حقوق دیجیتال (Digital rights management یا به اختصار DRM) راهی برای محافظت از حق نسخه برداری (DMCA) برای رسانه های دیجیتال است. این رویکرد شامل استفاده از تکنولوژی هایی است که کپی کردن و استفاده از آثار دارای حق نسخه برداری و نرم افزار اختصاصی را محدود می کند. به طریقی، مدیریت حقوق دیجیتال به ناشران یا نویسندگان اجازه می دهد تا آنچه را که کاربران می توانند با نرم افزار های خریداری شده انجام دهند را کنترل کنند.
برای شرکت ها، اجرای سیستم های مدیریت حقوق دیجیتال یا فرآیندها می تواند به جلوگیری از دسترسی کاربران به یا استفاده از دارایی های خاص کمک کند و به سازمان اجازه می دهد که از مسائل حقوقی ناشی از استفاده غیر مجاز جلوگیری کند. امروزه DRM نقش مهمی در امنیت داده ایفا می کند.
اگر چه محتوای دیجیتال توسط قوانین حق تکثیر محافظت می شود، نظارت بر وب و گرفتن مجرمان بسیار دشوار است. با افزایش خدمات مبادله ی فایل به صورت peer-to-peer مانند سایت های torrent، دزدی آنلاین مانند زهری برای محصولات تجاری شده است. فن آوری های DRM کسانی را که درگیر دزدی آنلاین هستند نمی گیرند در عوض، امکان سرقت یا اشتراک محتوا را در همان وهله ی اول نمی دهند.
در اغلب موارد، مدیریت حقوق دیجیتال شامل کد هایی است که کپی را ممنوع کرده یا کد هایی که محدودیت زمان یا تعداد دستگاه هایی را که ممکن است به یک محصول خاص دسترسی پیدا کند محدود می کند.
ناشران، نویسندگان و سایر سازندگان محتوا از یک برنامه کاربردی استفاده می کنند که رسانه ها، داده ها، کتاب الکترونیکی، محتوا، نرم افزار یا هر گونه مواد دارای حق تکثیر را رمزگذاری می کند. فقط کسانی که کلید رمزگشایی دارند می توانند به این محصولات دسترسی پیدا کنند. آنها همچنین می توانند از ابزارهایی جهت محدود کردن استفاده کاربران از این محصولات بهره ببرند.
راه های بسیاری برای محافظت از محتوا، نرم افزار یا محصول شما وجود دارد.. DRM به شما اجازه می دهد تا:
بازی های کامپیوتری گاهی از فن آوری های DRM با استفاده از یک سرور آنلاین تعداد سیستم هایی که می‌توان بازی را روی آنها نصب کرد محدود می کند. اکثر بازی ها با این محدودیت، اجازه سه یا پنج نصب را می‌دهند، هر چند برخی اجازه می دهد که نصب مجدد در صورت حذف بازی از روی همان سیستم را می دهند. این نه تنها کاربرانی را که در خانه های خود بیش از سه یا پنج رایانه دارند محدود می کند، بلکه می تواند ثابت کند که اگر کاربر کارهایی مثل بهینه سازی سخت افزار، سیستم عامل و یا فرمت کردن هارد را انجام دهد امکان استفاده از نرم افزار را نخواهد داشت. این باعث می شود پس از یک دوره زمانی امکان استفاده از نرم افزار برای همان یک کاربر هم وجود نداشته باشد.
در این روش در صورت کپی غیر مجاز بازی، المان های بازی مثل اسلحه ها، بازیکن ها رفتار طبیعی خود را از دست داده و در بازی اختلال ایجاد می کنند. مثلا اسلحه دقت و امکان شلیک را از دست می دهد یا به بازیکن اصلی حمله می شود تا کشته شود. در این تکنولوژی علیرغم اینکه مشکل اجرا در بازی وجود ندارد اما عملا امکان لذت بردن را از بازی نخواهید داشت.
یکی از قدیمی ترین و ابتدایی ترین روش های حفاظت DRM برای بازی های Nintendo Entertainment System بود که بازی متوقف می شد و از بازیکن می خواست که عبارتی که در یک صفحه خاص یا کتابچه ای که همراه بازی وجود دارد ار وارد کند. اگر بازیکن به آن دسترسی نداشت امکان ادامه بازی را نداشت. یک کلید محصول، به طور معمول یک عبارت شامل حرف و عدد به صورت یک شماره سریال است که مجوزی برای استفاده از یک قطعه خاص از نرم افزار است. در طول فرآیند نصب و یا راه اندازی برای نرم افزار، از کاربر خواسته می شود که کلید را وارد کند؛ اگر کلید به طور صحیح با مجوز معتبر مطابقت داشته باشد (معمولا از طریق الگوریتم های داخلی چک می شود)، کلید پذیرفته می شود، سپس کاربری که بازی را خریداری کرده می تواند ادامه دهد. در روشهای مدرن، کلید های محصول به طور معمول با سایر روش های DRM مانند “فعال سازی آنلاین” همراه هستند.
مدیریت حقوق دیجیتال سازمانی (E-DRM یا ERM) استفاده از فن آوری DRM برای کنترل دسترسی به اسناد شرکتی مانند مایکروسافت ورد، PDF، اتوکد، ایمیل ها و صفحات وب به جای کنترل رسانه های مصرفی می‌باشد. ERM که در حال حاضر به طور معمول IRM (مدیریت حقوق اطلاعات) نامیده می شود ، عمدتا برای جلوگیری از استفاده غیر مجاز (مانند جاسوسی صنعتی یا شرکتی یا انتشار ناخواسته) مورد استفاده قرار می گیرد. IRM معمولا با مدیریت محتوا ادغام شده اما شرکتهایی مانند سامسونگ الکترونیکس نسخه اختصاصی سیستم های DRM خود را توسعه داده اند.
