[توضیح مترجم: من قصد دارم (و در عمرم از این قصدهای نافرجام زیاد داشته‌ام) که ده مقاله درباره‌ی آثار هنریِ آفریده‌ی هوش مصنوعی ترجمه کنم و در اینترنت منتشر کنم تا اگر استقبالی از آن‌ها شد، به فکر کار جدی‌تری در همین رابطه بیفتم.این اولین مقاله است. مقاله‌ی بعدی را از اینجا بخوانید.]
نویسنده: آندرو دک
منبع: restofworld.org
روز سوم اکتبر، تصویرگر مشهور اهل کره‌ی جنوبی، کیم جونگ گی[1]، به‌صورت ناگهانی در سن ۴۷سالگی درگذشت. او به‌خاطر نوآوری‌هایش با جوهر و قلم‌مو در سبک مانهوا[2]-که یک نوع هنر کمیک‌بوک در کره است- محبوبیت زیادی داشت. او مخاطبانش را با کشیدن صحنه‌های عظیم و پرشاخ‌وبرگ از حافظه و به‌صورت زنده مسحور می‌کرد و به همین جهت نیز مشهور بود.
تنها چند روز پس از این اتفاق، یک بازی‌ساز سابق فرانسوی، که در فضای آنلاین به نام 5you شناخته می‌شود، آثار جونگ گی را وارد یک مدلِ هوش مصنوعی کرد. او این مدل را به یادبود هنرمند درگذشته در توییتر منتشر کرد و به کاربران اجازه داد که با پیام‌واره‌ی (پرامپتِ[3]) متنی ساده‌ای آثاری به سبک جونگ گی بسازند. این آثار میدان‌های نبردی دیستوپیایی[4] (پادآرمان‌شهری) و غذافروشی‌های پرجنب‌وجوشی را نشان می‌داد. این آثار به‌لحاظ سبکی دقت خوفناکی داشتند و، صرف‌نظر از دمِ‌خروس‌هایی که بیرون می‌زد[5]، به‌اندازه‌ی خود کارهای جونگ گی پرجزئیات بود.
واکنش‌ها جز تحقیر و تخفیف نبود. دیو شیت[6]، نویسنده‌ی کمیک‌بوک، در پستی پربازدید در توییتر این‌طور نوشت: «کمتر از (یک هفته پیش) کیم جونگ گی ما را تنها گذاشت و حالا داداشی‌های هوش مصنوعی دارند سبک او را «کپی[7]» می‌کنند و برای خودشان اعتبار می‌خرند. کرکس‌های بی‌وجود. بدبخت‌های بی‌هنر.» کوری میشل هندورکر[8]، کارتونیست، هم نوشت: «هنرمند فقط «سبک» نیست. هنرمند محصول نیست. هنرمند انسانی زنده و در حال تجربه است.»
به نظر خیلی‌ها [تولیدات] این هوش مصنوعیِ آفرینشگر[9] دزدی از آثار جونگ گی بود. 5you به ما (سایت Rest of World) گفت که از جانب تصویرگران و هواداران جونگ گی پیام‌های تهدید به مرگ دریافت کرده است. او از ما خواست که برای امنیتش تنها از اسم مستعار آنلاینش استفاده کنیم.
شاید بتوان به هوش مصنوعی آفرینشگر لقب «دیوانگی جدید» سیلیکون‌ولی داد، اما خارج از سیلیکون‌ولی، دشمنی و تردید در جای غیرمنتظره‌ای بالا گرفته، یعنی در میان هنرمندان انیمه‌کار و مانگاکار. در هفته‌های اخیر، یک سری مشاجره‌ها بر سر هنرِ آفریده‌ی هوش مصنوعی -که بیشتر در ژاپن روی داد، اما در کره‌ی جنوبی هم بود- باعث شد چهره‌ها و طرفداران این پیشه به تقبیح تکنولوژی، و در کنار آن به تقیبح هنرمندانی که از این تکنولوژی استفاده می‌کنند، بپردازند.
