تا آخر این مقاله با تحقیق درباره اداب و رسوم شب یلدا همراه ما باشید تا تاریخچۀ این شب باستانی و رسوم و خوراکیهای مربوط به آن را بهتر بشناسید. این مطلب درباره این است که شب یلدا چیست؟ و همه چیز درباره جشن کهن ایران باستان را بررسی کرده است:
شب یلدا چه شبی است (Yalda Night)
ایرانیان آخرین نیمه‌شبِ آذرماه هر سال را بلندترین شب سال می‌دانند و آن را به عنوان «شب یلدا» می‌شناسند. به غیر از ایران، در بسیاری از کشورهای نقاط دیگر،کشورهای اروپایی و آسیایی، این شب را به عنوان طولانی‌ترین شب سال می‌شناسند و متناسب با فرهنگ خودشان آن را پاس می‌دارند.
در ایران نیز اقوام مختلف میراث‌دار سنت‌های مختلفی در برگزاری شب یلدا هستند. ایرانیان از زمان‌های گذشته تا امروز، برای این شب بلند، میوه‌ها و خوراکیهای مخصوصی تدارک می‌دیدند و به عزیزان، خانواده و دوستانِ نزدیکشان هدیه می‌دادند و رقص و پایکوبی می‌کردند.
مطابق با اطلاعات موجود، ایرانیان اول دی تا دهم بهمن را، به‌خاطر سرمای شدید و سوزان زمستانی، چله بزرگ نامیده‌اند. در مقابل آن، چله کوچک وجود دارد که فقط 20 روز است و زمان آن از یازدهم تا آخر ماه بهمن است.
از نام‌های دیگر شب یلدا «شب چله» یا «چله بزرگ زمستان» است. در گذشته به شب چله (یلدا) که 90روز با عید نوروز فاصله داشته، «عید نود روزه» هم می‌گفتند.
معنی یلدا
یلدا واژهای «سریانی» به معنی تولد و زایش است. «سریانی» مانند «عربی» از خانوادۀ زبان‌های سامی است. در زبان سانسکریت «Mitra» به معنی پیمان و همبستگی و در زبان پارسی به معنای محبت، دوستی و آشتی بوده است.
با توجه به معنای این واژه (تولد و زایش)، بعضی از منابع علت نام‌گذاری یلدا را همزمان بودن این شب با تولد حضرت عیسی دانسته‌اند، درحالیکه این نظر احتمالاً غلط است. یلدا تولد دوباره خورشید، گردش روزگار و پیروزی مِهر بر سیاهی شب است.
مهر رخشا نکوترین چهر است شب یلدا تولد مِهر است
این همایون شبِ خیال‌انگیز هست در آخرین شبِ پاییز
بیخ و بن در حماسه گستردست در نهادش حماسه پروردست
لفظ یلدا اگر چه سریانی‌ست شب مهرآفرینِ ایرانی‌ست
تاریخچه شب یلدا در ایران باستان
در ایران تاریخچه‌ی شب یلدا به آیین کهن «مهر» می‌رسد که زمان بسیاری در ایران و سپس در بسیاری از کشورهای آسیا و اروپا رونق داشته است. در باور ایرانیان کهن این شب، شبی اهریمنی بوده که با پیروزی مهر و طلوع آفتاب به پایان می‌رسد.
همه چیز درباره شب یلدا (تاریخچه و رسومات شب چله)
این روزها مردم شب یلدا را با خرید شب یلدا می‌شناسند. با وجود گرانی آجیل و خشکبار هنوز خیلی از مردم سعی می‌کنند با تزیینات و خوراکیهای جایگزین، سفره یلدای خود را رنگین و زیبا نگهدارند.
هرساله با نزدیک شدن به این شب، تزیینات شب یلدا در همه فروشگاه‌ها در دسترس قرار می‌گیرد و معمولاً خانواده‌ها مطابق سلیقه خودشان، از گل‌های تازه و یا وسایل زینتی مثل شمع و عود برای دلپذیر کردن فضای خانه استفاده می‌کنند.
تغییرات یلدایی محدود به تغییر دکوراسیون خانه نمی‌شود. در شب یلدا، خیلی از خانم‌ها و آقایان در ظاهرشان تغییراتی می‌دهند و از قبل خود را برای این شب، مرتب و زیبا می‌کنند.
انداختن سفره شب یلدا
یکی از رسومی که در خانه هر ایرانی می‌توان سراغ گرفت، انداختن سفره شب یلدا است.
عده‌ای با توجه به سلیقه خود، انواع شیرینی، ژله، کیک و دسرهای شیرین هم روی سفره می‌گذارند و یا با دسته گل طبیعی سفره را زیباتر می‌کنند.
تزیینات سفره شب یلدا هر ساله با وجود وسایل تزیینی جدیدِ موجود در بازار، پیشرفت می‌کند، اما شکل سنتی آن معمولاً انداختن ترمه به عنوان سفره، سینی کوچک انار، خرمالو، هندوانه، آجیل و کمی برگه میوه خشک است.
شاهنامه خوانی
یکی از رسوم سنتی و اصیل ایرانی در شب یلدا شاهنامه خوانی بزرگان خانواده است. در زمان‌های گذشته مرسوم بوده که خانواده‌ها با خواندن داستان‌های قهرمانی و پهلوانی شاهنامه، این شب طولانی را دلپذیرتر می‌کردند.
