خُرما با نام علمی Phoenix dactylifera که در زبان انگلیسی با نام date palm شناخته می‌شود. گیاهی تک‌لپه‌ای و گرمسیری جزو تیره نخل‌ها است که میوه‌اش خوراکی و دارای هسته‌ای سخت، پوستی نازک و طعمی شیرین است و به شکل خوشه‌ای بزرگ از شاخه آویزان می‌گردد، ارتفاع نخل به ۱۰ تا ۲۰ متر یا حتی بیشتر هم می‌رسد.
نخل یا مُوخ عنوانی است که به گیاهانی از خانواده‌های مختلف اطلاق می‌شود که بیش از همه گیاه خرما به نام نخل معروف است. خرما از دورانِ باستان در رژیم غذایی انسان وجود داشته و یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های کشت شده به دست انسان است. اين ميوه برای مسلمانان دارای اهميت مذهبی بوده و نام آن چندين مرتبه در قرآن آمده است.
درخت خرما بيش از دويست سال عمر می‌كند و اجزای آن خواص و فواید بسياری دارد، قسمت‌های مختلف خرما شامل: ميوه، برگ، گل، دانه و صمغ است و هر بخش منابع مهمی از تركيبات موثر را دارا است.
در دنيا حدود ۲۰۰ نوع خرما وجود دارد كه تا كنون ۱۲۰ نوع از آن شناخته شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. خرما، طلای سیاه ایران و یکی از محصولاتی است که در سراسر کشور برای ساخت و تولید غذاها و نوشیدنی‌های مختلف از آن استفاده می‌شود. خرمای ایران در کنار زعفران، پسته، خاویار و فرش در دنیا زبان زد خاص و عام است.
خرما مانند انگور دارای انواع فراوانی است، بهترين نوع آن خرمای رسيده شيرين با پوست نازك و پرگوشت می‌باشد. معروفترین انواع خرما: پیارم، استعمران، خنيزی، شاهانی، مرداسنگ، مضافتی، زاهدی، کبکاب، ربی، برهی، گنطار، آل مهتری، خضراوی و خاصویی است.
پیارُم نام یکی از انواع خرماهایی است که در شهرستان حاجی آباد استان هرمزگان کشت می‌شود. خرمای پیارم از گران ترین خرماهای ایران است، رقم پیارم از نوع تجاری و درجه یک بوده که به دلیل کیفیت مناسب و بازارپسند یک رقم خاص صادراتی محسوب می‌شود.
میوه خرما جزو میوه‌های سته می‌باشد یعنی تمام قسمت بریکاری آن گوشتی و حاوی مواد غذایی است. واژه خرما ریشه و بنیاد فارسی داشته و از زبان‌های فارسی، به زبان‌های هندی، اردو، ترکی، اندونزیایی و مالزیایی به سوی شرقی و یونانی به سوی غربی وارد شده‌است.
بهترين اماكن كه خرما در آن خوب مى‌شود جهرم از توابع فارس است بعد عمان و بعد جاهاى ديگر و بهترين نوع غیر جهرمی آن آزاد بعد مكتوم سپس خستاوى است كه پوست آن نازك و مغز آن بسيار و تخم آن كوچك و شيرين رسيده بى‌ريشه باشد.
خرید روغن حیوانی از نارمُشک + ارسال به سراسر کشور
خُرما در عربی تَمر و به هندى كهجور و چهارا نام دارد. خرما نر و ماده دارد، نر آن طلع نام دارد که خوشه می‌دهد اما ثمری نمی‌دهد در مقابل خرمای ماده هم خوشه و هم ثمر می‌دهد. خرما از ابتدای رشد تا رسیدن هفت مرحله دارد که هر مرحله را به نامی مرسوم کرده‌اند.
هر يك از مراتب هفت گانه رشد خرما متناسب با طبيعت خود، دارای خواص و عملكرد ويژه‌ای است كه در اين قسمت به خواص و طبیعت رطب و تمر اشاره شده است. طبع، طبیعت یا مزاج رطب گرم و تر است اما طبع، طبیعت یا مزاج خرمای خشک که تمر گویند گرم و خشک است.
به میوهٔ نرسیده خرما «خارَک» یا خرک یا کنگ گفته می‌شود. حکمای طب سنتی ایرانی از ابتداى پیدایش تا انتها و كمال بلوغ و رسيدگی خرما هفت مرتبه را مقرر كرده‌اند و هر مرتبه را به نامی موسوم داشته‌اند:
عمده خواص بیان شده برای خرما مربوط به مرحله ششم که رطب نامند و مرحله هفتم که تمر می‌گویند می‌باشد.
