سازمان گمرک ایران مسئول اجرای قوانین و مقررات مربوط به تجارت از جمله صادرات، واردات، ترخیص و ترانزیت است. این سازمان یکی از سازمان‌های مهم دولتی در کشور ماست که سالانه برای تأمین نیروی انسانی خود آزمون استخدامی برگزار می‌کند. گمرک اخیرا درکنار آزمون پذیرش و استخدام کارکنان خود اقدام به برگزاری آزمونی به نام کارگزاری گمرک نیز کرده است که در بین علاقه‌مندان به کارهای گمرکی و بازرگانی طرفداران فراوانی دارد. گمرک برای شرکت‌کنندگان پذیرفته شده در این آزمون پروانه کارگزاری صادر خواهد کرد و این افراد می‌توانند به عنوان کارگزاران رسمی گمرک در زمینه بازرگانی با تجار همکاری کنند.
کارگزار گمرکی فردی است که در حوزه بازرگانی و ترخیص کالا تخصص و دانش کافی دارد و با اطلاع از قوانین گمرکی به عنوان واسط بین صاحب کالا و گمرک عمل می‌کند. کارگزاران گمرکی به صورت مستقل به نمایندگی از صاحب کالا برای انجام مراحل ترخیص باید از گمرک مجوز ویژه دریافت کنند. شرکت در آزمون کارگزاری و قبولی در آزمون مذکور یکی از پیش‌نیازهای اصلی برای فعالیت رسمی و قانونی در عرصه ترخیص کالا از گمرک و انجام امور مربوط به آزاد سازی کالا از گمرک‌هاست. اگر در حوزه بازرگانی فعالیت می‌کنید یا علاقه‌مند به کسب دانش در این مورد هستید، در ادامه برای شما آزمون کارگزاری گمرکی را تعریف و نحوه دریافت پروانه کارگزاری گمرکی را توضیح خواهیم داد.
کارگزار گمرک کیست؟
کالاهای تجاری در گمرکات کشور مراحل تخصصی و پیچیده‌ای را طی می‌کنند. تشریفات گمرکی که برای آزاد سازی کالا از گمرک انجام می‌شود برای ورود قانونی کالا به کشور ضروری به شمار می‌رود و با در نظر گرفتن نوع و هدف از واردات کالا ارائه مدارک متفاوت لازم است. به دلیل وجود مراحل پیچیده و چالش‌های فراوان در ترخیص کالا و دانش و مهارتی که کارگزاران یا حق العملکاران گمرکی در این حوزه دارند، گذراندن پروسه‌های گمرکی و کمک خواستن از آن‌ها در این روند رویه‌ها و انجام تشریقات آزاد سازی کالا را برای بازرگانان بسیار آسان کرده است. کارگزاران رسمی با داشتن وکالت از صاحب کالا کلیه تشریفات گمرکی را از جانب آن‌ها انجام می‌دهند. البته صاحب کالا می‌تواند به افراد دیگر مانند ترخیصکاران گمرکی نیز برای آزاد سازی کالای خود یا انجام فرآیندهای گمرکی وکالت دهد و الزاما نیازی به کارگزاران گمرکی ندارد اما مهارت و دانش کارگزاران گمرکی به حتم پروسه‌های سخت و پیچیده بازرگانی را برای تاجران بسیار سهل و راحت خواهد ساخت.
تعریف دیگری از کارگزار گمرکی ماده 128 قانون امور گمرکی به این صورت آمده است: « کارگزار گمرکی در گمرک به شخصی اطلاق می شود که تشریفات گمرکی کالای متعلق به اشخاص دیگر را به وکالت از طرف آنان انجام دهد». در ادامه همین ماده قانون درباره داشتن وکالت و حدود اختیارات کارگزار گمرکی چنین می‌گوید: « حدود اختیارات وکیل باید به تفکیک در وکالت نامه رسمی که توسط موکل در فرم نمونه ارائه شده توسط گمرک ایران تنظیم می شود، مشخص گردد. کارگزار گمرکی باید پروانه مخصوص از گمرک ایران تحصیل نماید. که این پروانه برای ترخیص کالا از کلیه گمرک های کشور معتبر است».
جالب است بدانید براساس قانون شرکت های حمل و نقل نیز که به موجب سند حمل و در اجرای تعهدات خود وظایف ترخیص و تحویل کالا در مقصد به صاحب آن را نیز بر عهده دارند برای انجام تشریفات ترخیص باید دارای پروانه کارگزار گمرکی باشند و در این موردها سند حمل می‌تواند به عنوان وکالتنامه تلقی شود. در حالی که انجام تشریفات گمرکی کالای عبور داخلی به صورت حمل یکسره، عبور خارجی و انتقالی توسط شرکت های حمل و نقل هیچ نیازی به ارائه کارت کارگزاری گمرکی ندارد و بارنامه به عنوان وکالتنامه تلقی می‌شود.
