مقدمه:
ایل ممسنی که در آن زمان از ایلات قدرتمند جنوب به سرکردگی میری خان عالیوندی بود با اتحادی که با کریم خان زند بستند موجب به قدرت رسیدن پادشاهان زندیه شدند. آنها با شکست محمدحسن خان قاجار در جنگ معروف به «پل دوزخ» موجب به قدرت رسیدن کریم خان زند شدند.
ایل ممسنی در به حکومت رسیدن پادشاهی زند نقشی اساسی را داشت. سه تن در به حکومت رسیدن کریم خان زند نقش به سزایی ایفا کردند. علی قلی خان، رستم خان خشتی و میری خان ممسنی.
کریم خان زند پس از شکست از آزاد خان به سوی سرزمین های لرنشین ممسنی و خشت فرار کرد و از آنها کمک خواست.
در تاریخ گیتی گشا اثر میرزا محمدصادق موسوی آمده است:
«خان زند بعد از این شکست از طریق کوهستان کوه گیلویه و فهلیان رهسپار کازرون گشت و از آنجا به قصبه خشت از توابع گرمسیری فارس رفت و آنجا مورد احترام و محبت اهالی قرار گرفت.امرای تنگستانی و دشستستانی و ممسنی همه افراد خود را تحت اختیار او گذاشتند»
کریم خان زند پس از یاری ایل ممسنی موفق به شکست آزادخان می شود و از آنجا جهت فتح شیراز رهسپار می گردد. کسانی که کریم خان را در حمله به شیراز همراهی نمودند، علی قلی خان، رستم خان خشتی و میری خان ممسنی بودند.
در روزنامه میرزا محمد کلانتر و فارسنامه ناصری آمده است:
«نواب وکیل بعد از غلبه بر آزادخان، جمعیت دشستانی را مرخص داشته و با جمعیت قلیلی از زندیه و علی قلی خان و رستم خان خشتی و میری خان ممسنی هریک با جمعیت وافر از خشت نهضت فرموده و از کازرون و دشت ارژن گذشته در خارج شیراز در حوالی تکیه حافظیه نزول اجلال فرمود»
علت اصلی اینکه کریم خان به راحتی شیراز را فتح کرد این بود که میری خان ممسنی، میرزا محمدکلانتر حاکم شیراز را ترسانید و آنجا را محاصره کرد.
آخرین و اصلی ترین نقش ایل ممسنی در به حکومت رسیدن کریم خان جنگ معروف «پل دوزخ» دشمن زیاری بود که میان کریم خان زند و محمدحسن خان قاجار اتفاق افتاد که ایل ممسنی در این جنگ هم از جان خود مایه گذاشتند هم از مال خود و کریم خان پیروز گشت و بذر کینه قاجار از ایل ممسنی از این جنگ و شکست خوردن محمدحسن قاجار از ممسنی ها در این مکان، کاشته شد. کینه ای که تا سالیان سال و بعد از به حکومت رسیدن پادشاهان قاجار ادامه داشت و باعث ظلم و ستم های فراوان به این ایل و نابودی آن شد.
نتیجه گیری:
هرچند ایل ممسنی موجب به حکومت رسیدن پادشاهان زندیه شدند اما بعد از مرگ کریم خان زند به دلیل زیر پا گذاشتن این اتحاد توسط پادشاهان وقت زندیه روابط آنها رو به تیرگی رفت که در آخر به دلیل شرکت نکردن ایل ممسنی در جنگ میان لطفعلی خان زند و آقامحمدخان قاجار پادشاهی زندیه برای همیشه سقوط کرد!
به قلم: سید پژمان حسینی نویسنده و پژوهشگر تاریخ
آدرس اینستاگرام: tarikh_mamasani_rostam
