به احتمال زیاد نرخ ارز یکی از آشناترین و پرطرفدارترین کلمه‌های اقتصادی این روزهاست. لیر، درهم، دلار و یورو از سری ارزهای رایج این روزها در معاملات کشورمان هستند که پروسه تغییر قیمت آن‌ها برای بسیار از افراد مهم است و به همین خاطر است که افراد زیادی خبرهای مربوط به این ارزها و نوسانات نرخ آن‌ها را دنبال می‌کنند. در ادامه این مقاله به تعریف ارز، نرخ ارز و نحوه محاسبه آن خواهیم پرداخت.
در تعریف ارز می‌توان گفت: پول‌های خارجی ارز نامیده می‌شوند یا به عبارت دیگر به واحدهای پولی که در کشورهای دیگر جز کشور اصلی داد و ستد شود به صورت کلی ارز گفته می‌شود. ارز به طور معمول شکل پذیرفته شده‌ای از پول است که شامل سکه و اسکناس‌های کاغذی می‌شود و در اقتصاد داخلی کشور در گردش است. ارز به عنوان وسیله‌ای برای تبادل کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد و پایه و اساس کسب و کارها به شمار می‌رود. یکی از تفاوت‌های بین معامله‌های مالی داخل کشور و تبادلات بین‌المللی این است که در تجارت داخلی پرداخت و دریافت مبلغ‌ها به پول رایج ملی انجام می‌شود اما در معامله‌های خارجی به طور معمول این وجه‌ها به شکل پول‌های رایج و معتبر خارجی و بین‌المللی پرداخت می‌شود. برای مثال در ایران برای انجام معامله‌ها از ریال یا تومان، در آلمان یورو و در آمریکا از استفاده می‌شود. در حالی که اگر یک ایرانی قصد خرید از فردی آمریکایی را داشته باشد، باید در ازای کالا یا خدماتی که دریافت می‌کند وجهی به دلار آمریکا پرداخت کند. به این ترتیب باید بر اساس یک رابطه تعریف شده (نرخ ارز) ریال بدهد و دلار بگیرد تا بتواند به کالا یا سرویس مورد نظرش دسترسی داشته باشد.
ارز هر وسیله‌ای اعم از اسکناس یا سکه است که در مبادلات خارجی برای پرداخت‌ها استفاده می‌شود و منظور از نرخ ارز مقداری از واحد پول ملی است که برای بدست آوردن واحد پول کشور دیگر باید پرداخت شود. همچنین می‌توانیم نرخ ارز را ارزش برابری یک واحد پول ملی دانست یا آن را بهای خرید یا فروش یک واحد پول خارجی به پول رایج کشور تعریف کرد.
در تعیین نرخ ارز در جهان دو روش رایج وجود دارد. در سرزمین‌هایی که ورود و خروج ارز آزاد است، دولت و بانک مرکزی در بازار ارز دخالتی ندارند و در حقیقت یک بازار ارز جهانی وجود دارد که ورود و خروج ارزهای متفاوت در آن آزاد می‌باشد. این کشورها نظام ارزی آزاد دارند. از سوی دیگر در کشورهایی که ورود و خروج ارز تحت کنترل دولت و بانک مرکزی است، بازار ارز، یک بازار داخلی محدود و تحت کنترل است و نظام ارزی آن نظام کنترل ارز نامیده می‌شود. در نظام آزاد ارز نرخ ارز شناور است. بنابراین نوسانات عرضه و تقاضا، نرخ ارز یا قیمت آن را تعیین می‌کند. این نرخ تابع تغییرات عرضه و تقاضاست و اصطلاحا شناور است. در نظام کنترل ارز نرخ ارز ثابت و توسط دولت تعیین و دیکته می‌شود. در این نظام دولت اصلی‌ترین خریدار و فروشنده ارز به شمار می‌رود و نرخ آن را براساس ملاحظات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مشخص می‌کند. در کشورهای پیشرفته صنعتی با وجود ثبات نرخ ارز دولت‌ها در زمان ضروری به صورت غیرمستقیم در بازار دخالت کرده و نرخ آن را کاهش یا افزایش می‌دهند.
پس از این که متوجه شدیم نرخ ارز چگونه تعیین می شود خوب است نگاهی به عوامل تاثیرگذار بر این نرخ بیندازیم. عوامل زیادی مثل تغییر و تحول در تراز پرداخت‌های یک کشور، نرخ تورم و سیاست‌های اقتصادی در تعیین نرخ و قسمت ارز در کشورها موثر است که باید به آن‌ها توجه داشت.
