پس از انقلاب صنعتی و با مدرن شدن جوامع، تخصصگرایی یک امر حیاتی شد. همینطور که مشاغل به سمت تخصصی شدن پیش رفتند، سازمانهای جدیدی به وجود آمدند و ساز و کار قدیمیِ مشاغل از میان رفت. سیر این تخصصگرایی همچنان ادامه دارد و گاهی به نامهایی برمیخوریم که برای ما ناآشنا به نظر میرسند. «مرکز نوآوری» یکی از آن ارگانهایی است که امروزه در مقیاس جهانی بسیار پرکاربرد است و با این حال شاید همهی ما تعریف مشترکی از آن نداشته باشیم. اما بیایید ببینیم شاخصههای اصلی یک مرکز نوآوری چیست؟
مشخص است که در یک مرکز نوآوری، مایهی شکلگیری یک محصول نوگرایی است. نوین گرایی یعنی تولید محصول به شیوهای جدید که تا کنون مرسوم نبوده است. لازمهی رسیدن به این شیوهی نوین، در وهلهی اول تحلیل بازار و مخاطب است، و سپس باید به تکنیکهای اجرایی پیشین اشراف پیدا کرد. برای آن که تکنیک جدیدی ابداع شود، ابتدا باید به تکنیکهای پیشین تسلط پیدا کرد. پس از حصولِ چنین شناختی میتوان دنبال یک مکانیزم جدید و یا محصول نو بود.
مراکز نوآوری باید متشکل از تیمهای متخصصان باشند. گاهی برای ساخت یک محصول نیازمند یک تیم سه چهار نفره هستیم و گاهی یک تیم چهل، پنجاه نفره. هر کسب و کار ساختار تیمی متفاوتی را ایجاب میکند. آنچه که مهم است مفهوم «تیم» و «کار تیمی» است. مراکز نوآوری برای آن که بتوانند پویا و پیشرونده باشند نیازمند تیمگرایی هستند. زیرا کار خلاقه در هماندیشی نیروها امکانپذیرتر است. جدای از این، یک محصول، مراحل مختلفی را طی میکند تا به دست مخاطبِ هدف خود برسد. بنابراین وجود ایدهپردازان، طراحان، سازندگان، مجریان، بازاریابان و... در یک تیم ضروری است. بهتر است که مراکز نوآوری خود اکثر تخصصها را پوشش بدهند و کمتر نیازمند کارشناسان خارجی باشند. زیرا در درازمدت، تجربهی به دست آمده از راه اندازی کسب و کارها چراغ راهِ مدیران و کارشناسان آن مرکز خواهد بود.
هر مرکز نوآوری در زمینهی ویژهای فعالیت میکند. هیچ مرکز نوآوری وجود ندارد که جاذب تمام زمینهها باشد. زیرا مراکز بسته به توانمندیهایشان ایدهها را پرورش میدهند. برای مثال یک مرکز نوآوری فعال در حوزهی مکانیک، نمیتواند روی ایدههای پزشکی کار کند و... اما امروزه مراکز نوآوری میتوانند فعالیت بینارشتهای داشته باشند. در این صورت متخصصان دو یا چند رشتهی نزدیک در کنار هم قرار میگیرند و روی محصولاتی که نیازمند چندین تخصصاند کار میکنند؛ مانند ساخت تجهیزات پزشکی. امروزه محصولات بینارشتهای بسیار مورد توجه مراکز نوآوری قرار گرفتهاند، زیرا با همیاری تخصصهای گونان میتوان محصولات بینقصتری تولید کرد.
بعضی مراکز نوآوری یک کسب و کار را از ایده تا ساخت نهایی خودشان پیش میبرند، برخی دیگر جاذب ایده هستند، برخی پرورش دهندهی محصول و... ساز و کار هر مرکز وابسته به متخصصانی است که در آن فعالیت میکنند و اهدافی که دارند. برای مثال تمام مراحل شکلگیری یک کسب و کار( از ایده تا عرضه) در یک مرکز با ساز و کار دانشگاهی، بسیار متفاوت با یک مرکز با ساز و کارِ بازاری خواهد بود. همچنین نحوهی همکاری کسب و کارها با مراکز نوآوری وابسته به اهداف است. بعضی مراکز نوآوریای رشد هرمی دارند و امتیاز کسب و کارهای خود را واگذار نمیکنند، اما برخی دیگر کسب و کارها را با هدف واگذاری ایجاد میکنند.
در نهایت، نحوهی سرمایه گذاری تعیین کنندهی همهی این ساز و کارهاست. سه شیوهی سرمایه گذاری با عنوانهای دولتی، خصولتی و خصوصی وجود دارد که هر کدام ده ها شیوه را میتوانند پیادهسازی کنند.
بنابراین اگر قصد همکاری با مراکز نوآوری را دارید باید چنین معیارهایی را برای انتخاب مرکز و نحوهی همکاری در نظر داشته باشید. هر مرکز مشاوران و صاحب نظرانی دارد که ایدهها را فیلتراسیون کرده و صلاحیت همکاری را متناسب با اهداف رتبهبندی میکنند.