تجهیزات ابزاردقیقی که برای اندازهگیری استفاده میشوند لازم است که تا حد امکان دقیق باشند. که این ابزارها با گذشت زمان دچار فرسودگی میشوند و این امر بر دقت آنها تأثیر گذار است. اگرچه این دستگاه ها قدیمی میشوند اما با کالیبره کردن، دقت اندازهگیری آنها بهبود میابد و از نتایج اندازهگیری اطمینان حاصل میشود. فرآیند کالبیراسیون در محل خاصی با شرایط سخت گیرانه ای انجام میشود که به این محل آزمایشگاه کالیبراسیون می‌گویند.
کالیبراسیون چیست؟
کالیبراسیون عبارت است از مقایسه یک دستگاه اندازهگیری با یک استانداردو تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن و در لزوم تنظیم دستگاه در مقایسه با استاندارد های مربوط. به زبان ساده تر کالیبراسیون اندازهگیری در مطابقت با استاندارد مرجع میباشد.
البته تعاریف متعددی برای کالیبراسیون وجود دارد. در استاندارد ملی ایران در بخش "واژه ها و اصطلاحات پایه و عمومی اندازه شناسی" کالیبراسیون چنین تعریف شده است: مقایسه ابزاردقیق با یک مرجع استاندارد آزمایشگاهی در شرایط استاندارد، جهت اطمینان از دقت و سلامت آن و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن استاندارد و تنظیم آن در مقایسه با استاندارد.
تعریف دیگری که میتوان میتوان ارئه داد این است که:
کالیبراسیون مقایسه دو سیستم یا وسیله اندازهگیری است (یکی با عدم قطعیت معلوم و دیگری با عدم قطعیت نا معلوم) به منظور محاسبه عدم قطعیت وسیله ای عدم قطعیت آن نا معلوم است.
تعریف دیگری در ایزو 10012 آمده است که کالیبره کردن را چنین معرفی کرده است; مجموعه ای از عملیات که تحت شرایط مشخصی برقرار میشود و رابطه بین مقادیر نشان داده شده توسط وسیله اندازهگیری و مقادیر متناظر آن کمیت توسط وسیله اندازهگیری و مقادیر متناظر آن کمیت توسط استاندارد مرجع را مشخص می‌نماید.
در زمان انجام این کار، یم متخصص یکی از تجهیزات را آزمایش و نتایج آن را با یک دستگاه مرجع مقایسه میکند. اگر اندازهگیری با دقت قابل قبول که توسط استاندارد تعیین میشود، مطابقت نداشته باشد، متخصص اقدام به انجام تنظیماتی میکند تا زمانی که نتایج اندازهگیری به استاندارد برسد.
چه ابزارهایی نیاز به کالیبراسیون دارند؟
- هر ابزاری که برای اندازه گیری کیفیت محصول استفاده می شود.
- هر گونه تجهیزات اندازه گیری که برای نظارت و اندازه گیری فرایند ، ورودی های فرایند یا خروجی های پردازش استفاده می شود.
توصیه می کنیم همه تجهیزات فرآیندی را که دارای خروجی آنالوگ یا دیجیتال پیوسته هستند ، بررسی کنید. اگر هیچ ابزار دیگری وجود ندارد که بتواند آن خروجی را کنترل کند ، آن تجهیزات نیز باید کالیبره شوند.
دستگاه های اندازهگیری باید به طور دوره‌ای کالیبره شوند. گذشت زمان، فرسودگی، حوادث غیرقابل پیش بینی باعث میشوند تا قابلیت ردیابی نتایج آنها نا مطمئن شود و نیازمند تائید مجدد باشند. برای تجهیزاتی که کالیبره کردن آن ها انجام میشود، گواهی کالیبراسیون صادر می‌گردد و ضمیمه دستگاه میشود.
3 نوع استاندارد در سیستم کالیبراسیون و کنترل ابزار شما وجود دارد:
از استانداردهای کاری برای اندازه گیری کیفیت محصول و فرآیند استفاده می شود. استانداردهای انتقال برای تنظیم استانداردهای کار استفاده می شود. اینها برای NIST ( موسسه ی ملی استانداردها و تکنولوژی ) قابل پیگیری هستند. استانداردهای اولیه معمولاً در NIST یا آزمایشگاه های کالیبراسیون نگهداری می شوند و دارای گواهینامه NIST می باشند. همه استانداردها باید برای NIST قابل پیگیری باشند. شرکت مهدسی تات (تنظیم، آزمون، تجهیز) دارای گواهینامه تأیید صلاحیت آزمایشگاه کالیبراسیون مطابق با الزامات ISO17025 از مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران (NACI) است.
هدف از کالیبراسیون تجهیزات ابزار دقیق چیست؟
هدف کالیبراسیون ایجاد نظام مؤثر به منظور کنترل صحت و دقت پارامتر های مترولوژیکی دستگاه های آزمون وسایل اندازهگیری و کلیه تجهیزاتی است که عملکرد آنها بر کیفیت فرآیند تأثیر گذار میباشد. این کار به منظور اطمینان از تطابق اندازهگیری با استاندارد های جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بدیهی است که تجهیزات ابزار دقیق که به صورت مکرر در رطوبت و دمای بالا استفاده میشوند، به مرور زمان دقت و نتایج آنها تمایل به انحراف پیدا میکند. از این رو برای اطمینان حاصل کردن از نتایج اندازهگیری تجهیزات ابزار دقیق لازم است که سوابق کالیبراسیون تجهیز در بازه های زمانی مختلف ، برای اندازهگیری دقیق، موثق و تکرار پذیر نگهداری شود.
درواقع هدف از کالیبراسیون ابزاردقیق به حداقل رساندن اندازهگیری با مطمئن شدن از دقت آن و کنترل کردن ارور های نامشخص در پروسه اندازه‌گیر و رساندن آن به سطح قابل قبول میباشد.