وظایف کارگزار گمرک
پروسه واردات تا آزاد شدن کالاها از گمرک طی مراحلی پیچیده و حساس انجام می‌شود که هر گونه تخلف یا سهل‌انگاری می‌تواند صاحبان کالا را با زیان‌ها و خسارت‌های سنگینی روبرو کند. به همین خاطر بازرگان‌ها و تاجران از ترخیصکارهای حرفه‌ای و کارگزارن رسمی در این راه کمک می‌گیرند. کارگزارهای گمرک وظیفه دارند همه مراحل واردات کالا را دنبال کرده و با کمک قانون و رعایت آن از منافع صاحب کالا حمایت کنند. همچنین یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌هایی که کارگزاران باید داشته باشند قابل اعتماد بودن و حفظ اطلاعات صاحب کالاست.
از دیگر دلایلی که به خاطر آن پیشنهاد می‌شود از کارگزارن رسمی گمرک بر ای ترخیص کالا یا انجام فرآیندهای تجاری کمک بگیرید جلوگیری از اتلاف وقت صاحب کالاست. اگر صاحب کالا یک کارگزار رسمی گمرک را به عنوان نماینده خود به گمرک معرفی کند تا او تشریفات گمرکی کالا را انجام دهد، دیگر نیازی به مراجعه خود صاحب کالا به اداره‌ها و سازمان‌های مختلف نیست. بنابراین صاحب با کمک گرفتن از یک کارگزار گمرک به عنوان نماینده قانونی خود می‌تواند در تسریع روند واردات و ترخیص کالا از گمرک موثر واقع شود.
به طور کلی گرفتن مجوزهای واردات و ترخیص از مراجع قضایی، مشاوره بازرگانی در تمامی حوزه‌های تجارت، پیگیری و کنترل مراحل واردات و صادرات کالا، هماهنگی با کارکنان گمرک برای انجام تشریفات گمرکی کالا، محاسبه هزینه‌های گمرکی و عوارض، تعیین ارزش کالا، تسهیل تبادلات تجاری، جلوگیری از کند شدن و توقف رویه‌های گمرکی، اختصاص انبار برای کالای مورد نظر، کنترل امور مربوط به حمل و نقل کالا، انتخاب بهترین روش برای مبادلات تجاری، امانتداری و حفظ اطلاعات صاحب کالا، گرفتن معافیت‌های گمرکی، پرداخت هزینه‌ها، تهیه و تنظیم اظهارنامه و ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت از جمله وظایف کارگزاران رسمی گمرک است.
خوب است بدانید طبق آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی ماده 193: «کارگزار گمرکی موظف است آمار عملیاتی را که در گمرک انجام می‌دهد در دفتر مخصوصی حاوی اطلاعات مذکور در اظهارنامه ( اظهارنامه گمرکی ) و پروانه گمرکی طبق نمونه تعیین شده توسط گمرک ایران به تفکیک هر گمرک ثبت و به محض درخواست گمرک آن را جهت بررسی ارائه نماید». همچنین براساس این قانون این دفتر بایستی به هنگام اعطای پروانه کارگزار گمرکی توسط گمرک ایران شماره گذاری و پلمب شود.
تفاوت کارگزار گمرک با ترخیصکار گمرک
کارگزاران گمرک به نمایندگی از صاحب کالا با داشتن پروانه کارگزاری ترخیص کالا را از گمرک‌های کشور بعد از گذراندن مراحل تشریفاتی انجام می‌دهند در حالی که ترخیصکار گمرک با وکالت از صاحب کالا کلیه مراحل گمرکی بدون داشتن پروانه کارگزاری را اجرا می‌کند. در حقیقت ماهیت حرفه ترخیصکاری با کارگزاری گمرکی یکسان و در زمینه ترخیص کالاست، اما از نظر اختیارات حقوقی با هم تفاوت بسیاری دارند. کارگزان گمرکی به دلیل داشتن پروانه کارگزاری از گمرک ایران نسبت به ترخیصکاران گمرکی رسمیت بیشتری در جامعه دارند و به این ترتیب دارای اختیارات بیشتری هم هستند. همچنین جالب است بدانید ترخیصکاران در طول سال تنها برای دفعات محدودی اجازه انجام تشریفات گمرکی به نمایندگی از صاحبین کالا را دارند، اما کارگزار گمرک هیچ محدودیتی در این زمینه نخواهد داشت.
