شهرسازی فشرده و متراکم امروزی، بسیاری از فضاها و المان‌های زندگی گذشته را حذف کرده است. فضای سبز، باغ، باغچه و حیاط، از جمله این فضاها به‌شمار می‌روند که در اکثر آپارتمان‌های امروزی جایی برای آن‌ها باقی نمانده است. در چنین زمانی طراحان برای جبران نیاز افراد به فضاهای باز، به طراحی روف گاردن روی آورده‌اند.
بام سبز یا روف گاردن، در واقع نوعی باغ است که روی بام آپارتمان‌ها و منازل قرار می‌گیرد. اما از آن‌جایی که وزن بام سبز یا ریشه گیاهان و درخت‌های آن ممکن است برای استحکام ساختمان خطر آفرین باشد، باید اصول طراحی روف گاردن را رعایت کرد. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید تا این اصول را بیشتر بشناسید.
روف گاردن چیست؟
همان‌طور که گفتیم روف گاردن نبود حیاط و باغ منازل قدیمی را در آپارتمان‌ها و منازل کوچک امروزی جبران می‌کند. این فضا نقش‌های متعددی برای ساختمان و اهالی آن ایفا می‌کند از جمله شادابی و زیبایی، تولید اکسیژن، تولید هوای تمیز و فراهم کردن فضایی که افراد بتوانند در آن کنار یکدیگر باشند.
برخلاف تصور مردم، قدمت طراحی روف گاردن برای عصر جدید نیست و ریشه در گذشته دارد. اولین سازندگان آن‌ها مردم بین النهرین باستان بودند که درختان و درختچه‌هایی را در بالای زیگورات‌ها پرورش می‌دادند. اما شروع پیدایش انواع مدرن بام سبز به دهه 1970 میلادی در اروپا برمی‌گردد.
در این زمان معماران و طراحان با طراحی فضای سبز بر بام خانه و ساختمان‌های تجاری، تازگی آب و هوا را برای ساکنان و کاربران ساختمان‌ها فراهم می‌کردند. امروزه نیز طراحان به دلیل کمبود فضای سبز، تمایل بیشتری برای استفاده از روف گاردن از خود نشان می‌دهند.
برخلاف بام سبزهای اولیه که تنها تعدادی گلدان و درختچه را در خود جای می‌دادند، بام‌های سبز امروزی اجزای متعددی دارند. گیاهان سبز و زنده، لوازم نورپردازی، آلاچیق و انواع میز و صندلی فضای باز از جمله مهم‌ترین آن‌ها هستند.
فرآیند فضاسازی روف گاردن
فرآیند طراحی روف گاردن و فضاسازی آن بستگی به چیزهای زیادی دارد. به‌عنوان مثال یکی از تفاوت‌ها در انواع فضاسازی بام سبز، به استفاده از پوشش گیاهی متنوع با شرایط نگهداری مختلف بر می‌گردد. به‌طور کلی طراحان برای فضاسازی سه روش مختلف را در پیش می‌گیرند که هرکدام را جداگانه بررسی می‌کنیم.
1) فضاسازی بام سبز به شکل باغ های وسیع سقفی
آسان‌ترین نوع روف گاردن از لحاظ نگهداری، دسته‌ای است که آن‌ها را به شکل باغ‌های وسیع سقفی طراحی می‌کنند. این باغ‌ها با لایه کمی از خاک قابل اجرا هستند که اجرای آن‌ها را آسان می‌کند اما از طرفی به‌دلیل قابلیت استفاده از گیاهان محدود، ارزش زیبایی کمتری دارند.
گلسنگ و خزه از جمله گیاهانی هستند که در این نوع از بام‌های سبز قابلیت رشد دارند اما ارزش زیبایی آن‌ها کمتر از گیاهان و درختچه‌های بلندتر و زینتی است. این نوع از گیاهان به دلایل شرایط خاص رشد خود، بام سبز را مناسب اجرا در محیط‌هایی با آب و هوای مرطوب می‌کنند.
اگر به این نوع طراحی علاقه دارید، می‌توانید با استفاده از میز و صندلی فضای باز و تخت، از سادگی بام خود کم کرده و آن را زیباتر و کاربردی‌تر کنید.
