بیشتر رانندگان خودرو عادت به تنظیم باد تایرها، تعویض روغن موتور داند و از تعویض روغن ترمز این مایع مهم و حیاطی در خودرو غافل اند. فقط کافی است پای خود را روی پدال ترمز فشار دهید تا این مایع هیدرولیک و تراکم ناپذیر با عملکرد خود باعث توقف خودرو شود. حتی برخی تصور می‌کنند که روغن ترمز را نباید هیچ‌گاه تعویض کرد. شاید اگر مالکان خودروها میزان اهمیت این بخش را مطلع می‌شدند، هر روز آن را بازرسی می‌کردند.
روغن ترمز یک ماده ی غیر قابل تراکم است که در لوله های سیستم ترمز خودرو در جریان است، که نیروی وارد شده بر روی پدال ترمز را به روتورهای ترمز ها در ۴ چرخ خودروی شما منتقل می کند. این فشار به چرخ های انتقال داده می شود و در نهایت باعث کاهش سرعت و یا توقف خودروی شما می شود.
روغن ترمز که به عنوان سیال هیدرولیک نیز شناخته می شود وظیفه دارد تا تمام اجزای سیستم ترمز خودروی شما را حرکت بدهد. این روغن تحت دما و فشار بالا کار می کند. بدون این روغن، خودرو یا کامیون شما، زمانی که پدال ترمز را فشار می دهید قادر به توقف نخواهند بود.
روغن ترمز بر خلاف نامش چندان عملی از بابت روانکاری در بخش‌های فنی اتومبیل انجام نداده و میزان اصطکاک میان دو قطعه فلزی را کاهش نمی‌دهد، بلکه این مایع از نوع سیالات هیدرولیکی با حداقل تراکم پذیری است و همین خاصیت تراکم‌ناپذیری روغن ترمز سبب میشود تا نیروی پای اعمال شده بر پدال ترمز به پیستون و لنت‌ها وارد شده و در نهایت خودرو از حرکت باز بایستد.
راننده پدال ترمز را فشار می دهد. فشار دادن پدال ترمز یک پیستون را در کالیپر ترمز فشرده می کند. این فشرده ساز باعث افزایش فشار در داخل لوله های ترمز می شود و روغن ترمز را به حرکت در می آورد. فشار روغن ترمز باعث می شود روتور های ترمز به لنت ترمز فشار بیاورد، که با چرخ ها در ارتباط است. مرحله به مرحله چرخش چرخ کاهش پیدا می کند و در آخر باعث توقف وسیله ی نقلیه می شود.
این مایع، ترکیبی مصنوعی(سنتزی) است که قسمت اعظم آن از ترکیبات پلی گلیکول اتری تشکیل شده‌است و و از دسته سیالات هیدرولیک با کارآیی بالا می باشد و در برابر فشار تراکم ناپذیر است. روغنهای ترمز نسبت به رطوبت حساس بوده و با جذب رطوبت نقطه جوش آنها پائین می‌آید و خاصیت خود را از دست می‌دهند. نقطه جوش معمول این روغن‌ها بیش از ۱۸۵ درجه سانتیگراد است.
عملکرد ترمز به راحتی قابل فهم است، اما گستردگی و تنوع زیاد انتخاب ها در زمان تعویض یا جایگزینی ترمز می‌تواند گیج کننده باشد. دو نوع روغن ترمز اصلی وجود دارد که عبارتند از:
بر پایه سیلیکون : فقط در اتومبیل های بدون تکنولوژی ABS به کار میروند.
مبتنی بر گلیکول : معمولاً در وسایل نقلیه با سیستم‌های ترمز ABS به کار میروند. روغن ترمز مبتنی بر گلیکول توسط دپارتمان حمل و نقل (DOT) تا ۵/١ رده بندی شده است. که نشان دهنده ی نقطه ی جوش این روغن است.
روغن ترمزها با استانداردی به نام DOT تقسیم‌بندی می‌شوند که این معیار بر اساس نقطه جوش تعریف میشود.