فال حافظ در شب یلدا
«ای حافظ شیرازی! تو محرم هر رازی!
قسم می‌دهم تو را به حق شاخ نباتت،
که هر چه صلاح می‌بینی، بگویی.»
همه ما قبل از باز کردن دیوان حافظ این جمله کلیدی را (شاید با کمی تغییر) شنیده‌ایم. خبر داشتن از آینده همیشه و برای همه، وسوسه‌برانگیز است و ایرانیان از هر فرصتی برای تفأل زدن به حافظ و گرفتن فال حافظاستفاده می‌کنند.
تبریک شب یلدا
در شب یلدا، بازار متن تبریک شب یلدا داغ است و همه به دنبال انواع پیامک‌های تبریک شب یلدا هستند. تبریک گفتن شب یلدابا تماس تلفنی و یا پیامک، به والدین، عزیزان، بستگان و یا همکاران و... یکی دیگر از آداب و رسوم شب یلدا است.
چند مورد از پیامک شب یلدا برای دوست، متن رسمی تبریک شب یلدا و یا انواع دیگر متن تبریک شب یلدا را در ادامه بخوانید:
تبریک یلدا به همکار
· قلب‌تان به روشنی و سرخی دانه‌های انار؛ یلدا بر شما و خانواده گرامی مبارک
· در شروع زمستان، بهار آرزوهایتان برقرار باد؛ یلدا مبارک
تبریک یلدا به رییس
· شب یلدایتان پرستاره و پرخاطره باد
· شادی‌هایتان به بلندای یلدا؛ یلدا مبارک
تبریک یلدا به دوست
· رفیق روزهای قشنگم! یلدات پرخنده
· روزگارت مثل هندونه یلدا شیرین باشه؛ یلدات مبارک
تبریک یلدا عاشقانه
· امشب یک دقیقه بیشتر مهمان لبخند زیبایت هستم؛ عشقم یلدات مبارک
· صورتت به سرخی انار، خندت به زیبایی پسته و عمرت به بلندی شب یلدا؛ یلدا مبارک مهربانم.
ترفندها و ایده‌هایی برای تزئین سفره شب یلدا
هندوانه و انار شب یلدا معروف‌ترین میوه‌های این شب هستند. در این شب تزیین هندوانه با برش‌های فانتزی و مختلف روی پوست آن، و همچنین تزیین انار شب یلدا به شکل‌های مختلف رایج است.
بعضی خانواده‌ها هم از میوه خشک شده و آجیل شب یلدا بر سر سفره یلدا استفاده می‌کنند. اما برای خاطره‌انگیزتر کردن شب یلدا نیازی نیست که حتماً آجیل و خشکبار بر سر سفره باشد و شما می‌توانید خوراکیهای ارزان‌تر و خوش‌رنگ و لعاب‌تری هم به کار ببرید.
در ادامه به چند ترفند و ایده برای تزیین سفره یلدایی اشاره می‌شود:
حتماً از شمع استفاده کنید. شمع فضای سفره را خیلی زیباتر و دلنشین‌تر می‌کند.
ژله انار درست کنید. درست کردن ژله میوه، مخصوصاً ژله انار در حالی که دانه‌های انار در آن هست، سفره شما را زیباتر نشان می دهد.
از وسایل قدیمی و آنتیک استفاده کنید. اگر توان خرید وسایل لوکس و گران قیمت را ندارید وسایل قدیمی را امتحان کنید. مثلاً وسایلی مثل فانوس، سماور، ظرف‌های روحی یا مسی و سینی‌های کنگره‌دار می‌تواند به دیزاین یلدایی شما روح تازه‌ای ببخشد.
از گل نرگس استفاده کنید. گل نرگس معمولاً در این فصل هم قیمت مناسبی دارد و هم حس و حال زمستان و سرما را بیشتر از هر گل دیگری نشان می‌دهد
گیفت یلدایی کادو بدهید. با خرید بطری عشق طرحدار و ساده، یا کادوهای کوچک و یادگاری می‌توانید بدون اینکه هزینه زیادی بکنید یک شب خاطره انگیز برای مهمان‌هایتان بسازید.
بطری‌های عشق را در یک سبد روی میز یا سفره یلدا بگذارید و موقع رفتن مهمانان به آنها بدهید. نوشتن یادداشت و گذاشتن آن داخل بطری‌ها می‌تواند بسیار ارزشمند باشد و حس ماندگاری ایجاد کند. می‌توانید با هر بیانی که دوست دارید یلدا را تبریک بگویید و یا فقط یک بیت شعر حافظ بنویسید.
سخن آخر
جشن یلدا یا شب چله، مطابق با رسم و رسوم ایرانیان از گذشتۀ دور باقی مانده و هنوز هم در میان جوانان، عشاق و خانواده‌های ایرانی رواج دارد و هر ساله برگزار می‌شود.
خانواده‌ها و دوستان، دور هم جمع می‌شوند و با شادمانی، جشن و سرور برپا می‌کنند. معمولاً بزرگتر‌ها میزبان جوانان هستند. ایرانیان در مراسم شب باستانی یلدا، خوراکیهای مخصوصی تدارک می‌بینند و بر روی یک سفره رنگین، انواع خوراکی‌هایی مثل تنقلات، آجیل، میوه و خشکبار را تزیین می‌کنند. و با خرید تزیینات کوچک و زیبای یلدا این شب را برای خود و عزیزانشان به یاد ماندنی می‌کنند