2) فضاسازی روف گاردن به شکل باغ های نیمه فشرده سقف
این نوع از بام سبز به دلیل بهره‌مندی از لایه‌های عمیق‌تر خاک، تنوع گیاهی بیشتری دارد اما همین عمق بیشتر، وزن بیشتری را هم به ساختمان وارد می‌کند. به‌همین دلیل بناهایی که باغ‌های نیمه فشرده روی سقف آن‌ها قرار می‌گیرند، باید پایدارتر از باغ‌های وسیع سقفی باشند.
از جمله گیاهان مناسب این بام‌ها گل‌های وحشی آبدار هستند و نیازی به آبیاری مکرر ندارند. البته اگر در منطقه‌ای با آب و هوای خشک زندگی می‌کنید، این گیاهان را در دوره‌های زمانی مشخص باید آبیاری کنید.
3) فضاسازی روف گاردن به شکل باغ های فشرده
زیباترین بام سبز که شباهت بسیاری به باغ‌ها و حیاط خانه‌ها دارد، به شکل باغ‌های فشرده قابل طراحی است. دلیل این شباهت وجود شرایط مساعد برای کاشت انواع مختلفی از گل، درختچه و درخت است.
امکان کاشت درخت و درختچه در این باغ‌های فشرده، محدودیت‌هایی در اجرای آن از جمله نیاز به پایدارسازی و مقاومت بالا ایجاد کرده است. به این ترتیب این نوع فضاسازی روی سقف بسیاری از ساختمان‌ها ممکن نیست.
اصول مهم در طراحی روف گاردن
برای طراحی یک بام سبز که هم از لحاظ بصری زیبا و کاربردی باشد و در عین حال آسیبی به مقاومت ساختمان وارد نکند، باید نکات و اصول مختلفی را در نظر بگیرید. مهم‌ترین آن‌ها عبارت هستند از:
1) شرایط رشد و نگهداری گیاهان و فضای سبز
شما می‌توانید بسته به نوع فضاسازی بام خود گیاهان مختلفی را برای فضای سبزتان در نظر بگیرید. انواع گیاهان، گلدان‌ها، بوته میوه، درخت و درختچه در بین انتخاب‌هایتان قرار می‌گیرند. در انتخاب هر کدام از آن‌ها باید علاوه بر نوع فضاسازی، به اقلیمی که در آن قرار دارید، میزان تحمل گرما و نور مستقیم خورشید برای گیاه مورد نظرتان، دقت کنید.
2) شرایط آبیاری
شما می‌توانید فضای سبز روف گاردن خود را به شیوه سنتی آبیاری دستی کنید اما در نظر داشته باشید آبیاری نامناسب گیاهان می‌تواند آسیب جدی به استحکام ساختمان شما وارد کند. بنابراین بهتر است از روش‌هایی مانند آبیاری اتوماتیک و قطره‌ای هوشمند استفاده کنید.
3) نوع نورپردازی فضای سبز
نوع نورپردازی یکی از مهم‌ترین نکات در طراحی روف گاردن است. زیرا نورپردازی مناسب می‌تواند تاثیر زیادی بر میزان زیبایی و عملکردی بودن بام سبز شما داشته باشد. البته نباید از هزینه بالای لوازم نورپردازی غافل شوید.
4) آماده کردن بستر بام
مهم‌ترین اصل در طراحی روف گاردن، آماده سازی بستر آن است. بدون این کار طراحی بام اصولی نخواهد بود و امکان آسیب دیدن جدی ساختمان وجود دارد.
5) نوع کف سازی
گزینه‌های مختلفی برای کف سازی پوشش نهایی بام دارید از جمله پوشش چوبی ترمووود و شن و قلوه تزئینی. انتخاب نوع پوشش بستگی به طراحی بام سبز، سلیقه شما و بودجه‌تان دارد.
6) مبلمان
بدون داشتن مبلمان فضای باز مانند میز و صندلی، آلاچیق، آتریوم، تخت استخری، آبنما، باربیکیو و لوازم آشپزخانه، روف گاردن شما تکمیل نخواهد شد. بنابراین زیبایی و عملکردی بودن لازم را نخواهد داشت.
