ماه گرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و سایه آن روی ماه می‌افتد. خسوف فقط در طول ماه کامل رخ می‌دهد. این پدیده بین تماشاگران آسمان در سراسر جهان بسیار محبوب است. زیرا برای لذت بردن از آن، برخلاف خورشیدگرفتگی، نیازی به تجهیزات تخصصی نیست. در سال ۲۰۲۴، زمین دو ماه گرفتگی را تجربه خواهد کرد. یک ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای در ۲۵ مارس و یک ماه گرفتگی جزئی که در ۱۷ تا ۱۸ سپتامبر رخ خواهد داد. برای شناخت بیشتر این پدیده زیبا تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
ماه گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می‌شود و روی سطح ماه سایه می‌اندازد. وقنی زمین خورشید را مسدود می‌کند، دو سایه ایجاد می‌کند که در طول خسوف روی ماه می‌افتد. سایه اول یا آمبرا کامل و تیره است و سایه دوم که به عنوان نیم‌سایه شناخته می‌شود، بیرونی و جزئی است. خسوف بسته به محل قرار گرفتن خورشید، زمین و ماه در زمان وقوع، در یکی از سه دسته زیر قرار می‌گیرد.
خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه هنگام کامل بودن در آسمان زمین دقیقا در مقابل خورشید قرار بگیرد. با این حال هر ماه، یعنی در هر ماه کامل، یک خسوف نداریم. دلیل این امر ساده است. مدار ماه کمی بیش از ۵ درجه به سمت مدار زمین متمایل است. بنابراین، ماه کامل معمولا از بالا یا پایین سایه زمین می‌گذرد. وقتی خورشید، زمین و ماه در یک راستا قرار بگیرند و ماه به طور جزئی یا کامل از زیر سایه زمین عبور کند، خسوف رخ می‌دهد.
وقتی که ماه به طور کامل وارد مخروط سایه تاریک زمین (آمبرا) می‌شود، ماه گرفتگی کامل اتفاق می‌افتد. در فاصله متوسط ماه از زمین که ۲۳۹۰۰۰ مایل (۳۸۳۰۰۰ کیلومتر) است، قطر آمبرا تقریبا به ۵۸۰۰ مایل (۹۳۳۴ کیلومتر) می‌رسد. قطر ماه نزدیک به ۲۲۰۰ مایل (۳۵۴۰ کیلومتر) است، بنابراین به راحتی در سایه زمین پنهان می‌شود.
برای اطلاع از مقاله خورشیدگرفتگی چیست؟ روی لینک کلیک کنید.
در طول خسوف، خورشید، زمین و ماه به صورتی در یک راستا قرار می‌گیرند که زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می‌شود و سایه‌ای روی سطح ماه می‌اندازد. اینکه ماه در نیم‌سایه قرار بگیرد یا سایه کامل، نوع خسوف را تعیین می کند. مثلا در طول خسوف کامل، سایه زمین به طور کامل سطح ماه را می‌پوشاند.
در طول خسوف کامل، سطح ماه قرمز به نظر می‌رسد و به همین دلیل لقب ماه خونی را آن داده‌اند. ظاهر قرمز وهم‌انگیز ماه در این شرایط به دلیل تعامل نور خورشید با جو زمین است. وقتی نور خورشید به زمین می‌رسد، جو طول موج‌های مختلفی را پراکنده کرده و فیلتر می‌کند. طول موج‌های کوتاه‌تر مانند نور آبی به بیرون پراکنده می‌شوند، در حالیکه طول‌موج‌های بلندتر مانند قرمز به سمت سایه زمین خم یا شکسته می‌شوند.
وقتی که ماه در طول خسوف کامل از سایه کامل زمین عبور می‌کند، نور قرمز از سطح ماه منعکس می‌شود و به آن ظاهر قرمز خونی می‌دهد. به گفته دانشمندان ناسا، اینکه ماه در طول خسوف کامل چقدر طلایی، نارنجی یا قرمز به نظر برسد، به مقدار غبار، آب و سایر ذرات در جو زمین بستگی دارد. سایر عوامل جوی مانند دما و رطوبت نیز بر ظاهر ماه هنگام خسوف تاثیر می‌گذارند.
از نظر نجوم، خسوف پدیده نسبتا رایجی است و طبق گفته موزه تاریخ ملی، هر سال حدود سه ماه گرفتگی رخ می‌دهد. طبق آمار، تقریبا ۲۹ درصد از ماه گرفتگی‌ها کامل هستند.
خسوف کامل را می توان از هر جایی به طور متوسط هر ۲.۵ سال یک بار مشاهده کرد. این پدیده معمولا چند ساعت طول می‌کشد و تمام مدت آن (مدت زمان تاریکی کامل ماه) بین ۳۰ دقیقه تا بیش از یک ساعت است. خسوف راحت‌تر از خورشیدگرفتگی قابل مشاهده است. زیرا از هر جایی را که ماه در آن در بالای افق قرار دارد، با چشم غیرمسلح می‌توان دید.
خورشیدگرفتگی یا کسوف زمانی رخ می‌دهد که ماه از مقابل خورشید عبور می‌کند. در مقابل، خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه از سایه زمین عبور می‌کند. جالب است که بدانید خورشیدگرفتگی همیشه حدود دو هفته قبل یا بعد از ماه گرفتگی رخ می‌دهد. فراموش نکنید که هیچ وقت نباید به طور مستقیم به خورشید نگاه کنید، حتی در زمان خورشیدگرفتگی کامل. برای تماشای کسوف باید از محافظی مانند عینک خورشیدگرفتگی تاییدشده یا دوربین‌های فیلتردار استفاده کنید.
خسوف یکی از پدیده‌هایی است که به راحتی می‌توان آن را رصد کرد. برای تماشای خسوف کافی است بیرون بروید، به بالا نگاه کنید و از جلوه زیبای آن لذت ببرید. هیچ نیازی به تلسکوپ یا تجهیزات خاص دیگر نیست. با این حال، دوربین‌های دوچشمی یا تلسکوپ‌های کوچک جزئیات سطح ماه را نشان می‌دهند. اگر خسوف در زمستان است و می‌خواهید کل فرایند را تماشا کنید، نوشیدنی گرم و پتو یا صندلی برای راحتی همراه داشته باشید.
برای اطلاع از مقاله نپتون: همه چیز در مورد هشتمین سیاره منظومه شمسی روی لینک کلیک کنید.
نتیجه
دانشمندان نیز علاقه زیادی به تماشای خسوف دارند. نوآ پترو، دانشمند پژوهشی در مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در مریلند می‌گوید: «ما می‌توانیم از آنچه در طول خسوف کامل روی سطح ماه می‌افتد، اطلاعات بسیار مفیدی به‌دست آوریم. درسته که برای دیدن خسوف نیازی به تجهیزاتی مثل تلسکوپ نیست ولی با تلسکوپ می توانید جزئیات بیشتری را از تغییرات ماه در زمان خسوف ببینید. در ضمن خرید تلسکوپ باعث می شود شما با دنیای جدیدی از این دنیا آشنا شوید و شگفتی های جدیدی را مشاهده کنید. اگر علاقمند به ستاره شناسی و نجوم هستید با خرید تلسکوپ از سایت موسسه طبیعت آسمان شب رویاهای خود را به حقیقت نزدیک کنید.
برای دانلود مقاله ماه گرفتگی چیست و چگونه رخ می‌دهد؟ روی لینک کلیک کنید.
منبع: سایت موسسه طبیعت آسمان شب و ماه گرفتگی چیست و چگونه رخ می‌دهد؟