نسبت بین دو ارز را که در بازارهای معامله ارزها استفاده می‌کنند نرخ تبدیل می‌نامند. این نرخ مشخص می‌کند که چه میزان از یک نوع ارز برای تبادل یک ارز دیگر مورد نیاز است. عواملی مانند عرضه و تقاضای نسبی بر نرخ تبدیل موثرند. بانک مرکزی و دولت‌ها برای پاسخگویی به تاثیرات عرضه و تقاضا سیاست‌هایی وضع می‌کنند که بر نرخ ارز تاثیر خواهد گذاشت. در واقع نرخ تبدیل مشخص می‌کند که یک فرد یا شرکت به چه مقدار از یک نوع ارز نیاز دارد تا وجه مورد نظر را با ارز دیگری عوض کند. برای مثال اگر خریدار دلار آمریکا داشته باشد و قصد داشته باشد کالایی آلمانی را خریداری کند، به احتمال زیاد نیاز دارد هزینه کالا را به یورو بپردازد. در صورتی که قیمت کالا 20000 یورو و نرخ تبدیل 1/2 باشد، خریدار برای ارائه 20000 یورو و خرید کالا به 24000 دلار آمریکا (24000= 1/2 * 20000) نیاز خواهد داشت.
نرخ ارز به طور معمول با استفاده ار نام اختصاری که نشان دهنده آن است، بیان می‌شود. برای مثال نام اختصاری USD نشان دهنده دلار آمریکاست در حالی که EUR نشان دهنده یورو است. برای این که نسبت این دو ارز با یکدیگر نشان داده شود، به صورت EUR/USD برابری . را نسبت به هم نمایش می‌دهند.
یکی از مواردی که روی نرخ و قیمت ارز تاثیر می‌گذارد نرخ تورم است. زمانی که میزان تورم یک کشور بالا می‌رود، قدرت خرید در آن کشور افت می‌کند یا به عبارت دیگر برای خرید کالاها در یک کشور باید مقدار بیشتری از پول ملی پرداخت شود. در حالی که در کشورهایی با تورم محدود مقدار پول پرداختی برای خرید کالاها و خدمات در تغییر چندانی نمی‌کند. به این ترتیب نرخ تبدیل ارز دچار تغییر و نوسان خواهد شد.
بازرگانان به ویژه صادرکنندگان یکی از منابغ بزرگ عرضه ارز به داخل کشور هستند و صادرات در حقیقت به معنای تعویض کالای داخلی با ارز است. از سوی دیگر واردکنندگان از منابع بزرگ تقاضای ارز یا عامل خروج ارز از کشور به حساب می‌آیند. بنابراین واردات نیز به معنای خرید یا تهیه کالای خارجی با ارز است. تعیین نرخ ارز با توجه به نظریه برابری قدرت قدرت خرید به وسیله پروفسور کاسل اقتصاد دان مشهور اهل سوئد در سال در 1924 بیان شده است. بر اساس این نظریه نرخ ارز، یعنی نرخ تبدیل پول دو کشور در تجارت خارجی براساس مقایسه سطح عمومی قیمت‌ها در دو کشور یا مقایسه کردن قدرت خرید داخلی پول تعیین می‌شود. به این ترتیب در صورتی که تجارت بین دو کشور آزاد باشد و دولت‌ها در تبادل ارزی دخالت نکنند، نرخ ارز در سطحی تعیین می‌شود که قدرت خرید ارزها در هنگام خرید یک کالا یا خدمات در کشور اول با همان کالا یا خدمت در کشور دوم یکسان باشد.
نرخ مبادله ارز قیمتی است که در آن یک ارز با ارز دیگری تبادل شود. در حالی که بیشتر قیمت‌های ارز شناور هستند و براساس عرضه و تقاضا در بازار افزایش یا کاهش خواهد یافت، برخی از نرخ‌های مبادله با ارزش پول یک کشور خاص مرتبط یا ثابت هستند. تغییرات نرخ ارز و مبادله آن بر مشاغل و هزینه عرضه و تقاضا برای محصولات آن‌ها در بازار بین‌المللی تاثیر می‌گذارد. به این ترتیب نرخ مبادله عوامل و متغیرهای اقتصادی زیادی را در برمی‌گیرد و می‌تواند به دلایل مختلف در نوسان باشد. با دانستن اهمیت نرخ ارز و نرخ تبدیل آن برای بازرگانان ضروری است که از و تغییرات لحظه‌ای بازار ارز آگاه باشند. از این رو در پنل کاربری تجیار سرویسی طراحی شده است که نرخ ارز گمرکی و آزاد مدام در دسترس بازرگانان باشد. این سرویس نرخ‌ها را به صورت لحظه‌ای نمایش می‌دهد و مدام در حال به روز رسانی است. کاربران تجیار با داشتن نرخ ارز تجیار در میزکار خود به صورت مدام از نوسانات بازار مطلع خواهند بود.