شاید در ابتدا فکر کنید که هزینه مبلمان بام سبز زیاد است و بخواهید بودجه‌تان را با انتخاب گزینه‌هایی که کیفیت پایین‌تری دارند، کاهش دهید. اما از یاد نبرید که زمان طراحی روف گاردن استفاده از مبلمان‌های بی‌کیفیت که متریال‌های نامناسبی در ساخت آن‌ها به‌کار رفته، به‌معنای مقاومت کم در برابر شرایط جوی است.
در نتیجه هزینه‌هایی که باید برای تعویض و تعمیر میز و صندلی فضای باز و مبلمان مربوطه بپردازید، بسیار بیشتر از خرید مبلمان باکیفیت از همان ابتدا خواهد بود. پس برای خرید مبلمان مناسب روف گاردن به موارد زیر دقت کنید:
1) پارچه و جنس مبلمان مناسب بام سبز
مبلمان بام سبز به‌طور مستقیم در برابر شرایط جوی مختلف مانند نور آفتاب، باد، باران و حتی برف قرار می‌گیرند. به‌همین دلیل باید مهم‌تر از هر چیزی به متریال مبمان دقت کنید. توصیه می‌کنیم با توجه به شرایط اقلیمی محل اقامت خود، مبلمانتان را از جنسی انتخاب کنید که مقاومت کافی برای ماندن در هوای آزاد در منطقه محل زندگی شما داشته باشند.
2) اندازه و وسعت فضا
ممکن است هر کسی سلیقه خاصی در انتخاب مبلمان داشته باشد اما باید قبل از آن، اندازه فضا را در نظر بگیرید. چون هر مبلمانی برای هر نوع فضایی مناسب نیست. به‌عنوان مثال اگر محدودیت فضا دارید، مبلمان بزرگ اجازه نمی‌دهند از فضای خود به‌شکل بهینه استفاده کنید.
میز و صندلی فضای باز در بام کوچک، بهتر است از نوع بالکنی و کم‌جا باشد. به‌همین شکل در بام‌های بزرگی که فضای بیشتری وجود دارد، می‌توانید از مبلمان‌های L شکل و دارای میز استفاده کنید. خرید تخت استخری برای چنین بام‌هایی نیز مناسب‌تر از بام‌های کوچک خواهد بود.
یکی دیگر از اصول طراحی روف گاردن بررسی امکان پذیرایی از مهمان است. اگر بخواهید در این فضا از مهمانانتان پذیرایی کنید، تعداد و ابعاد مبلمان را با توجه به آن انتخاب کنید.
3) طراحی و مدل مبلمان روف گاردن
صنعت مبلمان در زمینه تولیدات مناسب فضای باز و بام سبز، بسیار پیشرفت کرده است و به‌همین دلیل گزینه‌های متعددی پیش رو خواهید داشت. شما می‌توانید با توجه به طراحی فضای سبز و سلیقه خود، مبلمانی را پیدا کنید که مدرن، راحت و کاربردی یا کلاسیک و پر زرق و برق باشند.
4) راحتی مبلمان روف گاردن
با توجه به اهمیت ارگونومی ، راحتی مبلمان وابسته به طراحی آن براساس اصول ارگونومیک است. در چنین طراحی به وضعیت بدن و شرایط راحتی آن دقت می‌شود. در نتیجه آن محصولات به‌شکلی تولید خواهند شد که کمترین آسیب را به بدن وارد کنند. پس توصیه می‌کنیم از یک برند مطمئن خرید خود را انجام دهید تا برای سلامت بدنتان در دراز مدت مشکلی پیش نیاید.
5) شرایط نگهداری
معمولا شرایط نگهداری از مهم‌ترین نکاتی است که باید در خرید مبلمان روف گاردن در نظر بگیرید اما متاسفانه اکثر افراد آن را نادیده می‌گیرند. بسیاری از مبلمان‌ها و متریال‌های مورد پسند شما ممکن است زیبایی کافی را داشته باشند اما شرایط نگهداری آن‌ها نیز متفاوت است.
برای مثال متریال‌های چوبی در عین زیبایی مشکلاتی در زمینه تعمیر و نگهداری دارند. از جمله:
در پایان علاوه بر تشکر بابت همراهی تا پایان این مطلب، نظر شما در مورد اصول طراحی روف گاردن چیست؟ شما چه تجربه‌ای در این زمینه دارید یا نکته‌ای می‌دانید که از قلم ما افتاده است؟
