والدین باید توجه داشته باشند که در چهارچوب تربیت، علاوه بر مستقل‌سازی، تشویق، تنبیه، امنیت روانی، نظم و مقایسه، اصول دیگری نیز وجود دارد که به طور خلاصه بدان‌ها اشاره می‌نماییم:
1. هماهنگی پدر و مادر
در امر تربیت، پدر و مادر دو رکن اساسی هستند که هم باید با هم هماهنگ باشند و هم در تربیت، اجازه دخالت دیگران را ندهند. حتّی خواهر و برادر بزرگ‌تر و یا پدربزرگ و مادربزرگ نباید در تربیت فرزند دخالت کنند.
با توجّه به جنبه عاطفی و اجتماعی ما ایرانیان و ارتباط خانوادگی که با هم داریم، ممکن است درجایی مادربزرگ بگوید که اجازه دهید فرزندتان این کار را انجام دهد. اگر این کار برخلاف قانون خانوادگی شما است، محترمانه می‌توانید از او بخواهید که اجازه دهد فرزندتان طبق اصول شما رفتار نماید و یا اگر خواهر و برادر بزرگ‌تر خواست در رفتار فرزندتان اثری بگذارد و یا دخالت بی‌مورد داشته باشد، به او بگویید در این مورد تو اجازه صحبت نداری و نظر پدر و مادر شرط است. البتّه پدر و مادر باید با هم هماهنگ باشند تا فرزند اجازه سوء استفاده نداشته باشد.
مثال: برای خروج از خانه حتماً پدر اجازه دهد، برای کارهای خانه مادر و ... .
2. صداقت و رازداری
رکن دیگر تربیت، صداقت و رازداری است. اگر ما با فرزندمان صادق باشیم و در اعمال و گفتارمان صداقت داشته باشیم، فرزندانمان نیز راستگو تربیت خواهند شد. در قول‌هایی که می‌دهیم و قرارهایی که با دیگران داریم و تعهدهایی که کرده‌ایم باید صادقانه رفتار کنیم.
در مورد رازداری باید فرزندان آن قدر به ما اعتماد داشته باشند که حرف دلشان را به ما بگویند و اگر مشکلی برایشان به وجود آمد، ما را امین خود بدانند و راهکار مناسب را از ما بخواهند.
3. توجّه به تفاوت‌های فردی
توجه به تفاوت‌های فردی فرزندان باید حتما مورد لحاظ پدر و مادر قرار بگیرد.
4. پرهیز از خشم و مشاجره
در خانه باید محیطی مسالمت‌آمیز و همراه با مهر و محبّت حاکم باشد تا استرس‌ها و فشارهای عصبی کمتر باشد. واقعیت این است که تفاهم کامل در کمتر خانه‌ای ممکن است وجود داشته باشد. البتّه اختلاف نظر و سلیقه، راهی است برای تعالی و ابراز وجود، امّا نباید این اختلاف سلیقه‌ها به مشاجره و بحث شدید تبدیل شود و محیط خانه را متشنّج نماید. اگر پدر و مادر مشکلی هم دارند، سعی کنند در حضور فرزندان با گفتمان و ارائه راهکارها و روش‌های منطقی آن را حل کنند نه با بحث‌های طولانی و کنایه‌آمیز که در نهایت به برهم زدن آرامش خانه منجر می‌شود.
5. الگو بودن
الگو بودن ملاک مهمّی برای تربیت به شمار می‌رود. می‌دانیم که کودکان در ابتدا از پدر و مادر الگو می‌گیرند و سعی می‌کنند در لحن کلامی و رفتارها، آنها را سرمشق خود قرار دهند. از آن جا که تقلید کردن رفتار دیگران در موقعیت‌های مختلف تقویت می‌شود، اکثر افراد بویژه کودکان دارای مهارت‌های تقلید هستند؛ پس با رفتارهای محترمانه و مؤدّبانه سعی کنیم الگوی خوبی برای فرزندان خود باشیم.
6. اعتدال و جدّی بودن
«اعتدال» همراه با «انعطاف‌پذیری» و «جدّی بودن» سه رکن مهم تربیت هستند. خانواده‌های ایرانی اغلب اهل اعتدال نیستند، یا از این طرفِ پشت‌بام می‌افتند یا از آن طرف. دلیل آن شاید این است که اغلب حرف‌های دیگران را بدون تحلیل منطقی و عقلانی، با توجّه به احساسات می‌پذیرند. در مورد تربیت هم اگر اعتدال به خرج ندهیم، بچّه‌ها از این عدم تعادل ما سوء استفاده خواهند کرد. اعتدالی خوب است که گاهی انعطاف‌پذیری و گاهی جدّی بودن در رفتار را به همراه داشته باشد.
جدّی بودن هم به معنای خشم و پرخاشگری نیست، بدین معناست که اگر به فرزندمان گفتیم امروز این کار را انجام نمی‌دهیم، هر رفتاری داشت، نباید آن را انجام دهیم و با جدیت روی حرفمان باشیم تا او این احساس را داشته باشد «والدینم در قوانین وضعی خودشان جدّی و رسوخ‌ناپذیرند و اصرار بیهوده فایده‌ای ندارد.»
7. صبر و حوصله
صبور بودن یکی از مهم‌ترین اصول تربیت است. صبر و حوصله در انجام امور، راهی است برای رسیدن به موفقیت. پدر و مادر در تربیت باید صبر داشته باشند و با توجّه به هدفشان حوصله به خرج دهند و فرزند هم در رسیدن به خواسته‌هایش باید صبر نماید.
بسیاری از اولیا، وقتی یک ماه با فرزندشان برخورد اصولی کردند و جواب نگرفتند، می‌گویند این کارها جواب نمی‌هد. در این مورد باید یادآور شد که فرزندی که شش سال به روش‌های نادرست تربیت شده است، دست کم باید شش ماه با اصول گفته شده تربیت شود تا به جواب صحیح برسیم. نکته‌ای که به صبور بودنِ ما داریم و برای رسیدن به آن باید تلاش کنیم.
اغلب خانواده‌ها حتّی برای یادگیری فرزندشان صبر و حوصله به خرج نمی‌دهند؛ مثلاً بچه 6 ـ 5 ساله را به ورزش‌هایی چون شنا و ژیمناستیک می‌فرستند و توقّع دارند طی یک سال او قهرمان شود، در حالی که برای کودکان زیر 12 سال مسابقات قهرمانی توصیه نمی‌شود؛ زیرا احساس شکست و یا پیروزی برای آنها مشکل‌ساز خواهد بود. بنابراین لازم است اگر نونهالی را به ورزش سوق می‌دهیم، در راه یادگیری حرکتی او صبر داشته باشیم. یا در زبان‌آموزی اگر فرزندمان مشکلی داشت، باید بدانیم که با مرور زمان خوب خواهد شد. مهم این است که با عجول بودن و رفتارهای نادرست به او برچسب نزنیم، تا فرد روبه بهبودی رود.
منبع: والدین آگاه فرزندان دلخواه، سیدمحمدرضا پیغمبری
