هر دانشجویی با توجه به شرایط خاص خودش عادات مطالعاتی مخصوص به خود را دارد و نمی‌توانیم برای همه دانشجوان یک نسخه یکسان بپیچیم و بخواهیم همگی با یک روش درس بخوانند.
با این حال لازم است همه دانشجوان عادات غلط هنگام مطالعه را ترک کنند تا از درس خواندن بهتر نتیجه بگیرند و بازدهی کارشان بیشتر شود. اگر ساعت مطالعه بالایی دارید و با برنامه‌ریزی درس می‌خوانید اما به اندازه تلاشتان نتیجه نمی‌گیرید، به احتمال زیاد درگیر عادات مطالعاتی اشتباه هستید.
این عادت‌های غلط مطالعاتی زحماتت را بر باد می‌دهند!
بارها این جمله را از زبان دانشجوان شنیده‌ایم که من خیلی تلاش می‌کنم و هر روز چند ساعت طبق برنامه درس می‌خوانم اما نمی‌دانم چرا آنطور که می‌خواهم نتیجه نمی‌گیرم!
به مرور زمان و از ابتدای تحصیل در مدرسه یکسری عادت‌های مطالعاتی در ما شکل می‌گیرند، تعدادی از این عادات مخرب و غلط هستند اما چون همیشه همراه ما بوده‌اند متوجه تاثیر منفی آنها نمی‌شویم. در ادامه تعدادی از پرتکرارترین عادات غلط هنگام مطالعه را به همراه راهکارهای ترک این عادات آورده‌ایم:
وسواس و تکرار بیش از حد مطالب
اگر بعد از خواندن یک پاراگراف نمی‌توانید از آن عبور کنید و ادامه مطالب را بخوانید یا وقتی در حال مطالعه یک صفحه هستید و دائم فکرتان درگیر صفحه قبلی است و دوست دارید به عقب برگردید، درگیر عادت غلط وسواس مطالعاتی شده‌اید!
این عادت باعث می‌شود همه انرژی شما تخلیه شود و در درس‌هایتان پیشرفت چندانی نداشته باشید، افرادی که وسواس مطالعاتی دارند، وقتی در انتهای روز عملکردشان را بررسی می‌کنند، متوجه می‌شوند که فقط چند صفحه پیشروی کرده‌اند در حالی‌که ساعت‌ها مشغول درس خواندن بوده‌اند.
راهکار:
قبل از آغاز مطالعه برای خودتان تعداد صفحات و مدت زمان مطالعه آنها را مشخص کنید، مثلا بگویید می‌خواهم این ده صفحه را در عرض یک ساعت بخوانم. وقتی یک پاراگراف را خواندید و آن را فهمیدید، نیاز نیست همان موقع آن پاراگراف را حفظ کنید، بلکه بعدها با تست‌زنی و مرور همه چیز در حافظه بلند مدتتان ذخیره خواهد شد.
بی‌برنامگی
برخی دانشجوان عادت دارند کاملا دل‌بخواهی و بدون برنامه درس بخوانند، مثلا من امروز دوست دارم فلان درس را بخوانم یا الان حس درس خواندن ندارم و شب شروع می‌کنم! شاید این شیوه درس خواندن در ابتدای سال مشکلی به وجود نیاورد اما با نزدیک شدن به ایام امتحانات، قطعا این عادت غلط مطالعاتی، کار دستتان می‌دهد.
راهکار:
لازم است یک برنامه بلند مدت (سالیانه یا برای یک ترم)، یک برنامه هفتگی و برنامه روزانه مشخصی داشته باشید. ساده‌ترین روش برنامه‌ریزی این است که شب قبل یا اول صبح لیستی از کارهای روزانه بنویسید و آنها را طبق اهمیت‌شان اولویت‌بندی کنید. همچنین برای داشتن یک برنامه حرفه‌ای، می‌توانید از دفترهای برنامه‌ریزی که در وب سایت پایتخت کتاب موجود هستند استفاده کنید که لیست شان در زیر قرار گرفته است:
بقچه‌ای درس خواندن
همه ما شب‌های امتحان از روش درس خواندن بقچه‌ای استفاده کرده‌ایم یعنی چند روز پشت سر هم فقط یک درس را خوانده‌ایم. اگرچه این روش مطالعه گاهی لازم است اما نباید اجازه دهید به یک عادت تبدیل شود، چون وقتی تمام طول روز فقط یک درس را می‌خوانید، مغزتان خسته می‌شود و بازدهی کارتان به شدت پایین می‌آید. به علاوه احتمال فراموشی مطالب در این روش بسیار بیشتر از این است که در طول روز چندین درس را در برنامه‌تان بگنجانید.