فرهنگ جاافتاده‌ای وجود دارد که طبق آن شیفتگان انیمه‌ها و مانگاها از آثار دارای کپی‌رایتْ فن-آرت[10] (آثار شیفتگان) تولید می‌کنند. بااین‌حال، خیلی‌ها یک خط قرمز به دور آثاری که هوش مصنوعی به‌صورت کاملاً مشابه تولید می‌کند می‌کشند. ما (سایت Rest of World) با قانون‌دانان، هنرمندان و شرکت‌های هوش مصنوعی آفرینشگر صحبت کردیم. آن‌ها ریشه‌ی این عکس‌العمل‌ها را در وفاداری شدید حلقه‌های انیمه‌کار و مانگارکار -و در ژاپن، همچنین قوانین سهل‌گیرانه‌ی[11]مربوط به کپی‌رایت و دیتا-اسکرپینگ[12](تراش‌دادن داده)- می‌دانند. برآمدن و طلوع این نوع مدل‌ها [ی هوش مصنوعی] فقط مرزهای مالکیت و مسئولیت را کم‌رنگ نمی‌کند، بلکه به این ترس دامن می‌زند که راه معاش هنرمندان نیز بسته شود.
فایویو (5you) به ما چنین گفت: «من فکر می‌کنم ترس آن‌ها از این است که برای کاری تمرین و تلاش بکنند که ممرّ درآمدی برایشان فراهم نیاورد، چون هوش مصنوعی جایشان را می‌خواهد بگیرد.»
یکی از راه‌گشایان این عرصه Stable Diffusion است، که رقیب دیگر مدلِ آثار هنری[13]، یعنی Dall-E است و در ۲۲ آگوست به بازار آمد. Stability AI متن‌باز است، که یعنی، برخلاف Dall-E، مهندسان می‌توانند این مدل را با هر مجموعه داده‌های تصویری آموزش دهند و هر سبک از هنر را که دوست دارند تولید انبوه کنند؛ و به هیچ دعوت‌نامه یا عضویتی هم نیاز ندارد. مثلاً، 5you تصویرگری‌های جونگ گی را بدون کسب مجوز از هنرمند یا ناشران [ِ آثار هنرمند] از گوگل ایمیجز[14] برداشته و بعد به سرویس (یا خدمات) Stable Diffusion وارد کرده است.
طبق گزارش‌ها، در میانه‌ی ماه اکتبر، Stability AI، که کمپانی صاحب Stable Diffusion است، توانست ۱۰۱ میلیون دلار [سرمایه] فراهم کند و ارزش [بازاری] برابر با ۱میلیارد دلار به دست آورد. استارتاپ‌های هوش مصنوعی، که به دنبال سهمی از این بازار هستند، با استفاده از کد متن‌بازِ Stable Diffusion آفرینشگرهای تخصصی و به‌سازی‌شده‌ای منتشر کرده‌اند، از جمله چندین آفرینشگر که برای [تولید] آثار مانگا و انیمه تعلیم داده شده‌اند.
یک استارتاپ هوش مصنوعی ژاپنی به نام Radius5 یکی از اولین کمپانی‌هایی بود که پا به این عرصه‌ی خطیر گذاشت و در ماه آگوست نسخه‌ی بتای آفرینشگر هنری خود را با نام میمیک[15]منتشر کرد. مخاطب هدف این آفرینشگر سازندگان سبک انیمه بود. هنرمندان می‌توانستند کارهای خودشان را آپلود کنند و هوش مصنوعی را طوری تنظیم کنند که تصاویری به سبک خودشان تولید کند. این کمپانی پنج هنرمند انیمه را برای آزمون نسخه‌ی اولیه (پایلوت) استخدام کرد.
تقریباً بی‌هیچ درنگی، یعنی درست در همان روز انتشار میمیک، Radius5بیانیه‌ای منتشر کرد که هنرمندانش در رسانه‌های اجتماعی هدف بدرفتاری[16] قرار گرفته‌اند. مدیرعامل شرکت، دایسوکه اوروشیهارا[17]، از انبوه منتقدان تویتیری استدعا کرد که «لطفاً از نکوهش و تهمت‌زنی به خالقان [آثار] خودداری فرمایید.» تصویرگران این سرویس را تقبیح کردند و گفتند که میمیک این فرم هنری را خوار می‌کند و باعث می‌شود کارهای هنرمندان بدون اجازه‌ی آن‌ها بازساخته شود.
و تا حدودی حق هم با آن‌ها بود. Radius5 تنها چند ساعتی بعد از بیانیه‌اش نسخه‌ی بتا را برای مدت نامحدودی بست، چون کاربران داشتند کارهای دیگر هنرمندان را آپلود می‌کردند. این کار خلاف شرایط و مقررات استفاده از خدمات میمک بود، اما هیچ محدودیتی برای جلوگیری از این کار ایجاد نشده بود. عبارت «AI学習禁止» («نه به یادگیری هوش مصنوعی») توییتر ژاپنی را درنوردید.
