کشور ایران، سومین کشور در خاورمیانه است که برای افراد تحت پوشش قانون تأمین اجتماعی خود، بیمه بیکاری پیش‌بینی کرده است. بیمه بیکاری یکی از پوشش‌های بیمه تامین اجتماعی است و برای حمایت از افرادی که بدون اراده خود و به صورت موقتی کار خود را از دست داده اند در نظر گرفته شده است. مسئله بیمه بیکاری، با سیل از دست دادن شغل‌ها در چندین سال گذشته و بالا رفتن نرخ بیکاری به یکی از مسائل روز کشور بدل شده است.
طبق قانون بیمه، آن دسته از بیمه‌شدگانی که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار باشند از مقرری بیمه بیکاری برخوردار می‌شوند. در حال حاضر ملاک اصلی برای حمایت‌های قانونی از بیمه‌شدگان بیکار، غیر ارادی بودن بیکاری آنها است؛ و تنها افرادی که به صورت غیر ارادی از کار بیکار شده‌ا‌ند می‌توانند از مقرری بیکاری استفاده کنند و خروج این افراد از اشتغال به اراده و خواست آنها نبوده باشد. درضمن بیمه بیکاری به بیمه‌شدگان بیمه تامین اجتماعی برای مشاغل آزاد هم تعلق نمی‌گیرد.
گروهی متشکل از نمایندگان اداره کار و رفاه اجتماعی، تعاون و سازمان تأمین اجتماعی مسئول تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری است؛ و شعب تأمین اجتماعی پس از تأیید ادارات نامبرده، درخصوص برقراری و پرداخت مستمری بیکاری برای بیمه‌شدگان اقدام می‌کنند. پرداخت بیمه بیکاری مطابق با حداقل دستمزد است. به موجب قانون، کارگرانی که مشمول بیمه بیکاری می‌شوند، پرداخت بیشترین سهم بیمه بیکاری ٨٠ درصد حقوق آنها است که این درصد نباید از حداقل مزد کمتر باشد و ٥٥ درصد از آن به عنوان حداقل مزدی که در سه ماه قبل از بیکاری دریافت کرده‌اند، ١٠درصد حق همسر و ١٠ درصد برای دو فرزند است.
کسی که بیکار شده است، برای دریافت بیمه بیکاری باید دارای شرایط زیر باشد:
کارفرما موظف است حق بیمه بیکاری کارکنان که به میزان 3 درصد است را به صورت مداوم پرداخت نماید؛ مبلغی که به عنوان حقوق و مستمری به فرد بیمه شده تعلق می‌گیرد هم به اندازه 55 درصد از حقوق او در زمان اشتغالش است. اگر شخص بیکار شده سرپرست خانوار باشد به ازای هر فردی که تحت سرپرستی او است، 10 درصد به آن مبلغ اضافه می‌شود. لازم به ذکر است که این مبلغ تنها تا سقف 4 نفر از افراد تحت سرپستی او تعلق می‌گیرد. بر اساس قانون بیمه بیکاری جدید حقوق پرداختی به عنوان مستمری نباید کمتر از دستمزد مصوب سالانه شورای کار باشد.
ممکن است شما هم از آن دسته افراد بدشانسی هستید که بیکاری و از دست دادن کار را برای چندمین بار تجربه می‌کنید و برایتان این سوال پیش آمده که آیا تا زمان پیدا کردن دوباره کار می‌توانید از مستمری بیکاری استفاده کنید یا خیر؟ برای پاسخ به سوال شما باید در جریان باشید که طبق قانون بخشنامه بیمه بیکاری هیچ محدودیتی از لحاظ تعداد دفعات دریافت مستمری بیکاری وجود ندارد.
از لحاظ قانون تامین اجتماعی و قانون کار، هیچ محدودیتی برای تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری و فاصله بین تعداد دفعات استفاده از آن وجود ندارد. به طور مثال اگر شما پس از مدتی دریافت مستمری بیکاری دوباره به کار برگشتید، باید درخواست قطع بیمه بیکاری بدهید. در صورتی که پس از سپری شدن مدت زمانی (تفاوتی ندارد که چقدر باشد) دوباره بیکار شدید می‌توانید دوباره درخواست دریافت مستمری بیکاری دهید.
برای دریافت بیمه بیکاری، فرد متقاضی باید مدارک زیر را یا به صورت حضوری به اداره کار و تعاون ارائه دهد یا در سامانه بیمه بیکاری بارگذاری کند.
لازم است به ذکر است که مستمری بیکاری به صورت مادام العمر پرداخت نمی‌شود. در شرایط زیر، مستمری دریافتی قطع می شود:
چنانچه بعد از پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری مشخص شود که بیکاری بیمه شده در اثر اراده شخصی وی بوده یا بیمه شده بیکار اشتغال مجدد خود را اعلام نکرده باشد و علیرغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری ادامه دهد، باید وجوه دریافتی و کمک هزینه بیکاری را به سازمان تأمین اجتماعی بازپرداخت کند.
