«قلعه سفید» نگین درخشان تاریخ ایل ممسنی

مقدمه:

یکی از نام هایی که فردوسی بزرگ مکررا در شاهنامه از آن اسم برده است دژ سپید می باشد. دژی مستحکم و تقریبا غیرقابل نفوذ که در طول تاریخ بارها مامن و جایگاه مخالفان حکومت های وقت بوده است. این دژ از قلعه های ایل ممسنی در استان فارس می باشد.

متن اصلی:
قلعه سفید یا قلعه سپید، قلعه ای که بارها نام آن در شاهنامه و کتاب های تاریخی آمده است. قلعه ای با استحکامات قوی که نفوذ به آن تقریبا غیر ممکن بود و همیشه پناهگاه مخالفان حکومت های وقت بوده است.
جناب حبیبی فهلیانی در کتاب "ممسنی در گذرگاه تاریخ" میفرمایند: به گمان قوی این قلعه یکی از قلاع معروف باطنیان(حسن صباح) بوده است که بعدها به دست هلاکوخان مغول خراب و دوره اقتدار ۱۷۷ ساله اسماعیلیان در این قلعه و دیگر قلاع ممسنی به پایان رسیده است.قدمت تاریخی این قلعه از دوره عیلامیان هم فراتر میرود.
جناب آقای سکندر امان اللهی نویسنده کتاب قوم لر  تایید کرده اند که ماجرای حمله سهراب به دژ سپید که به تفصیل در شاهنامه فردوسی آمده‌ است نیز همین قلعه سفید ممسنی است.
در کتاب اقلیم پارس آمده است:" ...معروف است که قلعه مزبور دربی از فولاد داشته و آن درب اکنون در امامزاده درب آهنین نصب است" 
جناب عبدالحمید آیتی در تحریر تاریخ اوصاف بیان میکنند: "چون از جانب مغول برای تخریب قلعه ها رسولان به هر طرف روان شدند، هرچه قلعه استوار در شیراز بود ویران گشت جز قلعه سفید که به علت استحکام و عظمت آن برجای ماند... این قلعه درختان میوه در آن فراوان است چنانکه سالی شماره کردند و چهارهزار و چهارصد درخت انجیر داشت"
این قلعه یکی از استحکامات محکم ایل ممسنی بوده است که خوانین وقت ممسنی در زمان جنگ ها از آن استفاده میکرده اند چنانچه ابتدا در دست خوانین وقت جاوید بوده و زمان حمله فتحعلی شاه قاجار به ممسنی، باقرخان جاویدی در آن پناه گرفته بود و به جنگ با آنها پرداخته بود و نیروهای قاجار نتوانستند قلعه را فتح کنند و به شیراز برگشتند، بعد از مدتی که باقرخان کشته شد، این قلعه به دست خوانین بکش می افتد و ولی خان بزرگ در زمان حمله محمدشاه قاجار به ممسنی در این قلعه پناه می گیرد و به جنگ با نیروهای قاجاری می پردازد و تا زمانی که قلعه در دست نیروهای ولی خان بوده است توانایی شکست آنان را نداشتند که بعدها قاجارها با نیرنگ ولی خان را از قلعه خارج کرده و تراژدی غمناک خودکشی دستجمعی زنان ایل ممسنی اتفاق می افتد. بعد از سقوط ولی خان، قلعه مدت کوتاهی نیز به دست خانعلی خان رستم می افتد. بعدها این قلعه توسط قاجاریان تخریب و غیر قابل سکونت می گردد.

نتیجه گیری:
طبق شواهد موجود تنها قلعه ای که می تواند همان دژ سپید معروف شاهنامه باشد همین قلعه سفید ممسنی می باشد. دژی که اگرچه بارها در طول تاریخ مورد هجوم و حمله پادشاهان وقت قرار گرفته اما همچنان چون نگینی درخشان در تاریخ ایل ممسنی می درخشد.

به قلم: سید پژمان حسینی نویسنده و پژوهشگر تاریخ

آدرس اینستاگرام: tarikh_mamasani_rostam