کتاب های الکترونیکی یک رایانه شخصی یا یک رایانه بخوانید کتابخوان الکترونیکی یا برنامه e-reader معمولا از تکنولوژی DRM برای محدود کردن کپی، چاپ و به اشتراک گذاری کتاب الکترونیکی استفاده می کند. کتاب های الکترونیکی معمولا محدود به تعداد محدودی از دستگاه های خواندن و برخی از آنها استفاده می شود ناشران الکترونیکی از هرگونه کپی یا چاپ جلوگیری می کنند. برخی از مفسران بر این باورند که DRM مجموعه پیچیده ای برای انتشار کتاب الکترونیکی است.
همه با مدیریت حقوق دیجیتال موافق نیستند. به عنوان مثال، کاربران که برای موسیقی در آیتونز پرداخت می‌کنند، دوست دارند که بتوانند به آهنگ در هر دستگاه گوش دهند یا از آن به هر نحوی که می خواهند استفاده کنند. از سوی دیگر، کسب و کارهایی که هزاران دلار برای یک گزارش صنعتی با ارزش بالا می پردازند، مایل به استفاده از DRM هستند تا رقبای خود قادر به دریافت گزارش مشابهی به صورت رایگان نباشند. برخی از منتقدان DRM اشاره کرده اند که این مزیت ناعادلانه برای کسب و کارهایی است که بودجه های زیادی برای صرف کردن دارند، چرا که ممکن است کسب و کارهای کوچکتر قادر به تهیه اطلاعاتی که منجر به رشد کسب و کارشان می شوند، نباشند.
با این حال، تکنولوژی DRM یک راه حل کامل نیست. حتی اگر صاحبان کپی رایت کد DRM را در محصولات خود در نظر بگیرند، ممکن است عموم مردم راهی برای دور زدن آن پیدا کنند. به عنوان مثال، اگر محتوای آنها (مثلا یک نمایش یا فیلم) تنها یک بار قابل پخش باشد، بعضی از کاربران به طور اجتناب ناپذیری سعی در کشف کلیدهای رمزگشایی خواهند کرد و سپس یک بازیگر دیگر را ایجاد می کنند که می تواند محتوای دارای کپی رایت را بازی کند. پس از آن کاربران جدید به امید دور زدن رمزنگاری DRM آن را دانلود می کنند. همچنین ابزارهای رایگان برای حذف کدهای DRM وجود دارد که در حالی که غیر اخلاقی هستند اما به راحتی در دسترس آنلاین قرار دارند.
با وجود کاستی های آن، مدیریت حقوق دیجیتال هنوز مزایایی فراوانی دارد.
اکثر مردم در مورد حقوق کپی رایت نادیده گرفته می شوند و زمانی که به DRM می آیند منفعل می شوند. تا زمانی که آنها بتوانند به محتوای مورد علاقه خود دسترسی پیدا کنند، هیچ مشکلی با جزئیات کوچکتر ندارند. با استفاده از DRM، شرکت ها می توانند به کاربران در مورد آنچه که می توانند و نمی توانند با توجه به محتوای دیجیتالی انجام دهند، ارتباط برقرار می کنند.
هدف از فن آوری های مدیریت حقوق دیجیتال یافتن راه هایی است که کاربران در ارتباط با محتوا، مانند گوش دادن به موسیقی در چندین دستگاه یا به اشتراک گذاری محتوا با دوستان با خانواده، محدود می شوند. کاربران که نمی خواهند با استفاده از کدهای DRM محدود شوند، قادر به حمایت از فروشندگان هستند که محتوای بدون DRM را ارائه می کنند. به این ترتیب فروشندگان را تشویق می کنند که به دنبال فناوری های دیگری باشند که در صدور مجوز بهتر از DRM هستند.
برای یک شرکت یا کاربر بسیار آسان است که محتوای خود را از کتاب الکترونیک دیگران کپی کند و آن را به عنوان خودش مجددا بارگذاری کند. با DRM، ممکن است کسی را از تغییر محتوای خود متوقف کنید. این نیز برای دانشمندان مفید است که به DRM تکیه می کنند تا از اختراعات خود محافظت کنند.
ویدیوها و فیلمسازان صرف پول برای ایجاد فیلم های خود را با امید به این که آنها می توانند پس از بازدید صفحه نمایش، و یا زمانی که به صورت آنلاین توزیع می شود، سرمایه گذاری خود را جبران کنند. DRM می‌تواند اطمینان حاصل کند که فقط کاربرانی که پرداخت کرده اند ویدیو یا فیلم را تماشا کنند. همچنین تضمین می‌کند که این ویدیو فقط برای یک مخاطب خاص قابل دسترسی است. به عنوان مثال، فیلم هایی با محتوای خاص باید فقط برای بزرگسالانی که بتوانند سنشان را تأیید کنند، در دسترس باشند.
این سیستم به طور موثر از دسترسی افراد غیر مجاز به فایل های محرمانه جلوگیری می کند. دارایی های دیجیتال بخش مهمی از محتویاتی است که مردم روزانه مصرف و با آن تعامل می کنند. دنیای دیجیتال درهایی به قلمرو کاملا جدید در مورد حفاظت از اطلاعات حساس ، از جمله مالکیت معنوی ، باز می کند . از روزهایی که نویسندگان مجبور بودند فقط با مصرف کنندگان کتابی را از طریق یک دستگاه چاپ کپی کنند بسیار گذشته است و در دنیای دیجیتال امروز، مدیریت حقوق دیجیتال برای شرکت هایی که در هر صنعت قرار دارند برای حفاظت از دارایی های اطلاعاتی خود ضروری است.
