پالس اکسیمتر چیست؟

دستگاه پالس اکسیمتر یکی از تجهیزات مهم در زمینه بیماری های سیستم تنفسی است. این دستگاه در منزل و محیط های درمانی مورد استفاده قرار می گیرد و کوچک و قابل حمل است. پالس اکسیمتر در واقع میزان مولکول های هموگلوبین همراه با اکسیژن را اندازه می گیرد و نتیجه را به صورت درصد اکسیژن خون اعلام می کند. روش اندازه گیری آن کاملا غیر تهاجمی بوده و در چند ثانیه اندازه گیری را انجام می دهد. مزیت این دستگاه این است که ضربان قلب را نیز اندازه می گیرد. اکسیژن خون در شرایط نرمال 95 تا 97 درصد است. در صورتی که این عدد به کمتر از 92 درصد برسد هیپوکسمی رخ می دهد و علائمی مانند سردرد، سرگیجه، درد قفسه ی سینه، تنگی نفس و افزایش ضربان قلب ایجاد می شود. در صورت عدم درمان این مشکل ممکن است عملکرد اعضای بدن مانند قلب و مغز دچار مشکل شود. در صورتی که اکسیژن خون کمتر از 92 درصد باشد آلارم دستگاه به صدا در می آید. هیپوکسمی به دلایل مختلف رخ می دهد مانند:

- مشکلات و بیماری های قلبی

- آسم و برونشیت و مشکلات ریوی

- حضور در ارتفاعات که غلظت اکسیژن در هوا کم است

- مصرف مسکن های قوی

- مشکلاتی که باعث کند شدن تنفس می شوند

- آپنه تنفسی

- فیبروز ریوی یا زخم و التهاب بافت ریوی

عملکرد پالس اکسیمتر:

پروب دستگاه بر روی قسمت هایی از بدن که دارای شرینچه نبض دار هستند مانند انگشت اشاره، شست پا، نوک بینی و لاله گوش قرار می گیرد. در قسمت بالای پروب یک دیود منتشر کننده نور وجود دارد که نور قرمز با طول موج 660 نانومتر و نور مادون قرمز با طول موج 930 نانومتر را انتشار می دهد. این نور از میان بافت و شریانچه نبض دار عبور می کند و در حین عبور، هموگلوبین نور قرمز را جذب کرده و اکسی هموگلوبین نور مادون قرمز را جذب می کند. نوری که از بافت عبور می کند توسط فوتو دیود گیرنده که در طرف دیگر پروب است جذب شده و اطلاعات حاصل به پردازنده دستگاه فرستاده می شوند تا محاسبات لازم بر روی آن ها انجام شود. در نهایت پس از محسبات، میزان اکسیژن خون فرد به صورت درصد اعلام می شود. این عدد درصدی از مولکول های هموگلوبین دارای اکسیژن نسبت به کل مولکول های هموگلوبین است. همان طور که قبل تر نیز ذکر شد دستگاه پالس اکسیمتر ضربان را نیز اندازه می گیرد. خونی کخ با هر تپش قلب به سرعت در بدن منتقل می شود، با استفاده از نور تشخیص داده شده و ضربان قلب در دقیقه اندازه گیری می شود.

چه عواملی در نتایج اندازه گیری پالس اکسیمتر تاثیر می گذارند؟

- اختلالات عروقی

- لخته ی خون

- فشار خون بالا یا پایین

- لاک ناخن

- شوک یا هیپوپرفیوژن در اثر از دست دادن خون به مقدار زیاد

- دمای غیر عادی بدن مانند سرد بودن زیاد

- فشار زیاد پروب دستگاه بر روی پوست

- کافی نبودن جریان خون در بافت

- عدم تطابق نبض واقعی بیمار با نبضی که پالس اکسی متر نشان می دهد

- آنمی که کم خونی بسیار شدید است و در این حالت خون هموگلوبین کمی داشته و علی رغم اشباع شدن با اکسیژن، حمل اکسیژن کمتر صورت می گیرد