طوفانی مشابهْ شرکت داستان‌گوییِ مبتنی بر هوش مصنوعیِ NovelAIرا فراگرفت. این شرکت در سوم اکتبر آفرینشگر تصویری‌ای را منتشر کرد. شایعات توییتری به‌سرعت پخش شد که این آفرینشگر صرفاً تصویرهای انسان‌ساخته را از اینترنت می‌دزدد. ویرجینیا هیلتون، مدیر اجتماعِ[18] NovelAI به ما گفت فکر می‌کند این فوران خشم به این مربوط می‌شود که این هوش مصنوعی خیلی دقیق توانسته سبک‌های انیمه را تقلید کند.
او به Rest of World گفت: «من واقعاً فکر می‌کنم که بسیاری از مردم ژاپن هنر (انیمه) را نوعی صادرات تلقی می‌کنند... یافتن قابلیت‌های این مدل (NovelAI) و پیشرفت‌هایی که نسبت به Stable Diffusion و Dall-E داشته – آدم را می‌ترساند.» این کمپانی همچنین مجبور شد که برای تعمیرات اضطراری خدماتش را متوقف کند. به‌خاطر افزایش ناگهانی ترافیک [ِ ورودی سایت]، که عمدتاً از سمت ژاپن و کره‌ی جنوبی بود، به زیرساخت‌های کمپانی فشار آمد، ضمن اینکه هک هم اتفاق افتاد. تیم [سازنده] پستی وبلاگی به زبان ژاپنی منتشر کرد تا قضایا را روشن کند، و ضمن آن در تقلا بود که دوستانی را به کار بگیرد و پست‌های توییتر و دیسکوردش[19] را ترجمه کند.
آثار و پیامدهای این قضیه همچنان ادامه دارد. هنرمندی ژاپنی مجبور شد برای مقابله با این اتهام که مخفیانه از هوش مصنوعی استفاده می‌کند اسکرین‌شات‌هایی را توییت کند که لایه‌های [اثرش را در] نرم‌افزار تصویرگری نشان می‌داد. دو تا از مشهورین بندهای وی‌تیوبرِ[20] کشور از میلیون‌ها دنبال‌کننده‌شان در رسانه‌های اجتماعی درخواست کردند که از هوش مصنوعی در فن‌آرت‌هایشان استفاده نکنند. این دو بند به مسائل مربوط به کپی‌رایت استناد کردند که در صورت بازنشر این نوع کارها در اکانت رسمی‌شان آن‌ها دچارش می‌شدند. پیکسیو[21] اعلام کرد که تگ‌هایی را منتشر می‌کند تا آثار تولیدشده به‌وسیله‌ی هوش مصنوعی را در جستجو و در رتبه‌بندی محبوبیت فیلتر کند.
مانگا و انیمه، در عمل، میدان آزمونی شده‌اند که در آن مسئولیت‌های مربوط به کپی‌رایت و اخلاقیات مرتبط با هنرهای هوش مصنوعی ارزیابی می‌شوند. این پیشه‌ها مدت‌ها است که اجازه‌ی بازتولید شخصیت‌های دارای کپی‌رایت را از طریق دوجینشی[22] (نشریات ساخته‌ی شیفتگان) می‌دهد، که هدفش تاحدی شعله‌ورنگه‌داشتن آتش محبوبیت نسخه‌های اصلی است. حتی مرحوم شینزو آبه نیز یک بار برای این پیشه‌ی بی‌مجوز پادرمیانی کرد و استدلال نمود که از این پیشه، به عنوان نوعی پارودی[23]، باید در مقابل دعاوی قضایی محافظت نمود.
فارغ از دوجینشی، قوانین ژاپن معمولاً در برابر تخلف از کپی‌رایت بسیار سختگیرانه[24] است. حتی اگر کاربری صرفاً تصویری را ریتوییت یا بازنشر کند که کپی‌رایت را زیر پا گذاشته، ممکن است مورد تعقیب قضایی قرار بگیرد. اما در مورد آثار تولیدشده به‌وسیله‌ی هوش مصنوعی، مسائل قضایی تنها زمانی پیش می‌آید که نسخه‌ی خروجی دقیقاً مشابه تصاویری باشد که مدل طبق آن‌ها آموزش دیده است، یا تنه به تنه‌ی آن‌ها بزند.
