و استفاده از روش‌های بهینه کمک می‌کند و باید در این زمینه فرهنگ‌سازی شود.
امروزه بسیاری از شرکت‌ها با مسائل زیست محیطی روبرو هستند و به دنبال شیوه‌ای مناسب جهت گزارش و افشای اطلاعات برای عموم مردم و استفاده از این اطلاعات در مسیر توسعه و حفاظت از محیط زیست می‌باشند.
استفاده از حسابداری محیط زیست به عنوان تلاشی در جهت حفاظت از محیط زیست تلقی می‌شود.
اگر چه در سال‌های اخیر، حسابداری زیست محیطی توجه بسیاری از محققان رشته حسابداری و طرفداران محیط زیست را به خود جلب کرده و تب استفاده از این شیوه نسبتاً نوظهور بالاست ولی چالش‌هایی نیز بر سر راه وجود دارد که فرهنگ‌سازی از جمله مهمترین آنها به شمار می‌رود.
هدف نهایی حسابداری سبز آن است که شرکت‌ها بتوانند ارتباطات، فرایندها و فعالیت‌های خود را بدون آسیب رساندن به محیط زیست به اجرا و انجام برسانند.
منابع:
دانشنامه اینترنتی ویکی‌پدیا
نشریه حسابدار
سایت TechJini.com
