مقدمه: از زمان روی کار آمدن حکومت قاجار، پادشاهان قاجار به سبب قرابت نژادی ایل ممسنی با زندیه و همچنین کمک ایل ممسنی به کریم خان زند در شکست محمدحسن خان قاجار پدر آقامحمدخان و روی کار آمدن پادشاهان زندیه، این ایل را مورد ظلم و ستم فراوان قرار می دادند. یکی از آن کارها کمک به ترکان قشقایی برای تصرف خاک ممسنی بود!!
ورود قشقایی ها به منطقه ممسنی در اوایل حکومت قاجار اتفاق می افتد. در این زمان ایل قشقایی به سبب قرابت نژادی با قاجارها به قدرتمندترین دوران خود در طول تاریخ تبدیل می گردند. تنفر خاندان قاجار از ایل ممسنی بخاطر حمایت از پادشاهی زند و همچنین ترس از قدرت گیری مجدد ایل ممسنی باعث شد که پادشاهان قاجار به ایل قشقایی پر و بال داده و به آنها در تصرف خاک کمک بسیار کنند. ورود قشقایی به منطقه ممسنی با جنگ های خونینی همراه گردید و باعث شد بسیاری از مناطق ممسنی را تحت تسلط خود دربیاورند. در جنوب ممسنی کشکولی ها بعد از ورود به منطقه ماهور جنگ های خونینی با طایفه بکش انجام دادند و اگر مقاومت طایفه بکش نبود کل آن منطقه الان در سیطره کشکولی ها بود. جنگ های طایفه بکش با کشکولی ها سبب شد تا آنها از منطقه بکش خارج شوند و تقریبا در سرزمین فعلی خود اسکان یابند. در منطقه کمهره و کاکان قاسم خان کشکولی توانست با خرید بعضی املاک و همچنین جنگ های خونین با طایفه رستم آنجا را تصاحب کند. در ماهور میلاتون طایفه محمدصالح رستم که به وسیله خانعلی خان از منطقه دهنو و کوپن بیرون رانده شده بودند، برای آنکه خاستگاه زمستانی را در مقابل طایفه کشکولی از دست ندهند، تابعیت کشکولی را پذیرفتند و زبان ترکی را جایگزین زبان لری خود کردند. تقریبا اکثر مردم بابامنیر و باباکلان و میشان و سایر مناطق ماهور از طایفه محمدصالح می باشند که اکنون به زبان ترکی صحبت می کنند. قاجارها درصدد بودند که بقیه نقاط ممسنی را هم به کشکولی ها و دره شوری ها واگذار کنند(مانند منطقه بوان)،که ناگهان خوانین بزرگی چون ولی خان و اماقلی خان رستم ظهور کردند. اگر رویارویی آنها و سپس فرزندانشان نبود اکنون کلیه سرزمین ممسنی را ترکان قشقایی تصاحب کرده بودند و همانند طایفه محمدصالح ترک ماب شده و از میان رفته بودند. با روی کار آمدن خوانین قدرتمند ممسنی مجددا قدرت قشقایی ها رو به افول رفت و در منطقه ماهور ماندگار شدند.
نوشتن این مطلب صرفا جهت بیان جنبه تاریخی آن می باشد چراکه این جور مسائل در زمان گذشته رایج بوده، چنانچه روزی ایل ممسنی با جنگ و شکست ایل شول منطقه فعلی ممسنی را تصرف کردند یا بعدها جنگ هایی بین خوانین ایل ممسنی بر سر گسترش مناطق تحت مالکیت خود اتفاق می افتاد. بعدها ترکان قشقایی از متحدان ایل ممسنی شدند و در وقایع های بعد خصوصا زمان پهلوی در کنارهم بودند.
نتیجه گیری:
پادشاهان قاجار در تمام دوران حاکمیت خود با ایل ممسنی در حال جنگ و ستیز بودند و علاوه بر کمک به تصرف خاک ممسنی توسط دیگر اقوام باعث شدند جمعیت زیادی از ایل ممسنی برای در امان ماندن از ظلم و ستم پادشاهان قاجار یا از منطقه ممسنی کوچ کنند یا با تغییر ماهیت دادن به دیگر اقوام ایران بپیونند.
به قلم: سید پژمان حسینی نویسنده و پژوهشگر تاریخ
آدرس اینستاگرام: tarikh_mamasani_rostam
