رضا شاه یکی از تأثیرگذارترین شخصیتهای تاریخ معاصر ایران است که نقش مهمی در تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور داشت. دوران حکومت او همواره مورد بحث و بررسی تاریخنگاران و پژوهشگران قرار گرفته است. اما او دقیقاً چند سال حکومت کرد و این دوران چه ویژگیهایی داشت؟ در این مقاله، به بررسی مدت حکومت رضا شاه، مهمترین رویدادهای این دوره و تأثیرات آن بر ایران میپردازیم.
رضا شاه در ابتدا یکی از فرماندهان نظامی بود که با مشارکت سید ضیاءالدین طباطبایی در کودتای سوم اسفند 1299 نقش مهمی ایفا کرد. این کودتا زمینهساز ورود رضا خان به عرصه قدرت شد و او به تدریج موقعیت خود را مستحکم کرد.پس از کودتای 1299، رضا خان به مقام فرماندهی کل قوا و عنوان سردار سپه را گرفت و سپس در سال 1302 به عنوان رئیسالوزرا منصوب شد. او در این دوره اصلاحات نظامی و اجرایی متعددی انجام داد.
پس از خلع احمد شاه قاجار، رضا شاه در 1304 به عنوان شاه ایران تاجگذاری کرد و رسماً سلطنت خود را آغاز نمود. این نقطه عطفی در تاریخ ایران بود که باعث پایان سلطنت قاجاریه و آغاز دوره پهلوی شد.
رضا شاه از سال 1304 تا 1320 بر ایران حکومت کرد. به عبارت دیگر، مدت حکومت او 16 سال بود. در این مدت، او سیاستهای متعددی را برای مدرنسازی کشور اجرا کرد.
رضا شاه با اجرای اصلاحات گسترده، سعی کرد ایران را به سمت مدرنیته سوق دهد. تأسیس مدارس نوین، احداث بیمارستانها و توسعه صنعت از جمله این اقدامات بود.
یکی از مهمترین دستاوردهای این دوره، تأسیس دانشگاه تهران در سال 1313 بود که نقش مهمی در توسعه علمی ایران ایفا کرد.
احداث راهآهن سراسری ایران از مهمترین پروژههای عمرانی این دوره بود که ارتباط بین شهرهای مختلف کشور را تسهیل کرد.
در دوره رضا شاه، بسیاری از مخالفان سیاسی با محدودیتهای شدیدی مواجه شدند. سرکوب آزادیهای مدنی و تمرکز قدرت در دست شاه از چالشهای مهم این دوره بود.
اگرچه اقدامات عمرانی گستردهای صورت گرفت، اما مشکلات اقتصادی و شکاف طبقاتی همچنان پابرجا بود.
با آغاز جنگ جهانی دوم، ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود تحت فشار نیروهای متفقین قرار گرفت. در سال 1320، نیروهای متفقین ایران را اشغال کردند و رضا شاه مجبور به استعفا و ترک کشور شد. پیشنهاد می کنیم اگر علاقمند به شنیدن پادکست های تاریخ معاصر هستید به کانال بزنگاه های تاریخ معاصر مراجعه کنید و پادکست هجوم متفقین در شهریور سال 1320 به روایت مسعود کوهستانی نژاد گوش کنید.
در 25 شهریور 1320، رضا شاه به اجبار از سلطنت کنارهگیری کرد و پسرش محمدرضا شاه پهلوی جای او را گرفت. او ابتدا به جزیره موریس و سپس به ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی تبعید شد.
رضا شاه در تبعید زندگی سختی را گذراند و سرانجام در 1323 در ژوهانسبورگ درگذشت. پیکر او سالها بعد به ایران بازگردانده شد.
دوران 16 ساله حکومت رضا شاه تأثیرات عمیقی بر تاریخ ایران گذاشت. اگرچه او اقدامات مهمی در زمینه نوسازی و توسعه کشور انجام داد، اما روشهای اقتدارگرایانهاش نیز باعث نارضایتیهایی شد. در نهایت، با وقوع جنگ جهانی دوم، حکومت او به پایان رسید و صفحه جدیدی در تاریخ ایران رقم خورد.
او از 1304 تا 1320، یعنی 16 سال حکومت کرد.
اصلاحات اقتصادی، احداث راهآهن سراسری، تأسیس دانشگاه تهران و مدرنسازی ارتش از مهمترین اقدامات او بودند.
به دلیل فشار متفقین در جریان جنگ جهانی دوم، او مجبور شد در 1320 استعفا داده و از ایران خارج شود.اگر علاقمند هستید در مورد استعفای رضا شاه بیشتر بدانید می توانید به مقاله "علل استعفای رضا شاه در شهریور سال 1320" در سایت سند ایران مراجعه نمایید.
او در سال 1323 در ژوهانسبورگ، آفریقای جنوبی، درگذشت.
برای مطالعه اسناد مرتبط با رضا شاه، میتوانید به صفحه اسناد مربوط به رضا شاه پهلوی در سایت سند ایران مراجعه کنید.