انواع روغن با ذکر نقطه جوش آنها در زیر آمده است:
نقطه جوش ۱۹۰ سانتیگراد
نقطه جوش ۲۰۵ سانتیگراد
نقطه جوش ۲۳۰ سانتیگراد
نقطه جوش ۲۶۰ سانتیگراد: این نوع روغن ترمز اصلا قابلیت جذب رطوبت را ندارد و دمای جوش بسیار بالایی را دارد و بر پایه ی سیلیکون ساخته شده و همچنین قابلیت ادغام با انواع دیگر Dot4, Dot3 را ندارد.
این نوع که رنگش بنفش است برای اتومبیلهای معمولی اصلا توصیه نمیشود زیرا همانطور که گفته شد روغن ترمز باید خاصیت جذب رطوبت داشته باشد تا مانع از از بین رفتن سیستم شود. هرگز نباید از روغن Dot5 در خودروهای با سیستم ترمز ABS (ضد قفل) استفاده کرد.
به طور ساده میتوان گفت از نوع DOT 4 است که البته خصوصیات روغن ترمز DOT 5 را دارد. بنابراین این روغن ترمز را میتوان به روغن های Dot4, Dot3 ترکیب کرد. در بعضی موارد از این روغن ترمز به عنوان روغن ترمز Dot4 پلاس و DOT 4 سوپر نام میبرند.
سؤالی که خیلی از رانندگان می‌پرسند این است که تفاوت روغن ترمز آبی و زرد چیست؟ در مورد DOT ها صحبت کردیم؛ روغن موتورها با DOT های متفاوت در بازار رنگ‌های متفاوتی دارند تا راحت‌تر شناخته شوند.
DOT3 : رنگ زرد
DOT4 : رنگ آبی
DOT5. 1 : رنگ سبز
پس تفاوت روغن ترمز آبی و زرد در DOT آن‌هاست به عبارت دیگر تفاوت در نقطه جوش است.
یکی از راه‌های تشخیص نوع روغن ترمز، مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو است که میتوان نوع روغن را از نظر استاندارد DOT3 و یا. . . فهمید. با کمک یک دستمال کاغذی و یا برگ کاغذ و فرو‌کردن آن درون مخزن روغن ترمز نیز میتوان به‌راحتی رنگ روغن مورد استفاده در سیستم ترمز را پیدا کرد.
شرکت تی کی ماک وارد کننده و عرضه کننده تجهیزات تعمیرگاهی و صنعتی
برای تعیین روغن ترمز مناسب برای خودرو خود میبایست به دفترچه راهنما خودرو مربوطه مراجعه کنید یا با یک مکانیک با تجربه مشاوره کنید. توجه کنید که استفاده از روغن با DOT بالاتر لزوماً بهتر نیست. با این وجود بهترین روغن ترمز برای خودروهای سواری، روغن ترمزهای Dot4 و ۳Dot است. البته نوع روغن مناسب برای خودروی شما به عواملی مانند وزن خودرو، نوع موتور، سیستم انتقال قدرت بستگی دارد.
با گذشت زمان، روغن ترمز می تواند رطوبت هوا را جذب کند که باعث می شود روغن به درستی کار نکند. به همین دلیل مهم است که به صورت دوره ای روغن ترمز را تخلیه کنید و آن را با روغن جدید جایگزین کنید، تا از عملکرد مناسب روغن ترمز اطمینان پیدا کنید. اگرچه نگه داری وسایل نقلیه با یکدیگر متفاوت هستند اما، بیشتر مکانیک ها به طور عمومی پیشنهاد می کنند روغن ترمز را هر یک یا دو سال تعوض کنید. از آنجا که روغن ترمز نقش امنیتی در خودرو دارد بهتر است به دفترچه ی راهنمای خودروی خود مراجعه کنید و زمانبندی تعویض روغن ترمز را از داخل آن بخوانید. اگر همچنان برای شما گنگ است که چه زمانی روغن ترمز خودروی خود را عوض کنید و یا اینکه چیزی در سیستم ترمز خودروی شما نادرست عمل میکند، حتما به یک مکانیک مراجعه کنید و از او کمک بخواهید.
