تشخیص اعتبار مجلات علمی به عنوان منابع قابل اطمینان و معتبر برای انتشار مقالات علمی و پژوهش‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. این اعتبار، عمدتاً توسط محققان، دانشگاه‌ها و سازمان‌های علمی به‌منظور انتخاب بهترین منابع و منابع معتبر علمی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
در مقابل مجلات معتبر، می‌توان مجلات کم‌اعتبار، بی‌اعتبار و جعلی را دسته‌بندی کرد.
مجلاتی که نتوانسته‌اند به نمایه‌های مهم بین‌المللی دست یابند و دارای سیستم ارزیابی و داوری ضعیفی هستند. برای مقالات چاپی در این مجلات، اعتبار کمی در نظر گرفته می‌شود. معمولاً زمان داوری و چاپ در این مجلات کوتاه است و هدف اصلی آنها از جلب مقالات، بیشتر درآمدزایی و دریافت هزینه از نویسندگان است. این مجلات در اکثر حوزه‌ها مقاله را پذیرش می‌کنند.
مجلاتی که هر مقاله با هر کیفیت و کمیتی در هر رشته‌ای را به‌سرعت پذیرش می‌کنند و تنها هدف آنها اخذ هزینه است. این مجلات معمولاً هیچ نمایه‌ای ندارند و در صورت اخذ ایندکس، به‌سرعت آن را از دست می‌دهند.
مجلاتی که از نام مجلات معتبر دیگر سوءاستفاده کرده و سعی در گمراه‌انداختن با اطلاع‌رسانی و دعوت نویسندگان به اکسپت و چاپ سریع دارند. این مجلات با ایجاد سایت‌هایی با نام‌های مجلات معتبر، به‌صورت متقلبانه به کلاهبرداری علمی مشغولند و تلاش می‌کنند با انتشار تعداد زیادی مقاله، مبالغ هنگفتی به جیب زنند. توجه به این مجلات بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا علاوه بر ازدست‌رفتن هزینه و زمان، مقاله نیز از دست می‌رود و نویسندگان در لیست سیاه نشریات علمی قرار می‌گیرند.
ضریب تأثیر یک معیار بسیار حیاتی برای اندازه‌گیری اعتبار یک مجله علمی است. این معیار نشان‌دهنده میزان استناد به مقالات مجله در سال‌های گذشته است و به صورت سالیانه توسط مؤسسات مستقل محاسبه می‌شود.
این معیار توسط جان هرش ابداع شده و تعداد مقالات تألیف شده توسط یک محقق و حداقل تعداد استنادات هرکدام را نمایان می‌کند.
این شاخص تعداد مقالات تألیف شده توسط یک محقق را برای حساب‌کردن اعتبار مجله مورد استفاده قرار می‌دهد.
CiteScore یک معیار ارزیابی مجلات توسط Elsevier است که بر اساس استنادها به مقالات مجله در طول چهار سال گذشته محاسبه می‌شود.
SJR معیار دیگری است که بر اساس تعداد استنادها و ارجاع‌های مقالات مجله به مقالات دیگر محاسبه می‌شود و نمایانگر تأثیر مجله در جامعه علمی است.
تعداد نویسندگان هر مقاله نشان‌دهنده اعتبار مجله است، و معمولاً مجلات با تعداد نویسندگان کمتر اعتبار بالاتری دارند.
شهرت مجله به میزان کیفیت داوری مقالات نیز بستگی دارد. مجلات با داوری دقیق و کارآمد برای انتخاب مقالات، اغلب مورد اعتماد قرار می‌گیرند.
به طور کلی، تشخیص اعتبار مجلات علمی نیازمند مرور معیارهای مختلف است و توصیه می‌شود تا محققان و دانشگاه‌ها از ترکیب این معیارها برای انتخاب بهترین مجلات برای انتشار مقالاتشان بهره‌مند شوند. همچنین، استفاده از بانک‌های اطلاعاتی و موتورهای جستجوی علمی معتبر برای انجام مطالعات اطلاعاتی توصیه می‌شود تا مجلات مناسب با اعتبار را انتخاب کنند.
۱. بررسی مجله و ناشر:
در ابتدا، نام مجله و ناشر را مورد بررسی قرار دهید. مجلات جعلی عمدتاً از ناشران ناشناخته عرضه می‌شوند. نام ناشر را در موتورهای جستجو جستجو کنید و تلاش کنید تا اطلاعات بیشتری درباره آن به دست آورید. در صورتی که هیچ ردی از ناشر یا آدرس مشخصی پیدا نکردید، به مجله مشکوک شوید.
۲. وب‌سایت مجله:
وب‌سایت‌های مجلات جعلی عمدتاً دارای طراحی نامناسب، کیفیت پایین در تصاویر و متون، نقدها یا پیشنهادهای جعلی، و اطلاعات ناکارآمد هستند. با مرور وب‌سایت مجله، بخش‌های مختلف آن را بررسی کرده و مقالات چاپ شده در گذشته را در بخش آرشیو بررسی کنید. مجلات جعلی معمولاً تلاش می‌کنند آرشیو خود را با مقالات دیگر مجلات پر کنند.
۳. اعضای هیئت‌علمی و تحریریه مجله:
مجلات معتبر دارای یک کمیته سردبیری و اعضای هیئت‌علمی معتبر هستند. نام و تخصص اعضای هیئت‌علمی را بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید که این اعضا معتبر و در زمینه مرتبط با مجله فعالیت دارند. در مجلات جعلی، اعضای هیئت تحریریه ممکن است به تعداد کمتری وجود داشته باشند و یا شاید اعضا خارجی نداشته باشند.