راهکار:
طوری برنامه‌ریزی کنید که هر روز حداقل سه درس مختلف را مطالعه کنید، مثلا دو درس دشوار و یک درس راحت‌تر را در برنامه بگذارید، به این ترتیب گرفتار یکنواختی و بی‌حوصلگی هم نمی‌شوید.
حفظ کردن به جای فهمیدن
همه دانشجوان دست کم در یک بازه زمانی با عادت مطالعاتی غلط حفظ کردن طوطی‌وار مطالب درگیر هستند، یعنی بدون اینکه معنی و مفهوم درسی را متوجه شوند صرفا آن را حفظ می‌کنند. این دانشجوان در زمان حل تست و سوال به مشکل برمی‌خورند و کافی است طراح سوال کمی با کلمات بازی کند تا این عزیزان به راحتی گیج و سردرگم شوند.
راهکار:
وقتی برای اولین بار مطلبی را مطالعه می‌کنید، سعی کنید فقط معنی و مفهوم آن را درک کنید، سپس با حل تست و سوال روی جوانب مختلف آن موضوع به تسلط می‌رسید و خودبه‌خود مطالب را به حافظه می‌سپارید.
گوشی به دست درس خواندن
اگر عادت دارید وسط درس خواندن هر چند دقیقه یک بار گوشی‌تان را چک کنید، هر چه سریع‌تر باید این عادت مخرب و سمی را ترک کنید! گاهی برای مطالعه درسی چند ساعت وقت صرف می‌کنید اما آنقدر سرگرم گوشی هستید و فکرتان درگیر پیام‌هایی است که در شبکه‌های اجتماعی رد و بدل کرده‌اید، که در عرض آن چند ساعت می‌توانید فقط چند صفحه آن هم بی‌کیفیت درس بخوانید.
راهکار:
باید یک بار برای همیشه تصمیم بگیرید که از گوشی موبایلتان دل بکنید، سعی کنید شبکه‌های اجتماعی را حذف کنید و برای استفاده از گوشی زمان خاصی تعیین کنید. زمانی که درس می‌خوانید موبایلتان را به یکی از اعضای خانواده بسپارید یا اگر از روی گوشی درس می‌خوانید، آن را در حالت پرواز قرار دهید.
با آهنگ درس خواندن
اگر در حین درس خواندن به یک موسیقی باکلام و هیجانی یا به موسیقی‌هایی که یک خاطره ناخوشایند را برایتان یادآوری می‌کنند گوش می‌کنید و این کار برایتان تبدیل به عادت شده است، طوری که بدون آهنگ نمی‌توانید درس بخوانید، باید هر چه سریع‌تر این عادت غلط را ترک کنید.
شاید با خودتان بگویید با گوش دادن به موسیقی استرسم کمتر می‌شود و سر و صداهای اطرافم حذف می‌شوند، این کار چه ضرری دارد؟ گوش کردن به موسیقی باکلام ذهن شما را درگیر می‌کند و سطح تمرکزتان را به شدت پایین می‌آورد.
راهکار:
اگر فکر می‌کنید که بدون گوش دادن به موسیقی نمی‌توانید درس بخوانید، موسیقی‌های آرامش‌بخش و بدون کلام را جایگزین آهنگ‌های هیجانی و با کلام کنید.
درس خواندن روی تختخواب
مغز شما تختخواب را به عنوان مکانی برای خوابیدن و استراحت می‌شناسد و زمانی که شما روی تخت لم می‌دهید یا می‌نشینید و سعی می‌کنید در این حالت درس بخوانید، مغز ناخودآگاه سطح هوشیاری و تمرکز شما را پایین می‌آورد تا آماده خوابیدن شوید! گاهی دانشجوان از اینکه در طول روز خواب‌آلوده هستند و دائم چرت می‌زنند شکایت دارند، وقتی در مورد محل درس خواندن از آنها می‌پرسم، اکثرشان می‌گویند من عادت دارم روی تختم درس بخوانم!