خواص خرما برای همه ما آشکار است. اما برخی از خواص ویژه خرما عبارتند از این که ارزش غذایی خرما زیاد و خون ساز است. خرما برای فربه ساختن بدن و تقویت قوای جنسی سرد مزاجان و بیماری‌های ناشی از سردی و درد كمر و نرمی مفاصل تاثیر بی نظیری دارد.
غذائیت آن زیاد است و تولید کننده خون متين است، یعنی خون ساز است. جهت فالج و لقوه و اِعيا (کوفت رفتگی و خستگی) و تقويت کلیه که لاغر شده باشد، فربه ساختن بدن و تقویت قوای جنسی و بیماری‌های ناشی از سردی و بیماری‌های بلغمی و درد كمر و نرمی مفاصل مفید است.
در موارد خستگی و كوفتگی‌های بدنی خوردن خرما مفيد است، چرا که باعث افزایش قوت می‌شود. همچنین برای تقويت كليه می‌توان از شربت خرما بهره برد. حکما بهترين زمان خوردن خرما را فصول سرد سال ذکر کرده‌اند و یادآور شده‌اند که بهتر است در فصل‌های گرم در مصرف آن محتاط بود.
اینجا ضربه بزنید و طبع و خواص زنجبیل در طب سنتی را بخوانید
اگر مقداری خرما به شیر اضافه شود نه تنها باعث خوشمزه‌تر شدن شیر می‌شود، بلکه روش بسیار خوبی برای افزایش نیرو و انرژی در بدن است. ترکیب شیر و خرما یک نوشیدنی محبوب به شمار می‌رود که برای اغلب افراد مفید است.
حکما و اطبا شیر خرما که خيساندن خرما در شير تازه دوشيده خصوصا با اندكی دارچين است را در تقويت باه یا قوای جنسی بی‌نظیر دانسته‌اند. همچنین ذکر کرده‌اند که بهتر است شیر را سرد و به تنهایی مصرف نکرد و بهتر است شیر را گرم، با خرما یا گلاب میل کرد.
در مناطقی که خرما در آنجا حاصل نمى‌شود اهل آن شهرها را زیاده‌روی در خوردن آن جائز نیست چرا که تولید کننده سودا و باعث گرفتگی در کبد و طحال می‌شود. همچنین سوزاننده خلط خون و فاسد کننده اخلاط و باعث سردرد و ایجاد کننده قلاع دهان(زخم‌های دهان، آفت) و درد چشم و درد دندان است.
با تمام اوصاف ذکر شده از خواص و فواید بیشمار خرما، باید در مصرف آن حد اعتدال را رعایت کرد چرا که خرما سنگین و ثقيل و دیر هضم است و مصرف زیاد آن باعث گرفتگی عروق می‌شود و برای گرم مزاجان و صاحبان بدن‌های گرم مضر است.
همچنین خرما مُصَّدِع است يعنی موجب سردرد می‌شود و لذا كسانی كه سردرد دارند(خصوصا سردردهای ناشی از گرمی) بايد از مصرف خرما پرهیز نمايند. خوردن بيش از حد خرما موجب زخم‌های دهانی، مشكلات ملتحمه و درد دندان می‌گردد.
برای رهایی از مضرات خرما باید از آب انار یا سكنجبين و یا شستن دهان با آب ولرم مخصوصا كه سماق در آن خيسانيده باشند بهره برد، همچنين غرغره با گلاب یا سماق همراه سركه و جويدن طولانی مدت طرخونك در دهان برای دفع ضرر خرما مفيد است.
- برگرفته از کتاب مخزن الادویه، نوشته محمد حسین عقیلی علوی خراسانی، پزشک نامدار سده دوازدهم هجری.
خرید اینترنتی روغن کرمانشاهی از نارمُشک + ارسال به سراسر کشور
- از طریق اینستاگرام سوالات خود را با ما در میان بگذارید.
اگر به طب سنتی ایرانی علاقمندید پیشنهاد می‌کنیم مطالب دیگر طب ایرانی را مطالعه کنید:
- ویدئو آموزشی طرز تهیه کلم پلو شیرازی را از اینجا ببینید.
- درباره طبع و خواص سماق این مطلب را بخوانید.
- اگر می‌خواهید از خواص عناب و شربت عناب بیشتر بدانید این مطب را مطالعه کنید.