در واقع عملکرد این مایع به گونه ای است که وظیفه انتقال فشار هیدرولیکی از پمپ ترمز به سیلندر ترمز را بر عهده دارد که در نهایت موجب فشار لنت ترمز بر دیسک یا کاسه ترمز میشود. وجود عیب در این مایع ممکن است موجب ضعیف عمل کردن سیستم ترمز شود که عواقب ناگواری را به همراه خواهد داشت که ممکن جان سرنشنان را تهدید کند. پس با این تعریف لزوم چک کردن و یا تعویض دوره ای این مایع مهم در خودرو چند برابر میشود.
یکی از اصلی ترین و راحت ترین راه ها برای فهمیدن مشکل در سیستم ترمز روشن شدن چراغ هشدار ترمز است. این چراغ معمولاً در زمانی که نیاز به تعویض یا اضافه کردن روغن دارید، روشن میشود.
اگر احساس می‌کنید که پدال ترمز شما سفت تر از قبل شده است، مقدار روغن ترمز کم بوده و باید مقداری روغن به محفظه اضافه کنید یا شاید محفظه روغن نشتی دارد.
نشتی روغن ترمز دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد نظیر: لنت ترمز فرسوده، فرسوده شدن محفظه ی روغن در اثر گرما.
هنگامی که سطح روغن کاهش پیدا میکند، لنت ها نیز نمی‌توانند درست کار کنند.
اگر روغن را بررسی نکرده و به مقدار کافی در محفظه نباشد، سبب میشود که سیستم ترمز شما پر سر و صدا شود.
جدای از اینکه این امر آزاردهنده است، مشکلات بزرگ دیگر نیز به همراه خواهد داشت.
برخی از افراد در صورت مشاهده کم شدن روغن ترمز ماشین، اقدام به اضافه کردن روغن می کنند تا سطح روغن به حد مجاز برسد . این کار صحیح نیست ؛ چرا که پایین آمدن سطح روغن ترمز نشانگر زمان تعویض لنت ها بوده و در صورت تعویض آنها خواهید دید که سطح روغن دوباره بالا می آید. البته در برخی از مواقع نیز نشتی شلنگ ها یا سیستم ترمز سبب می شود که سطح روغن پایین بیاید که می بایست سریعا به افراد متخصص جهت رفع نشتی سیستم ترمز مراجعه کرد .
پیشنهاد میشود که به خاطر حیاتی بودن سیستم ترمز، حداقل ماهی یکبار سطح روغن را چک کنید تا از پیامد‌های ناگوار مشکلات ترمز جلوگیری کنید. اگر مشکلاتی نظیر نشتی این روغن را در ابتدای امر متوجه شوید، احتمال تصادف به خاطر کار نکردن ترمز کاهش پیدا میکند، همچنین هزینه‌‌‌ی کمتری به شما تحمیل خواهد شد.
۱- محل محفظه روغن را پیدا کنید. روغن ترمز ماشین کجاست؟ به طور معمول، یک محفظه‌ی پلاستیکی با در پیچی است که نزدیک سیستم ترمز در جهت راننده قرار دارد. البته در خودروهای قدیمی این محفظه فلزی است.
۲- اگر خودروی شما دارای سیستم ABS است، چندین بار پدال ترمز را فشار دهید. بر اساس نوع خودروی شما تعداد دفعاتی که باید پدال را فشار دهید متغیر است اما به طور کلی ۲۵ تا ۳۰ بار استاندارد می‌باشد. برای فهمیدن تعداد دقیق، می‌توانید به دفترچه راهنمای خودروی خود مراجعه کنید.