راهکار:
حتما در زمان درس خواندن پشت میز مطالعه بنشینید و حتی اگر عادت به این کار ندارید، روی زمین درس بخوانید و از میزهای مطالعه کوتاه و تاشو استفاده کنید.
غذا خوردن در حین مطالعه
بعضی از دانشجوان عادت دارند در حین درس خواندن پیکنیک برگزار کنند، انواع خوراکی‌ها را روی میز میچینند و وسط خوراکی خوردن‌ها کمی هم درس می‌خوانند! شاید باورتان نشود اما وقتی چیزی می‌خورید بخشی از توجه و تمرکزتان به آن کار معطوف می‌شود، از طرفی خون‌رسانی از مغز و سایر اعضای بدن کم می‌شود تا خون سمت دستگاه گوارش برود. مشخص است که در چنین شرایطی سطح تمرکز و یادگیری‌تان به شدت افت می‌کند.
راهکار:
قبل از اینکه درس خواندن را شروع کنید به اندازه کافی غذا بخورید تا در حین درس خواندن هوس خوردن چیزی نکنید و حتی بهتر است تا چند دقیقه بعد از غذا خوردن سراغ کتاب‌هایتان نروید. می‌توانید یک بطری آب کنارتان بگذارید و در حین درس خواندن چند جرعه آب بنوشید.
با صدای بلند درس خواندن
دانشجوی داشتم که از خستگی زودرس در زمان درس خواندن شکایت می‌کرد، مثلا میگفت بعد از نیم ساعت درس خواندن چنان خسته می‌شوم که نمی‌توانم ادامه بدهم، با کمی پرس‌وجو متوجه شدم این دانشجو عادت دارد با صدای بلند درس بخواند! وقتی با صدای بلند درس می‌خوانید از دو راه انرژی مصرف می‌کنید، یکی انرژی که صرف صحبت کردن می‌کنید و دیگری انرژی که برای فهمیدن آن مطلب صرف می‌کنید.
راهکار:
سعی کنید با چشم درس بخوانید و حتی از زمزمه کردن درس‌هایتان هم خودداری کنید. در ابتدا این کار برای کسانی که عادت به با صدای بلند درس خواندن دارند دشوار است. می‌توانید در ابتدا مطالب را با چشم بخوانید و فقط وقتی می‌خواهید آن را برای خودتان توضیح دهید یا تمرکزتان بهم می‌خورد، در حد چند دقیقه با صدای بلند درس بخوانید.
مطالعه نوسانی
مقام اول سمی‌ترین عادت در زمان مطالعه به نوسانی درس خواندن تعلق دارد، دانشجوی که میانگین ساعت مطالعه بالایی ندارد اما برنامه منظم و ثابتی دارد، نسبت به کسی که یک روز ۱۲ ساعت درس می‌خواند و روز بعد لای کتاب‌هایش را باز هم نمی‌کند، موفق‌تر است.
راهکار:
از کمترین ساعت مطالعه‌ای که در توان دارید آغاز کنید و بعد به تدریج ساعت مطالعه‌تان را بالا ببرید. برای مثال می‌توانید از روزی سه ساعت مطالعه شروع کنید، یک هفته به همین منوال درس بخوانید و هفته بعد ساعت مطالعه روزانه‌تان را به چهار ساعت برسانید. به این ترتیب بعد از مدتی به یک میانگین ساعت مطالعه بالا می‌رسید و عادت نوسانی درس خواندن را هم ترک خواهید کرد.
مطالعه بی‌وقفه و بدون استراحت
برخی دانشجوان عادت دارند تا وقتی که از خستگی بی‌هوش شوند درس بخوانند و جالب اینجا است که فکر می‌کنند با این کار از رقیبانشان سبقت می‌گیرند! این عادت مطالعاتی غلط باعث می‌شود بعد از چند روز انرژی‌تان تخلیه شود و دیگر توانی برای ادامه برنامه‌هایتان نداشته باشید.
