مقدمه:
در گذشته به دلیل اینکه قانون مدونی برای جرم ها و تخلفاتی که در میان عشایر و ایلات انجام می گرفت نبود، معمولا این سران و بزرگان ایلات بودند که مسائل را حل و فصل میکردند یا مجازات هایی در نظر می گرفتند. یکی از این موارد قتل هایی بود که به شیوه های مختلف در میان عشایر به وقوع می پیوست!
در زمان های قدیم در مناطق روستایی و یا ایلی _عشایری، جنگ و درگیری بر سر عواملی چون مرتع، زمین، آب، دزدی و ...پدیده ای رایج بود که گه گاه منجر به قتل می شد. این درگیری ها که یا به صورت دست جمعی یا به صورت انفرادی انجام می گرفت معمولا توسط وسیله هایی چون سنگ، چاقو، تفنگ و ... انجام می شد. در نظام های ایلی و عشیره ای احساس هم بستگی خونی چنان قوی بود که آسیب رسیدن به یک عضو ایل یا طایفه، ضربه زدن به کل ایل یا طایفه تلقی می شد و همه افراد ایل خواهان انتقام می شدند.
در ایام قدیم چون قانون مدونی نبود در هنگام بروز مشکلات این چنینی راهکار های متفاوتی بود که اجرا میشد و در قانون نامه حمورابی، آشور و قوانین ایران باستان مجازات هایی چون دیه و قصاص برای قتل اجرا می گردید! اگر قتل به صورت غیرعمد انجام می گرفت مانند: در رفتن ناگهانی تفنگ، یا هل دادن اتفاقی و ... معمولا این اتفاقات به وسیله بزرگان و ریش سفیدان هر ایل به مصالحه می انجامید اما اگر قتل به صورت عمدی اتفاق می افتاد چندین راه کار و مجازات در میان ایلات و عشایر برای آن در نظر گرفته بودن که به صورت زیر بود:
قصاص: در این مواقع خانواده مقتول، کشتن قاتل یا یکی از اعضای خانواده قاتل را حق خود دانسته و ممکن بود این خونخواهی تا چندین نسل بعد هم ادامه پیدا کند!
دیه: گاهی قتل عمد با دخالت بزرگان و ریش سفیدان جهت مصالحه با پرداخت دیه ختم به خیر میشد و خانواده مقتول با گرفتن دام یا زمین و ...رضایت می دادند و قضیه فیصله پیدا میکرد!
خون بسی: البته خون بسی را هم می توان نوعی از دیه دانست که شخص مجرم یا خانواده آن برای جلوگیری از وقوع قتل دیگر می پرداختند! بدین طریق که یکی از اعضای خانواده قاتل به ازدواج خانواده مقتول در می آمد!
پناهندگی: به این طریق بود که مجرم یا قاتل به خانواده ای پناهنده می شد که ممکن بود این خانواده از ایل خود یا از ایلی دیگر باشد و بدین طریق کل اعضای آن خانواده به پشتیبانی از آن برمی خواستند!
البته بالاتر از همه این موارد بخشش بود که گاهاً از طرف خانواده مقتول انجام می گرفت و اگر هم هیچ کدام از موارد بالا اتفاق نمی افتاد قاتل به همراه خانواده خود از آن ایل و طایفه برای همیشه آواره می شدند و مجبور بودند به جای دیگری نقل و مکان کنند که در اکثر مواقع عاقبت خوشایندی در انتظار آنان نبود!
نتیجه گیری:
اگرچه در آن زمان مسائلی که در زمان وقوع قتل اتفاق می افتاد توسط بزرگان و ریش سفیدان عشایر حل و فصل می شد اما به دلیل نبود قانون مدون در این موارد معمولا خانواده هایی که دچار قتل می شدند دچار خسران و زیان های بزرگی می شدند که تا چندین نسل از آنها به رفاه و آسایش نمی رسیدند!
به قلم: سید پژمان حسینی نویسنده و پژوهشگر تاریخ
آدرس اینستاگرام: tarikh_mamasani_rostam
