مقدمه:
حملهٔ مغول به ایران به سه لشکرکشی مغول ها به ایران در فاصله سال‌های ۱۲۱۹ تا ۱۲۵۶ میلادی (۶۱۶–۶۵۴ ه. ق) انجام گرفت. این لشکرکشی‌ها به حکومت خوارزمشاهیان، اسماعیلیان الموت و حکومت‌های محلی اتابکان سلجوقی خاتمه داد و منجر به ایجاد حکومت ایلخانان مغول به جای آنها در ایران شد. حمله و حکومتی که باعث ویرانی و نابودی کامل برای ایران بود. یکی از نقاطی که ازین حمله ها در امان نماند منطقه ممسنی بود!
«دره بوان» منطقه ای خوش آب و هوا به فاصله شش کیلومتری شمال خاوری شهرستان نورآباد ممسنی،در میان دو رشته کوهی که مانند دیوار آن را در برگرفته قرار دارد. در گذشته بیست و چهار چشمه از دو سوی دره می جوشید که در تابستان باغستان های این دره را سرسبز و شکوفا میکرد و در زمستان تشکیل رودخانه ای را می داد که تا دره نوبندگان(نورآباد کنونی) ادامه و جاری بود.
نام دره بوان در منطقه ممسنی، بیشترین نامی است که تاریخ نویسان و جغرافی نویسان اسلامی از آن در کتب خود یاد کرده اند،نویسندگانی چون یاقوت حموی،ابن حوقل،اصطخری و ...
در بخش خاوری دره، در دامنه کوه باغی کهن قرار دارد که در قسمت هایی از آن استخوان های اجساد مردان تنومندی کشف شده که متعلق به مردم قبل از اسلام بوده و به همین علت به باغ پهلوانان شهرت یافته است.
یاقوت حموی در کتاب خود معجم البلدان علت نام گذاری این دره به نام بوان را برگرفته از شخصی به نام بوان بن ایران بن الاسود بن نوح پیامبر ذکر کرده است.
در صخره ای کنده کاری شده در این دره از بروز قحطی بزرگی در این نقطه یاد کرده است که مردم در برابر آن مقاومت نموده بودند. در این صخره چنین نوشته است:
«نان یک من یک غاز خریدم و حلچه کز محمدی به زن پوشیدم و زن طلاق ندادم»
جناب مجید کراهی در کتاب خود تاریخ و جغرافیای ممسنی، از بروز جنگی بزرگ در این منطقه یاد میکند که حدود دو هزار تن از سکنه آن از بین رفتند. این جنگ که در زمان مغول و میان امیر پیرحسین از سلاطین مغول و امیرشیخ ابواسحاق در دره بوان میان لشکریان دو امیر به وقوع پیوست، مورد تجاوز لشکریان ترک قرار گرفت و دو هزار سکنه آن،که از بیم لشکریان مغول به غارها و کوههای اطراف پناه برده بودند از بین رفتند.
مولف تاریخ آل مفظر ماجرای کشته شدن آنان رو چنین توصیف میکند:
«در جمادی الاول سنه اربع و اربعین،لشکر به هر دیار که می رسید دیار نمی گذاشت از جمله در "شعب بوان" که نمودار جنان است،چون نزول کردند، متوطنه آنجا به غاری رفتند.بگفت تا بر در آن غار آتشی کردند که از دود آن دوهزار آدمی هلاک شدند»
منطقه بوان به همراه مناطق دیگری چون جنجان، گوسنگان، کره کان، تیرمردان، راشک و ... جز مکان هایی هستند که در طول تاریخ همیشه به همین نام بوده اند و اسامی آنها تغییری نکرده است.
نتیجه گیری:
حمله مغول ها به ایران توسط چنگیزخان مغول چنان دوران فاجعه آمیزی برای ایران رقم زد که صدمات و لطمه‌های روحی و فرهنگی حملهٔ آنها بیش از ویرانی فیزیکی و خسارت‌های اقتصادی آن بوده‌است. مغول‌ها بر ایران مسلط شدند بدون آنکه ایدئولوژی جدیدی با خود آورده باشند. در این حمله مراکز علمی و فرهنگی از جمله کتابخانه‌های بسیاری سوزانده و ویران شد تا جاییکه شکوهی که ایران در زمان باستان داشت برای همیشه از بین رفت!
به قلم: سید پژمان حسینی نویسنده و پژوهشگر تاریخ
آدرس اینستاگرام: tarikh_mamasani_rostam