راهکار:
هر زمان احساس خستگی جسمی یا ذهنی کردید، مدتی برنامه‌هایتان را متوقف کنید و به استراحت بپردازید، در طول روز و بین بازه‌های مطالعاتی استراحت‌های کوتاه داشته باشید و در طول هفته یک نصفه روز درس نخوانید و فقط تفریح و استراحت کنید. یادتان باشد حتی یک وسیله الکترونیکی هم بعد از مدتی باطری‌اش خالی می‌شود و اگر آن را شارژ نکنید خاموش خواهد شد.
غرق شدن در فکر و خیال
اگر ساعت‌ها خودتان را در اتاق‌تان حبس می‌کنید تا درس بخوانید اما در انتها فقط چند صفحه مطالعه کرده‌اید یا چیزی از درسی که خوانده‌اید یادتان نمی‌آید، به احتمال زیاد عادت دارید در حین درس خواندن به مسائل و موضوعات حاشیه‌ای فکر کنید. بعضی از دانشجوان عادت دارند همین که کتابشان را باز می‌کنند انواع افکار مزاحم از دغدغه موفق نشدن تا حرف‌هایی که با دوستانشان زده‌اند به مغزشان هجوم آورند.
راهکار:
می‌توانید قبل از درس خواندن از تکنیک قدیمی تخلیه افکار استفاده کنید، به این ترتیب که قبل از شروع مطالعه همه فکرهایتان را روی کاغذ بیاورید. همچنین اگر در حین مطالعه دچار حواس‌پرتی و پرش افکار می‌شوید، می‌توانید یک کش پول به دستتان ببندید و هر بار حواستان پرت می‌شود آن را بکشید. یا برای خودتان جریمه تعیین کنید، مثلا به ازای هر یک باری که حواستان پرت می‌شود، ده دقیقه بیشتر درس بخوانید.
رفع تکلیف کردن
خیلی وقت‌ها می‌بینم دانشجوان سرسری و صرفا برای رفع تکلیف درس می‌خوانند، گویی عادت کرده‌اند برای رهایی از سرزنش اطرافیان و نه برای موفقیت خودشان درس بخوانند. این دانشجوان به اصطلاح فقط ساعت مطالعه پر می‌کنند، بدون اینکه مطالعه عمیق و باکیفیتی داشته باشند و پیشرفتی بکنند.
راهکار:
با خودتان روراست باشید، هدفتان از درس خواندن چیست؟ به جای فکر کردن به واکنش اطرافیان و رفع تکلیف، به آینده و اهدافتان فکر کنید. شما هدفی دارید و راه رسیدن به آن درس خواندن باکیفیت و اصولی است، پس بار بعدی اگر خواستید صرفا برای رفع تکلیف درس بخوانید، یاد هدفتان بیوفتید و به عشق آن درس خواندن را شروع کنید.
نکته مهم در مورد ترک عادات غلط هنگام مطالعه
در انتها لازم است یک تذکر مهم به شما بدهم، ببینید دوستان برای ترک یک عادت غلط و ایجاد عادات مثبت جدید، شما حداقل به ۲۱ روز زمان نیاز دارید. یعنی مثلا اگر عادت دارید با صدای بلند درس بخوانید، باید حداقل سه هفته تلاش کنید تا این عادت را ترک کنید.
گاهی دانشجوان متوجه برخی عادات غلط مطالعاتی‌شان می‌شوند و چند روزی هم برای ترک آن عادات تلاش می‌کنند اما خیلی زود خسته و ناامید می‌شوند و دوباره به روال سابق برمی‌گردند.هرگز توقع نتایج آنی و فوری نداشته باشید، همه چیزهای ارزشمند همچون عادت مطالعاتی صحیح، در گذر زمان به وجود می‌آیند.
سخن آخر
از اولین روزی که درس خواندن را شروع می‌کنیم یکسری عادات مطالعاتی در ما شکل می‌گیرند، هر دانشجوی عادات خاصی در زمان درس خواندن دارد و برای پیشرفت و افزایش بازدهی کارهایش باید عادات غلط هنگام مطالعه را شناسایی و آنها را ترک کند.