- مسمومیت با مونوکسید کربن

کاربردهای دستگاه پالس اکسیمتر:

- هنگام عمل جراحی یا پس از آن یا در مواردی که از مسکن استفاده شده است

- برای بررسی نیاز بیمار به ونتیلاتور

- بررسی عملکرد داروهای ریه

- بررسی توانایی فرد برای انجام سطح بالای فعالیت بدنی

- تشخیص آپنه تنفسی

- تشخیص بیماری هایی که بر میزان اکسیژن خون اثر می گذارند مانند نارسایی قلبی، کم خونی، حمله ی قلبی، سرطان ریه، آسم، ذات الریه و بیماری مزمن انسداد ریوی

- بررسی میزان اکسیژن خون برای گذاشتن لوله تراشه و یا ساکشن کردن راه هوایی بیمار

- کنترل اکسیژن خون در بیماران در حال دریافت اکسیژن

دستگاه پالس اکسیمتر از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟

دستگاه پالس اکسیمتر معمولا با باتری کار می کند و قابل جابجایی است. این دستگاه دارای صفحه نمایش LED با وضوح و نور مناسب است. البته پالس اکسیمترهایی نیز وجود دارند که قابل جابجایی نیستند و با سیم به مانیتور علائم حیاتی متصل می شوند. این دستگاه ها در بخش مراقبت های ویژه یا سایر بخش ها استفاده می شوند. دستگاه پالس اکسی متر از قسمت های زیر تشکیل شده است:

- گیره قرار گیرنده روی بافت

- منبع نور قرمز

- منبع نور مادون قرمز

- باتری

- برد تغذیه برای تامین ولتاژ دستگاه

- سیستم پردازش اطلاعات

- سنسور نوری

- صفحه نمایش

- صفحه کلید

علاوه بر پالس اکسیمتر انگشتی که آن را توضیح دادیم دو نوع پالس اکسیمتر دیگر نیز وجود دارد که عبارتند از:

1. اکسی متر دستی: این دستگاه در تمام مراکز درمانی استفاده می شود و پیچیده تر از پالس اکسی متر انگشتی رایج است. در این دستگاه، صفحه ی نمایش به پروب متصل نیست. بلکه یک کابل این دو قسمت را به هم وصل می کند. صفحه ی نمایش این دستگاه علاوه بر سطح اکسیژن خون، می تواند پارامترهای دیگری را نیز نشان دهد.
2. پالس اکسی متر نوزادان: این وسیله برای تشخیص سلامت نوزاد مورد استفاده قرار می گیرد. پالس اکسی متر های انگشتی ممکن است به سختی برای نوزادان استفاده شوند و به راحتی بر روی بافت بدن نوزاد قرار نگیرند. در این موارد از پالس اکسی متر نوزادان استفاده می شود که پروب آن بر روی سر نوزاد قرار گرفته و با عبور نور قرمز و مادون قرمز از جمجمه نوزاد، میزان اکسیژن خون اندازه گیری می شود. پروب این دستگاه بر روی پای بیمار نیز قرار داده می شود.

در نگه داری از دستگاه پالس اکسی متر باید پروب آن مرتب با پنبه و الکل تمیز شود. هم چنین به دلیل آن که باتری های دستگاه سرب و اسیدی هستند نباید اجازه داده شود شارژ دستگاه به طور کامل تمام شود. باید از قرار گرفتن دستگاه در معرض نور شدید جلوگیری شود. از آن جایی که این دستگاه در بخش هایی مانند اورژانس یا بخش مراقبت های ویژه استفاده می شود باید عملکرد آن به دقت بررسی شده و هر گونه مشکل آن به سرعت برطرف شود. علاوه بر این در استفاده از دستگاه پالس اکسی متر در صورت وجود لاک بر روی ناخن بهتر است پاک شده و سپس از دستگاه استفاده شود تا دقیق ترین نتیجه حاصل گردد.