حکمرانی بر فضای مجازی از بدیهیات منطق حکمرانی در دنیای امروز است.
محمدامین برغمدی
اگر تا دیروز جدیدترین قلمروی حاکمیت دولتها بعد از اعمال حاکمیت بر زمین، دریا و هوا، حاکمیت فضایی بود؛ امروزه حاکمیت بر فضای مجازی حرف اول را در دنیا میزند. اما صد حیف که برخی مسئولین هنوز اندر خم کوچههای فئودال(حاکمیت بر زمین) و انقلاب صنعتی(حاکمیت دریا و هوا) ماندهاند و از ضرورت پرداختن به این مورد غافلاند؛ اگر عامدانه غفلت نکرده باشند!
شصت سال پیش بود که وزارت دفاع آمریکا شبکهی جهانی اینترنت را راهاندازی کرد.
کشورهایی که منافع ملی را با جهانیسازی آمریکایی در خطر میدیدند بعد از گذشت مدتی به فکر حکمرانی افتادند. رهبر ایران هم از این دسته افراد بود که در بدو ورود اینترنت به کشور لزوم حکمرانی و تنظیمگری را گوشزد کرد. جواد لاریجانی گفت: «33 سال پیش اینترنت با حمایت رهبری وارد ایران شد و همان موقع فرمودند کمک به گسترش و در دسترس قرار گرفتن آن بکنید ولی از همین الان به فکر آلایندگیهای آن باشید تا مانند دیگر تکنولوژیها درگیر معضلات آن نشویم.»
اقتدار در حکمرانی
شهریور پارسال بود که خبر دستگیری مالک تلگرام در فرانسه همه را متعجب کرد؛ تا جاییکه ماسک«دستیار کارآمدی ترامپ» نوشت:(سال ۲۰۳۰ در اروپا است و شما به خاطر لایک کردن یک میم، اعدام میشوید.) البته ناگفته نماند خودش همین هفته گذشته حساب کاربری مخالفین اردوغان را در ایکس تعلیق کرد! اما دلیل بازداشت پاول چه بود؟ عدم رعایت قوانین فرانسه و اروپا!
تلگرامی که معروف به بیطرفی و دارکوب بودن هست، مجبور شد بعد از هفت ماه درگیری با دادن تعهداتی از قبیل دادن اطلاعات کاربران و معرفی کردن هر دو هفته یکبار خود به اداره پلیس آزاد شود!
این مثال یکی از صدها مصداق حکمرانی بر فضای مجازی است که تازه در کشورهایی صورت گرفته که ادعای آزادی بیان و جریان آزاد اطلاعاتشان گوش عالم را کر کرده.
برخی موارد دیگر را مرور کنیم:
-فیلترینگ تیکتاک به عنوان محبوبترین شبکه اجتماعی و محاکمه مسئول آن در کنگره آمریکا
-فیلترینگ ایکس در برزیل و همراهی استارلینک با این تصمیم
-فیلترینگ اینستاگرام در ترکیه و مجبور کردن او به متعهد شدن
-فیلترینگ تلگرام در اسپانیا
-فیلترینگ واتساپ در امارات و قطر
-فیلترینگ یوتویوب در دانمارک و آلمان
و... که عمده این موارد به متعهد شدن سکوها به قوانین کشورها منتهی شد.
لیبرالتر از غرب
کشوری که از سال 88 به این سمت در اغتشاشات مختلف از «آمدنیوزها» و «کانالهای کوکتل مولوتفساز» ضربه خورده است، هنوز به این مرحله نرسیده است که بدون داشتن نماینده رسمی یا متعهد شدن حداقلی سکوهای خارجی در ایران، رفع محدودیت آنها یعنی دیوانگی! مخصوصاً آنهایی که سوسابقه هم دارند، از قبیل گوگلپلی که در فروش و توزیع گسترده فیلترشکن و حذف اپهای داخلی ید طولایی دارد یا واتساپ و تلگرام که به گفته برخی منابع در ترور فرماندهان مقاومت با دادن اطلاعات و جزییات چتها شریک بودهاند.
طرفدار فیلترینگ نیستیم اما
براساس نظرسنجی ایسپا کاربران واتساپ از 71 درصد در 1400 به 35 درصد در 1402 رسیدهاند. و به همین میزان نمونههای داخلی آن مثل ایتا از 3 درصد به 25 درصد رسیده و توانسته رشد خوبی بکند. با توجه به تحریمها و امکانات محدود فنی مسیر خودکفایی خوبی داشتهایم و سیاست فیلترینگ برای مدت محدودی جوابگو بوده است؛ موارد دیگر هم مثل اینستاگرام و تلگرام با 10-15 درصد اختلاف، کاهش کاربر داشتهاند.
شدنیست به شرط همت بلند
در دولت سیزدهم توسعه شبکه ملی اطلاعات که متاسفانه در برخی محافل آنرا به اینترنت ملی تنزل میدهند؛ به میزان 60 الی 65 درصد پیشرفت داشته که مطابق برنامه هفتم به 99 درصد بایستی برسد و 20 میلیون خانوار را تحت پوشش فیبر نوری قرار بدهد.
دولتی که ابتدا مدعی بود قیمت دلار وابسته به کانالهای تلگرامیست یا فلان سایت خارج نشین چرا زودتر آن لایحه مدیریت فضای مجازی را به مجلس ارائه نمیدهد تا هم به وعده رفع فیلترینگ خود عمل و هم دست دشمنان را کوتاه کند؟ چرا مصوبه 32 بندی شورای عالی فضای مجازی را منتشر نمیکنند تا به بوته نقد گذاشته شود که حداقل گامهای بعدی را مثل واتساپ و گوگلپلی که بیشتر به آبنبات چوبی برای عملیات رسانهای علیه مردم شباهت داشت جهت گرانسازی و کاهش ارزش پول ملی اجرا نکنند!؟