۴. محتوا و مقالات:
مجلات جعلی عمدتاً مقالات بی‌ارتباط یا با کیفیت پایین دارند. با مطالعه چند مقاله از شماره‌های گذشته مجله و ارزیابی کیفیت و محتوای آنها، می‌توانید به تشخیص بپردازید.
۵. فهرست‌های مجلات معتبر:
برخی از دیتابیس‌ها و فهرست‌های مجلات معتبر وجود دارند که می‌توانید از آنها برای بررسی وضعیت یک مجله استفاده کنید. به‌عنوان‌مثال، می‌توانید به فهرست مجلات معتبر DOAJ یا لیست مجلات معرفی شده پایگاه‌های ISI و SCOPUS مراجعه کنید.
۶. استفاده از سامانه‌های معرفی مجلات:
از برخی سامانه‌ها مانند www.impactfactor.irبرای تشخیص مجلات معتبر از مجلات نامعتبر و جعلی استفاده کنید.
با افزایش تعداد مجلات جعلی، خوشبختانه سامانه‌ها و دیتابیس‌هایی وجود دارند که توسط پژوهش‌گران و نویسندگان علمی برای تشخیص مجلات جعلی و نیمه علمی بهره‌مند می‌شوند. این سامانه‌ها با استفاده از تحلیل‌های مختلف و بررسی‌های آماری، مجلات با اعتماد را از مجلات جعلی و کم‌ارزش تمیز می‌کنند.
بعضی از این سامانه‌ها به شرح زیر هستند:
پایگاه داده Cabells
این سایت نشریات علمی را ارزیابی کرده و مجلات جعلی و نیمه علمی را شناسایی می‌کند.
Beall's List (اکنون لغو شده)
این فهرست یکی از مشهورترین فهرست‌های مجلات جعلی و نیمه علمی بود، اما اکنون توسط خود ایجنت‌شناسنامه‌دهنده لغو شده است. با این حال، برخی از اطلاعات و نقدهای آن هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سامانه impactfactor.ir
این سامانه نیز به تشخیص مجلات معتبر و جعلی کمک می‌کند. با این حال، توصیه می‌شود که همیشه از منابع معتبر و فهرست‌های به‌روزتر استفاده کنید.
سامانه‌های معرفی مجلات معتبر:
پایگاه DOAJ
این فهرست شامل مجلات علمی و دسترسی آزاد است و مجلاتی که معیارهای مشخص شده را برآورده می‌کنند، در آن ثبت می‌شوند.
پایگاه PubMed
برای پژوهش‌های مرتبط با پزشکی و علوم بهداشتی، این پایگاه داده معتبر می‌باشد و مجلات معتبر در این زمینه‌ها در آن معرفی می‌شوند.
پایگاه IEEE Xplore
این دیتابیس برای مقالات و مجلات مهندسی برق و الکترونیک مرجع است و مجلات با کیفیت در این زمینه‌ها در آن معرفی می‌شوند.
پایگاه Scimago Journal & Country Rank
این سایت اطلاعات متنوعی از جمله امتیازات مجلات(SJR) و شاخص H-Index را در اختیار شما قرار می‌دهد.
شبکه علمی ResearchGate
این پلتفرم برای ارتباط محققان و انتشار مقالات علمی مفید است. محققان می‌توانند تجربیات خود را در مورد مجلات و نشریات به اشتراک بگذارند و نظرات خود را در مورد مجلات مختلف اعلام کنند.
پایگاه Ulrichsweb
این پایگاه داده به شما اطلاعاتی از قبیل نام ناشر، شاخص همگانی (ISSN)، وضعیت دسترسی و دسته‌بندی مجله را ارائه می‌دهد.
شبکه علمیGoogle Scholar
این ابزار جستجو به شما امکان می‌دهد تا مقالات علمی را در تمام زمینه‌ها پیدا کنید، اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که بررسی هوشمندانه و اندازه‌گیری دقیق نیز مورد نیاز است.
شبکه علمی آکادمیا:
این سایت نیز یکی از شبکه‌های اجتماعی علمی است که مقالات مجلات عضو خود را آنلاین منتشر می‌کند.
پایگاه scopus
این پایگاه از قدیمی‌ترین و معتبرترین پایگاه‌های استنادی است که مجلات عضو خود را در قالب نمایه‌هایی همچون WOS، JCR، و Listed دسته‌بندی می‌کند و مجلات عضو این پایگاه در گروه معتبرین مجلات قرار دارند.
پایگاه ISI: این پایگاه را می‌توان یکی از معروفترین پایگاه‌های استنادی دانست که مجلات عضو خود را در قالب نمایه‌هایی همچون WOS، JCR، و Listed دسته‌بندی می‌کند و مجلات عضو این پایگاه نیز در گروه معتبرین مجلات قرار دارند.
توجه داشته باشید که هرچند این سامانه‌ها و پایگاه‌ها می‌توانند به تشخیص مجلات معتبر و جعلی کمک کنند، اما همچنان نیاز به اندازه‌گیری دقیق و بررسی‌های هوشمندانه از مجلات مورد نظر دارید. همچنین، تاکید می‌شود که همیشه از منابع معتبر و فهرست‌های به‌روزتر استفاده کنید، زیرا شناسایی مجلات جعلی همچنان یک چالش پیچیده است و همیشه ممکن است مجلات جدید با ویژگی‌های مختلف ظاهر شوند.
