مقدمه:
پادشاهی زندیه که با کمک ایل ممسنی به قدرت رسیده بود بعد از مرگ کریم خان زند به دلیل بدرفتاری های پادشاهان وقت زندیه با ایل ممسنی و دیگر ایلات با آنها دچار اختلاف شد و همین مسئله زمینه ساز سقوط پادشاهی زندیه را فراهم آورد.
«میری خان ممسنی» پادشاهی زندیه را روی کار آورد و خاندان او در سقوط آنها نیز نقش اساسی داشتند. یکی از دلایل اصلی شکست پادشاهی زندیه، رویگردانی ایل ممسنی و بقیه ایلات فارس از خاندان زند بود. چرا که بعد از درگذشت کریم خان زند به علت بدرفتاری پادشاهان زند، ایل ممسنی با خاندان زندیه میانه خوبی نداشتند، زیرا «جعفرخان زند» برخلاف پیمانی که با بزرگان فارس داشت عمل کرد و بزرگان را یا می کشت و یا محبوس می ساخت به همین خاطر اعیان فارس از اطراف جعفرخان زند پراکنده شدند.
در فارسنامه ناصری آمده است:
«اهالی گرمسیرات فارس خلاف پیمان، را گناهی بزرگ می شمارند و حاجی علی قلی خان و خوانین لیراوی و اعیان فارس که در ملازمت نواب جعفرخان از سوءسلوک او رنجیده بودند،متفق گشته، جعفرخان را گذاشته و به اوطان خود شتافتند»
چنانچه در بالا گفته شد بعد از ترک قشون خاندان زند توسط ایل ممسنی و بقیه ایلات و برگشت آنها به مناطق خود، جعفرخان زند برای سرکوب ایل ممسنی به آنجا حمله کرده و سه ماه در آنجا توقف کرد.
در کتاب تاریخ گیتی گشا و کتاب فارسنامه ناصری آمده است:
«جعفرخان بعد از گذشتن تابستان بجانب کوه گیلویه نهضت نمود چون به بلده کازرون رسید سه ماه توقف نمود و محمدخان برادر خود را رتبه سرداری داده و برای تنبیه طوایف ممسنی مامور گردید و بعد از ورود نظامی کامل داده عود کازرون نمود و در خدمت نواب جعفرخان عازم بهبهان شدند»
بعد ازین اتفاقات و در زمان جنگ آقامحمدخان قاجار و لطفعلی خان، ایل ممسنی در جنگ شرکت نکردند و جانب محمدخان عموی لطفعلی خان زند را گرفتند چرا که مردم ممسنی خویشاوندان محمدخان زند بودند.
در کتاب تاریخ گیتی گشا آمده است:
«عاقبت نهال اقبال آقامحمدخان در گلشن ظفر بارور ...گردید، محمدخان عموی این جهانبان ... روی به جانب الوس ممسنی که از طرف مادر قرابتی با ایشان داشت شتافت...»
مطمئنا اگر ایل ممسنی و بقیه ایلات فارس در جنگ با آقامحمدخان قاجار شرکت کرده بودند سرنوشت جنگ عوض می شد و چنانچه یکبار با کمک ایل ممسنی در جنگ «پل دوزخ» دشمن زیاری، خاندان قاجار را شکست داده بودند می توانستند بازهم آنها را شکست دهند افسوس که این تصمیم اشتباه توسط خوانین ممسنی گرفته شد و در جنگ شرکت نکردند و نه تنها خاندان زند سقوط کرد بلکه مصیبت و بیچارگی ایل ممسنی هم با روی کار آمدن خاندان منحوس قاجار شروع گشت.
نتیجه گیری:
با شرکت نکردن ایل ممسنی در جنگ لطفعلی خان زند با آقا محمد خان قاجار نه تنها پادشاهی زندیه برچیده شد بلکه این تصمیم اشتباه خوانین وقت ممسنی باعث نابودی کامل ایل ممسنی نیز شد. چراکه پادشاهان قاجار به سبب کینه ای که از ایل ممسنی به دلیل اتحاد با زندیه و شکست آنها در جنگ «پل دوزخ» داشتند کمر به نابودی آنها بستند و هر کدام از پادشاهان قاجار که سرکار می آمد ظلم و ستمی به ایل می کردند!
به قلم: سید پژمان حسینی نویسنده و پژوهشگر تاریخ
آدرس اینستاگرام: tarikh_mamasani_rostam
