نقدی بر خورشید؛ به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودکان
✍امیر کبیریان
"خورشید" بازگشت مجید مجیدی به حوزه قدرت اوست. او دوباره به سراغ همان فضای آشنای آثار موفقش رفته؛ قهرمان نوجوانی که تلاش میکند از دل زندگی فقیرانه خود، راهی به‌سوی خوشبختی بگشاید. مجیدی با ساخت فیلم‌های دیگری مثل بچه‌های آسمان در گذشته ثابت کرده که موضوع کودکان کار برایش اهمیت دارد و برای اینکه از این قشر مظلوم و آسیب‌پذیر غافل نشویم، مجیدی مجددا به این معضل پرداخته است. اما آیا "خورشید" می‌تواند تاثیرات لازم را روی بیننده القا کند؟ آیا خورشید از جنبه‌های مختلف نمره قابل قبولی دریافت میکند؟ این فیلم به کودکانی که مجبور به کار کردن هستند تقدیم شده است و روح‌الله زمانی ۱۲ ساله را در نقش علی به‌عنوان شخصیت اصلی معرفی میکند. کودک کاری که مادرش در بیمارستان روانی بستری‌ست و توسط علی نصیریان به‌عنوان یک خلافکار، مأموریت پیدا کرده تا گنجی نامعلوم را پیدا کند که یا در گورستان محل یا در لوله‌های فاضلاب کنار آن دفن شده و تنها راه رسیدن به آن بازگشت به مدرسه و حفاری از زیرزمین مدرسه برای رسیدن به گنج است. نقشِ کودکان کار در "خورشید" توسط بازیگران غیرحرفه‌ای که واقعا در خیابان‌ها امرار معاش و کار می‌کنند ایفا شده است. اما فیلم از همان سکانس ابتدایی بنا را کژ می‌گذارد؛ فیلمی که مدعی بازنمایی واقعیت است با نشان دادن کودکان کار به عنوان بزهکار و در حال ارتکاب دزدی بیشتر به آنها توهین میکند تا اینکه معضلات‌شان را نمایش دهد. قرار دادن سوژه در تنگنای اخلاقی بر چه نتیجه اخلاقی منجر می‌شود؟ آیا تمهیدات فراوان فنی و نمادهای فیلم، کارکردی مثبت در گرفتن انگشت اشاره به سمت نهادهای حکومتی دارد؟ فیلم‌ها و سریال‌هایی که موضوع محوری آنها تضاد فقر و ثروت است، در صورتی که مولف، نگاه ابزاری به فقیر داشته باشد، قادر نیست فقر را به‌عنوان یک نکبت اجتماعی به تصویر بکشد. این فیلم تنها ژست دغدغه‌مندی به خود می‌گیرد. مسئله‌ای را نصفه و نیمه برای‌مان شرح می‌دهد و بیننده را با بدیهیاتی از زندگی یک نوجوان کار آشنا میکند. از نکات مثبت "خورشید" میتوان به همکاری مجیدی با نیما جاویدی در مقام فیلمنامه‌نویس اشاره کرد که باعث شده همچون فیلمنامه‌های "ملبورن" و "سرخپوست"، تعلیق به دل داستان تزریق شود و فیلم تا نمای پایانی بیننده را به دنبال خود بکشاند.
"خورشید" از جنبه فنی، اثری درجه یک است. هومن بهمنش به عنوان مدیر فیلم‌برداری از پسِ فیلم‌برداری در محیط بسته‌ای به اسم آب انبار به خوبی برمی‌آید. قطعا فیلم‌برداری در چنین محیطی یک چالش بسیار بزرگ پیش روی کارگردان و تیمش بوده و با این وجود، فیلم از جنبه نورپردازی و فیلم‌برداری در این لوکیشن قطعا نمره قابل قبولی را دریافت میکند. همان‌طور که از نام فیلم پیداست، عنصر نور از اهمیت زیادی در فیلم برخوردار است. کارگردان با زیاد و کم کردن روشنایی و نور در طول روایت فیلم، می‌خواهد مقصودش را غیرمستقیم به مخاطب برساند. در "خورشید" نورپردازی به گونه‌ایست که نشانگر شرایط روحی شخصیت اصلی فیلم یعنی علی است. ما با کم شدن نور و سرد شدن رنگ فیلم، حال او را ناراحت و غمگین می‌بینیم و با افزایش نور و تابش خورشید امید تازه‌ای در چشمان و وجودش شاهد هستیم. "خورشید"در جشنواره فیلم فجر جایزه بهترین فیلم و فیلمنامه را دریافت کرد و روح‌الله زمانی برای آن، جایزه مارچلو ماسترویانی (بهترین بازیگر جوان) را در فستیوال فیلم ونیز ۲۰۲۰ گرفت. "خورشید" همچنین به‌عنوان نماینده ایران در مراسم اسکار ۲۰۲۱ معرفی شد و حتی در بین ده نامزد این مراسم نیز جای گرفت.
