این مطلب را می توانید در وبسایت تایپوخط نیز در این لینک بخوانید:
اگر به حوزه‌هایی مانند فونت فارسی، تایپوگرافی، خط و خوشنویسی، دیزاین و طراحی گرافیک علاقه‌مند هستید می‌توانید تایپوخط را در توئیتر، اینستاگرام، تلگرام و فیسبوک دنبال کنید.
نویسنده: معصومه مصلح
زاویه قلم‌گذارى، یکى از ویژگی‌هاى اصلى خط است که محور کتابت محسوب می‌شود و میزان آن براساس مقاصد کاتب و نوع خط متفاوت است. تعیین زاویه قلم‌گذارى با استفاده از نقطه و یا آغاز الف امکان‌پذیر است. زاویه قلم‌گذارى همان چگونگی شروع قلم است که می‌تواند نسبت به خط کرسی باز یا بسته باشد و در اول حروفی مانند الف، ب و سین قابل تشخیص است. ختم حروف نیز در پایین دوایر و ارسال‌ها و دنباله‌های حروف دیده می‌شود و شکل آن به نوع قلم‌رانی بستگی دارد به عنوان مثال ممکن است در برخی از خطوط با تمامی قلم پایان یابد و در برخی دیگر با نسبت‌های کم قلم خاتمه یابد و اصطلاحا با شمره همراه باشد که معمولا در خوشنویسی کلاسیک انتهای حروف اغلب با نازکی خاتمه می‌یابد.
چنانچه زاویه قط قلم افقی یا مورب باشد در کیفیت خط تأثیرگذار است. به عنوان مثال خطوطی که زاویه قط قلم آن محرف‌تر باشد دارای ظرافت بیشتری است و تنوع پهنا و نازکی در آن بیشتر است و در مقابل هر چه زاویه قط قلم به افق نزدیک‌تر شود، ظرافت‌های خط کاهش می‌یابد. قلمی که قط آن افقی باشد در هنگام قلم‌رانی و گردش‌های قلم امکان رسیدن به حرکات زیبا و خوشنویسانه در آن کمتر است. از میان خطوط مختلف، قلم محقق و ریحان محرف‌تر و قلم کوفی صاف‌تر است.
نکته دیگر گوشتی بودن قلم است. هر چه قلم گوشتی‌تر باشد تنوع گردش قلم و کیفیات خوشنویسانه کاهش می‌یابد و خط قطورتر می‌شود.
زاویه قلم در فونت نیز به کار می‌رود و همان شروع حرکت استروک است. کیفیت شروع و پایان استروک بسته به کاربرد فونت و سلیقه طراح تعیین می‌گردد و یکی از تاثیرگذارترین عوامل در ایجاد لحن یک فونت محسوب می‌شود. بدین معنا که شروع حروفی مانند سر الف، ب و اشکال مشابه آن متناسب با یکدیگر اند و انتهای حروف نیز متناسب با قاعده‌ای که طراح تعریف می‌کند، با یکدیگر هارمونی دارند.
کیفیت شروع استروک علاوه بر زاویه به چگونگی شروع استروک نیز بستگی دارد. مثلا در یک فونت ممکن است شروع استروک‌ها گرد باشد یا از انحنای ملایمی تبعیت کند و یا بدون انحنا و با یک حرکت مورب یا افقی مستقیم طراحی شود.