۳- قبل از باز کردن سر محفظه، با استفاده از یک دستمال تمیز آشغال های دور محفظه را پاک کنید. معمولاً در اطراف محفظه ی روغن ذرات ریز و درشت زیادی وجود دارد. اگر آشغال یا ذره ی کوچکی وارد محفظه شود، ممکن است ترمزهای شما از کار بیافتند. دقت کنید که چیزی وارد محفظه روغن نشود؛ اگر آشغال یا ذره ی کوچکی وارد محفظه شود، ممکن است ترمزهای شما از کار بیافتند.
۴- در محفظه را باز کنید. در محفظه به راحتی باز میشود (البته این کار در درهای فلزی خودروهای قدیمی سخت‌تر است). حتماً دقت کنید که در محفظه را بیش از آن چیزی که نیاز است باز نگذارید. اگر رطوبت وارد محفظه شود، در اثر مرور زمان روغن اکسیده میشود.
۵- به سطح روغن و همین‌طور رنگ آن دقت کنید. اگر سطح روغن تقریباً بیش از ۵-۴ سانتی متر از در محفظه پائین‌تر باشد، باید روغن به محفظه اضافه کنید. در این مواقع چک کنید که محفظه نشتی نداشته باشد. اگر رنگ روغن تیره شده باشد، بایستی که روغن را تعویض کنید.
تعویض روغن ترمز کاری سخت و پیچیده نیست ولی احتیاج به دقت و زمان کافی و همچنین اینکه شما چقدر آدم فنی هستید بستگی دارد. یکی از مواردی که ممکن است باعث بروز آسیب و عمل نکردن صحیح ترمز شود فراموش کردن هواگیری از سیستم ترمز است.با توجه به اینکه سیستم ترمز بسیار حساس است و اشتباه در اجرای تعویض روغن ترمز و صحیح سوار نکردن سیلندر آن ممکن است باعث بروز تصادف شود بهتر است برای انجام این کار به نمایندگی های مجاز و یا از یک مکانیک مجرب کمک بگیرید. در صورتی که اصرار به تعویض روغن ترمز در پارکینگ شخصی خود دارید بهتر است با مشاهده فیلم زیر و رعایت نکات زیر تعویض روغن ترمز را شروع کنید:
موتور خودرو را خاموش کرده و اجازه دهید کامل سرد شود.
از یکی از دوستان خود کمک بگیرید تا به شما در اجرای این کار کمک کند.
درب مخزن روغن ترمز را باز کنید.
با استفاده از دستگاه ساکشن ( مکش دستی) مایع ترمز کهنه را خارج کنید. البته هنوز مقداری روغن ترمز کهنه در سیستم وجود دارد که باید کاملا تخلیه شود.
زیر ماشین را جک بزنید و چرخ جلو را باز کنید.
کمی روغن ترمز داخل مخزن بریزید و شیر تخلیه یا همان شیر هواگیری (سیلندر ترمز) را باز کنید.
از دوست خود بخواهید پدال ترمز را فشار دهد تا روغن ترمز کهنه از سیستم خارج شود. فقط مطمئن شوید که مایع ترمز در ظرفی که از قبل تهیه کردید جمع آوری شود تا آسیبی متوجه محیط زیست نشود. بهتر است قبل از اینکه دوستتان پای خود را از پدال ترمز ور دارد، پیچ سیلندر را ببندید تا هوا وارد سیستم نشود.
این کار را چندین بار انجام دهید تا زمانی که روغن ترمز کهنه کامل تخلیه شود و روغن جدید که اضافه کردید از سیلندر (دریچه هواگیری) تخلیه شود. به محض مشاهده تخلیه روغن جدید سریعا پیچ شیر هواگیری را بسته و چرخ را دوباره سوار کنید.
میزان مورد نیاز روغن ترمز جدید به مخز اضافه کنید و درب مخزن را ببندید.
موتور را روشن کرده و قبل از شروع به حرکت چندین بار پدال ترمز را فشار دهید تا از پر شدن آن مطمئن شوید.
در جایی خلوت ترمز را چک کنید تا از عملکرد صحیح آن اطمینان پیدا کنید.
