شناسایی سریع آتش اصلی‌ترین ویژگی هر سیستم اعلام حریق است. برای این منظور انواع دتکتور دودی یا همان آشکارساز آتش طراحی شده است. انواع دتکتور دود از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین آشکارسازهای آتش هستند که بسته به الگوی طراحی و تکنولوژی ساخت می‌توانند در سطح پروژه‌های ساده ساختمانی تا اعلام حریق فضاهای خاص و بسیار حساس صنعتی و آزمایشگاهی مورد استفاده قرار بگیرند.
انواع دتکتور دود با شناسایی دود حاصل از حریق کار می‌کنند. این دتکتورها دائماً در حال پردازش شرایط فضاهای تحت کنترل خود هستند و نسبت به هر گونه تجمع سریع و زیاد دود عکس‌العمل نشان می‌دهند. دود از ارکان آتش سوزی است.
در برخی از آتش‌سوزی‌ها مانند حریق پارچه و یا لوازم چوبی حجم دود قابل توجه تولید می‌شود و در برخی دیگر از آتش‌سوزی‌ها مقدار تولید دود ناچیز است. اما به هر صورت دود ناشی از حریق به سرعت فضاهای ساختمانی را پر می‌کند و می‌تواند یکی از بهترین روش‌های اعلام حریق در طراحی سیستم‌های هوشمند ساختمانی باشد.
در حال حاضر انواع دتکتور دودی طراحی شده است که سطح تکنولوژی و روش کار متفاوتی دارند. قاعدتاً برای سیستم اطفای حریق کارآمد لازم است تا اطلاع فنی مناسب از انواع دتکتور خصوصاً انواع دتکتور دود داشته باشید. برای خرید و یا اطلاع از قیمت دتکتور دودی می‌توانید از خدمات فروش آنلاین سایت اینرژی استفاده کنید.
دتکتور دودی جزء یکی از رایج ترین دتکتورها است. به دود ناشی از حریق حساس است. سرعت واکنش، پوشش دهی و قیمت آن بیشتر ولی اطمینان کمتری نسبت به دتکتور حرارتی دارد. دتکتور دودی بر اساس مکانیسم عملکرد به چهار نوع دتکتور دودی نوری، یونیزاسیون، بیم دتکتور و دتکتور دودی مکشی تقسیم می شود. این آشکارساز، دود را می تواند به صورت نوری (فتو الکتریک) یا با فرآیند فیزیکی (یونیزاسیون) تشخیص دهد. دتکتورهای اعلام حریق ممکن است از یک یا هر دو روش سنجش استفاده کنند.
یونیزاسیون یعنی تبدیل شدن مولکول های هوا به یون های مثبت و منفی. این دتکتور دارای یک منبع رادیواکتیو بوده و این منبع، تولید کننده ذرات آلفا ( دو پروتون و دو نوترون دارای پیوند با هم ) می‌باشد. این دتکتور دارای دو صفحه یونیزاسیونی رو به روی هم و یک محفظه دود می‌باشد. ذرات آلفا باعث می‌شوند هوای موجود داخل محفظه دود، رسانا شود. وقتی ذرات دود وارد اتاقک نور می‌شوند، حرکت یون ها آرام تر شده، سرعت جریان کاهش یافته و در نتیجه از رسانایی هوا کم می‌شود. هنگامی که رسانایی هوا از حد استاندارد مشخص شده کم تر شود، دتکتور وارد عمل شده و کار خود را شروع می‌کند. این دتکتور همچنین با برچسبی به رنگ زرد مشخص می‌شود. دتکتور دودی یونیزاسیون دتکتور حساس و خوبی است. اما به دلیل تشعشعات آلفا رادیواکتیو خیلی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
این دتکتور از دو صفحه‌ی فلزی روبروی هم تشکیل می‌شود که به قطب مثبت و منفی تغذیه متصل شده‌اند. یک ماده‌ی رادیواکتیو درون محفظه‌ی دتکتور وجود دارد که دائما بین دو صفحه‌ی فلزی ساطع می‌شود. تشعشعات ساطع شده با مولکول‌های هوا برخورد می‌کنند و الکترون‌های آنها را جدا می‌کنند. این مولکول‌ها با از دست دادن الکترون تبدیل به یون مثبت شده و مولکول‌های دیگر با گرفتن الکترون به یون منفی تبدیل می‌شوند. به طور طبیعی تعداد یون‌های منفی و مثبت برابر است و در حالت عادی جریان یونیزاسیون ضعیفی بین دو صفحه برقرار می‌شود. وجود دود در محفظه‌ی دتکتور باعث کاهش ذرات یونیزه شده در محفظه می‌شود. به این ترتیب جریان موجود در کاشف کاهش پیدا کرده و با کاهش آن به یک مقدار از پیش تعیین شده، دتکتور فعال می‌شود.
دتکتور دودی فتوالکتریک یا اپتیکال، مناسب آتش هایی می‌باشد که دارای دود قابل رویت هستند. مثل آتش حاصل از سوختن کاغذ، چوب، پلاستیک و… . دتکتور فتوالکتریک دارای دستگاه تولید کننده نور ( LED )، یک دستگاه حساس به نور و اتاقک دود می‌باشد.