تایچی کاکینوما[25]، همکار موسسه‌ی حقوقی Storia در زمینه‌ی هوش مصنوعی است. او همچنین عضوی از کمیته‌ی وزارت اقتصاد در امور مربوط به خط مشی قراردادها در زمینه‌ی هوش مصنوعی و داده نیز هست. کاکینوما به Rest of World چنین گفت: «اگر تصاویر تولیدی عین هم باشند... انتشار (آن تصاویر) ممکن است ناقض کپی‌رایت باشد.» این خطری برای میمک و آفرینشگرهایی مشابه آن است که برای تقلید از یک هنرمند ساخته می‌شوند. «چنین (نتیجه‌ای) در صورتی به دست می‌آید که آن [آفرینشگر] تنها با تصاویری از یک مولف مشخص تعلیم دیده باشد.»
اما موفقیت پرونده‌های قضایی علیه شرکت‌های هوش مصنوعی چندان محتمل نیست. این را کازویاسو شیرایشی[26] می‌گوید که همکار شرکت حقوقی TMI Associates، با دفتر مرکزی مستقر در توکیو، است. در سال ۲۰۱۸، هیئت مقننه‌ی ژاپن، یعنی National Diet، قانون کپی‌رایت ملی را اصلاح کرد تا به مدل‌های مبتنی بر یادگیری ماشینی اجازه‌ی تراش‌دادن[27] داده‌های دارای کپی‌رایت را از اینترنت و بدون مجوز بدهد. این اصلاحیه چتری حمایتی در قبال مسئولیت‌های [شرکت‌های] خدماتی‌ای مثل NovelAI فراهم آورد.
شیرایشی می‌گوید اینکه تصاویر در ازای سود فروخته شوند یا نه تقریباً هیچ ربطی به پرونده‌های تخلف از کپی‌رایت در دادگاه‌های ژاپن ندارد. اما خیلی از هنرمندان فعال می‌ترسند که این‌طور نباشد.
هاروکا فوکوی، هنرمند ساکن در توکیو که انیمه و مانگای رومانسِ کوئیر می‌سازد، تأیید می‌کند که تکنولوژی هوش مصنوعی در مسیر تغییر پیشه‌ی تصویرگرانی مثل خودش، علی‌رغم تمام مخالفت‌های اخیر، است. او به ما گفت: «این نگرانی وجود دارد که تقاضا برای تصویرگری کاهش بیابد و درخواستی [برای این هنر] باقی نماند... پیشرفت‌های فن‌آورانه هم مزیت کاهش هزینه را داشته و هم ترس از شغل کمتر.»
فوکوی خودش به فکر استفاده از هوش مصنوعی به عنوان ابزاری یاریگر بود، اما وقتی از او پرسیدیم که آیا با آثار هنری آفریده‌ی هوش مصنوعی براساس کارهای خودش موافقت دارد چندان خوشحال نشد.
او گفت: «من قصد ندارم علیه [کسانی که از آثار من] استفاده‌ی شخصی [می‌کنند] اقدام قانونی انجام دهم، (اما) اگر من نظرم را در مورد موضوع به اطلاع دیگران رسانده باشم و اگر پولی ردوبدل شود، دنبال اقدام قانونی خواهم رفت.» او همچنین گفت: «اگر هنرمند اجازه ندهد، باید استفاده از اثرش را متوقف کنند.»
اما در قضیه‌ی کیم جونگ گی معلوم شد که ممکن است دسترسی به هنرمند ممکن نباشد تا بتوان مجوزی از او گرفت. فوکوی تأیید می‌کند که «آدم نمی‌تواند مقصود خودش را بعد از مرگ بیان کند. ولی کاش بشود از خانواده‌اش نظر خواست.»
[1] Kim Jung Gi
[2] ink-and-brushwork of manhwa
[3] prompt
[4] dystopian
[5] telltale warping
[6] Dave Scheidt
[7] replicating
[8] Kori Michele Handwerker
[9] AI generator
[10] fan art
[11] Lenient laws. این عبارت را به این خاطر در اینجا آوردم که در ادامه‌ی این مقاله به قوانین «سختگیرانه»ی ژاپن در قبال کپی‌رایت اشاره می‌شود. این تناقضی که به چشم می‌آید از خود متن است.
[12] data-scarping
[13] AI art model Dall-E
[14] Google Images
[15] Mimic
[16] abuse
[17] Daisuke Urushihara
[18] Community manager
[19] Discord
[20] VTuber bands
[21] Pixiv
[22] doujinshi
[23] Parody نقیضه، تقلید مضحک.
[24] Ordinarily harsh
[25] Taichi Kakimuma
[26] Kazuyasu Shiraishi
[27] scarpe