شرایط اخذ پروانه کارگزاری گمرک
همان طور که می‌دانید طبق قانون کارگزاران رسمی گمرک متخصصانی هستند که با داشتن پروانه کارگزاری از گمرک ایران تشریفات گمرکی کالاهای متعلق به صاحبان کالا را به نمایندگی از آن‌ها انجام می‌دهند. این افراد برای اخذ پروانه کارگزاری باید دارای شرایطی باشند که گمرک ایران تعیین کرده است. آیین‌نامه اجرایی امور گمرکی در ماده 191 شرایط متقاضیان اخذ پروانه گمرکی را این گونه تعریف می‌کند: «تابعیت ایران، ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کیفری ( از مرجع قانونی مربوط ) و عدم سابقه قاچاق گمرکی به گواهی گمرک ایران، داشتن حداقل مدرک کاردانی در رشته‌های امور گمرکی یا حداقل کارشناسی در سایر رشته‌ها، دارا بودن گواهی پایان خدمت و یا معافیت دایم از خدمت نظام وظیفه، کارمند دولت نباشد، موفقیت در آزمون مربوط به قوانین گمرکی ، صادرات ، واردات و تجارت که از طرف گمرک ایران حسب نیاز برگزار می‌شودو داشتن حداقل سن بیست و پنج سال تمام».
آزمون کارگزاری گمرک ۱۴۰۲
آزمون کارگزاری گمرک آزمونی است که شرکت در آن برای متقاضیان اخذ پروانه کارگزاری رسمی از گمرک ایران الزامی است. به نقل از ر.ابط عمومی گمرک ایران زمان ثبت‌نام آزمون کارگزاری گمرک سال 1402 روز چهارشنبه 3 آبان ماه 1402 از راه سایت سازمان سنجش آموزش کشور شروع و در ساعت 24 روز سه‌شنبه 9 آبان ماه 1402 پایان می‌پذیرد. زمان برگزاری این آزمون روز جمعه 17 آذر ماه 1402 است. زمان و ورند برگزاری آزمون کارگزاری گمرک نامنظم است و در طول 13 سال گذشته تنها دو بار این آزمون برگزار شده است. آخرین بار آزمون کارگزاری گمرک در سال 1401 برگزار شده است.
منابع آزمون کارگزاری گمرک ۱۴۰۲
سرپرست معاونت برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک ایران فرآیند ثبت‌نام و ضوابط جدید آزمون تخصصی کارگزاران گمرکی در سال 1402 را توضیح داد. منابع این آزمون شامل قانون امور گمرکی مصوب 1390 و آیین‌نامه اجرایی آن (45 سوال)، اصول طبقه بندی کالا (15 سوال)، قانون مقررات صادرات و واردات و آیین‌نامه اجرایی آن (11 سوال)، قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و آیین‌نامه اجرایی آن (7 سوال)، اینکوترمز 2020 (6 سوال)، کنوانسیون‌های بین‌المللی استانبول، تیر و تجدید نظر شده کیوتو (6 سوال)، اصطلاحات گمرکی به زبان انگلیسی (5 سوال) و قوانین و مقررات مناطق آزاد و ویژه اقتصادی (5 سوال) است. تعداد سوالات آزمون 100 سوال و در قالب یک دفترچه از منابعی که ذکر شد با لحاظ نمره مفنی (یک سوم) خواهد بود. متقاضی‌های شرکت در آزمون کارگزاری گمرک ایران که تمامی منابع آزمون با آخرین اصلاحات و الحاقات مد نظر طراحان سوال می‌باشد و این آزمون جنبه استخدامی ندارد.
سخن پایانی
علاقه‌مندان به شغل کارگزاری گمرک پس از قبولی در آزمون مربوطه و اخذ پروانه کارگزاری می‌توانند به عنوان یک شخص حقیقی یا حقوقی در ترخیص کالا و دیگر فرآیندهای بازرگانی فعالیت کنند. اگر شما نیز از متقاضیان شرکت در این آزمون هستید می‌توانید منابع آزمون کارگزاری گمرک را در تجیار بیابید و مطالعه کنید. همچنین خوب است با با تجیار همراه باشید تا از اخبار و به روز رسانی‌های گمرک ایران درباره کارگزاری و آزمون کارگزاری 1402 در سریع‌ترین زمان ممکن مطلع شوید.