دتکتوردودی نوری به دو روش عمل می‌کند. روش اول قانون مسدود سازی و روش دوم قانون پراکندگی نور می‌باشد.
دتکتور دودی اپتیکال یا فوتوالکتریک پرکاربرد ترین نوع دتکتور دودی در سیستم اعلام حریق متعارف است و از طریق مکانیسم پراکندگی نور و قطع و وصل آن عمل می کند. مقابل دتکتور دودی اپتیکال دتکتور دودی یونیزه قرار دارد و مکانیسم عمل آن به این صورت است که با استفاده از ذرات آلفا، صفحه باردار و ذرات دود منبع رادیو اکتیو تشکیل می دهد و با ورود دود به محفظه و کاهش جریان فعال می شود. لازم به ذکر است استفاده از دتکتور دود یونیزه سال هاست که منسوخ شده است.
آشکار ساز اعلام حریق دودی دستگاهی است که دود را حس می کند. دتکتور اعلام حریق دودی معمولاً در محفظه های پلاستیکی قرار می‌گیرند که به شکل دیسکی با قطر حدود ۱۵۰ میلی‌متر (۶ اینچ) و ضخامت ۲۵ میلی‌متر (۱ اینچ) است. اما شکل و اندازه متفاوت دارد
می توان از آلارم های حساس برای تشخیص و جلوگیری از استعمال دخانیات در مناطق ممنوعه استفاده کرد. آشکارسازهای دود در ساختمان های بزرگ تجاری و صنعتی معمولاً به یک سیستم اعلام حریق مرکزی متصل می شوند.
دتکتوردودی مکشی هوا را به داخل خود کشیده و آن را بررسی می‌کند و یک لوله کشی نیاز دارد. این لوله کشی باید به سقف متصل شده باشد که این لوله ها به پنل مرکزی سیستم اعلام حریق متصل می‌شوند. این لوله ها دارای منافذی بوده و هوا از این منافذ وارد آنها می‌شود. این لوله ها هوا را مکیده و آنها را از صافی رد کرده و سپس آن را آنالیز می‌کنند. اگر هوا آلوده باشد، دتکتور دودی مکشی فعال شده و اعلام حریق شروع می‌شود.
از دتکتوردودی کانالی برای تشخیص وجود دود در جریان هوای کانال‌های سیستم‌های کنترل هوای HVAC استفاده می‌شود. دتکتور دودی کانالی دارای یک حافظه، لوله و یک دتکتور دودی می‌باشد. هوا توسط لوله وارد محفظه شده و توسط دتکتور مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آنالیز شدن هوا توسط دتکتور، این هوا از سوراخی که در انتهای محفظه وجود دارد خارج می‌شود. اگر دتکتور دود را حس کرده و بررسی کند، به دمپرها فرمان بسته شدن و سپس توقف فرایند انتقال هوا را ارسال می‌کند. دتکتور دودی کنالی بر روی دیواره‌ی کانال هوا و سیستم تهویه مطبوع نصب می‌شود و لوله آن درون داکت قرار می‌گیرد. از داکت دتکتور می‌توان برای محافظت از سیستم‌های تهویه‌ی مطبوع در برابر آتش سوزی و سایر حوادث نیز استفاده کرد. کاربرد دیگر این نوع دتکتور، استفاده از آن به عنوان سیستم کمکی برای حفاظت از تجهیزاتی مثل کانال‌های هوا و تهویه‌ی رایانه‌های مرکزی است.
از دتکتور دودی کانالی معمولاً در ساختمان های بزرگ که سیستم تهویه مطبوع دود را به سایر نقاط ساختمان انتقال می‌دهد استفاده می‌شود.
دتکتور اعلام حریق دودی خانگی، که به عنوان آلارم دود نیز شناخته می شوند، معمولاً در صورت وجود چندین دستگاه به هم مرتبط، یک هشدار صوتی یا بصری از خود آشکارساز یا چندین آشکارساز صادر می کنند. آشکار ساز اعلام حریق دودی خانگی از واحدهای تکی با باتری تا چندین واحد متصل به هم با باتری پشتیبان متغیر است. با واحدهای متصل به هم، اگر هر واحدی دود را تشخیص دهد، آلارم در همه واحدها فعال می شود. حتی اگر برق خانه قطع شده باشد، نیز این اتفاق می افتد.
دتکتور اعلام حریق دودی تجاری به عنوان بخشی از سیستم اعلام حریق، سیگنالی را به پنل کنترل اعلام حریق ارسال می کنند. معمولاً یک واحد آشکارساز دود تجاری انفرادی زنگ هشدار صادر نمی کند. با این حال، برخی از آنها دارای صداگیر داخلی هستند.
خطر مرگ در آتش سوزی مسکونی در خانه هایی که دتکتور دودی کار می کنند به نصف، کاهش می یابد. با این حال، برخی از خانه ها هیچ هشدار دهنده دود ندارند و برخی از خانه ها هیچ باتری در حال کار در آلارم دود خود ندارند.
