این مطلب را می توانید در وبسایت تایپوخط نیز در این لینک بخوانید:
اگر به حوزه‌هایی مانند فونت فارسی، تایپوگرافی، خط و خوشنویسی، دیزاین و طراحی گرافیک علاقه‌مند هستید می‌توانید تایپوخط را در توئیتر، اینستاگرام، تلگرام و فیسبوک دنبال کنید.
نویسنده: رامین پهلوان حسینی
اختصاص یک شماره از مجله «حرفه: هنرمند» به موضوع تایپوگرافی و تایپ دیزاین، در نوع خود اتفاق مبارکی است. این شماره از حرفه هنرمند پرونده مفصلی است که اگر خواننده حوصله کند و مقاله‌ها و مصاحبه‌ها را بخواند، بدون شک بر دانش تخصصی‌اش افزوده می‌شود. در این یادداشت دو قسمتی ابتدا نگاهی کلی خواهیم داشت به این ویژه‌نامه و سپس، در قسمت بعدی، بعضی از مقاله‌ها و مصاحبه‌ها را به طور جزئی‌تر معرفی و بررسی خواهیم کرد.
حرفه: هنرمند (فصل نامه هنرهای تصویری)، شماره ۶۸، تابستان ۱۳۹۷
قبل از هرچیز باید اشاره کنیم که این ویژه‌نامه به لحاظ حجم و غنای مطالب از سطح بالایی برخوردار است. مصاحبه‌های عمیق و قابل توجهی در آن منتشر شده است، مقاله‌های تألیفی بسیار خوبی در آن گنجانده شده و در بین مقاله‌های ترجمه‌ای نیز به موارد پرباری بر می‌خوریم. نکاتی که در ادامه می‌آید به معنای نفی ارزش‌های این ویژه‌نامه نیست و صرفاً پیشنهادهایی است برای بهتر شدن چنین مجموعه‌هایی در آینده.
۱- اگر مصاحبه ها را در نظر نگیریم در مجموع ۱۴ مقاله ترجمه‌ای و ۱۰ مقاله/ یادداشت تألیفی در این فهرست جا دارد که از ۱۰ موردِ تألیفی، ۵ مورد شرح ماجرای طراحی چند تایپ‌فیس است- که البته بسیار مفید و قابل توجه است- اما نمی‌توان آنها را در دسته‌بندی «مقاله» جای داد. بنابراین در مجموع ۵ مقاله تألیفی و ۱۴ مقاله ترجمه‌ای در این شماره از مجله منتشر شده است که این دو عدد به خوبی نشان‌دهنده کمبود پژوهش‌های دست اول و مقاله‌های تألیفی به زبان فارسی است. موضوعی که در دیباچه مجله نیز به درستی به آن اشاره شده است. این کمبود البته متوجه مجله حرفه هنرمند نیست و نوک اصلی پیکان در این وادی به سمت طراحان گرافیک، طراحان تایپ و فعلان حوزه تایپوگرافی فارسی است. ناگفته نماند که ترجمه، اگر با انتخاب صحیح و با دانش و اشراف کافی به موضوع انجام شود، به لحاظ تأثیرگذاری دست کمی از تألیف ندارد؛ اما چیزی که تألیف را در مقامی بالاتر نسبت به ترجمه قرار می‌دهد، تولید دانش داخلی است که این مجال را فراهم می‌کند تا به طور خاص به مسائل مربوط به خط و تایپ فارسی پرداخته شود و آسیب‌ها و راهکارهای پیشرفت این حوزه به طور اختصاصی برررسی شود.
۲- با وجود تعداد کمتر مقالات، کفه ترازو در این ویژه‌نامه، به لحاظ کیفیت، به سمت مقاله‌های تألیفی و مصاحبه‌ها سنگینی می‌کند. در دو مصاحبه انجام‌شده، هرچند مواضع و ایده‌های مطرح‌شده می‌تواند مورد نقادی و بحث قرار گیرد، اما همین که موضوع تایپوگرافی و تایپ دیزاین با این تفصیل از جوانب مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است، ارزش بسیار زیادی دارد. از طرف دیگر مقاله‌های تألیفی به لحاظ دقت علمی، ساختار و نظم منطقی کیفیت بالایی دارند. در مورد این مصاحبه‌ها و مقاله‌های تألیفی و نقد محتوایی و فنی آنها در یادداشت بعدی بیشتر خواهیم گفت.
۳- نکته بعدی که در مورد این شماره از مجله حرفه هنرمند به ذهن می‌رسد، انتخاب مقاله‌ها برای ترجمه است. با توجه به اینکه منابع نوشتاری به زبان فارسی به طور کلی در این رشته محدود وکم‌یاب است، هنگامی که تصمیم به انتشار چنین ویژه‌نامه‌ای گرفته می‌شود، به نظر می‌رسد اگر اولویت را بر انتشار مقاله‌های دست اول و بنیادین بگذارند، نتیجه بهتری به دست آید. در مقالات ترجمه‌ای این شماره، مقالاتی یافت می‌شود که یا به لحاظ فنی در آنها ایرادهای اساسی دیده می‌شود؛ بدین معنی که نویسنده اصلی مقاله اشراف کامل به موضوع نداشته است؛ یا به خاطر پرداختن به موضوعی جزئی و نه چندان قابل توجه، ضرورتی در ترجمه آنها مشاهده نمی‌شود. مادامی که منابع و مقاله‌های دست اول هنوز به فارسی ترجمه نشده‌اند، ترجمه مصاحبه با طراحانی که طراز اول محصوب نمی‌شوند، یا مقاله‌هایی که اشکالات فنی و تخصصی در آنها دیده می‌شود، چندان صحیح به نظر نمی‌رسد.
۴- پیشنهاد دیگری که در مورد چنین ویژه‌نامه‌هایی می‌توان داد، دسته‌بندی موضوعی مطالب است. در همین شماره از حرفه هنرمند، در ۷ یادداشت، تایپ‌فیس‌هایی معرفی شده‌اند، در ۳ مقاله به موضوع خوانایی پرداخته شده است، در ۴ مقاله بحث ارتباط تایپوگرافی با سایر رشته‌ها و مقوله‌ها پیش کشیده شده است و به همین قیاس، سایر مقاله‌ها نیز قابلیت دسته‌بندی ذیل موضوعات مشترک را دارند. چنانچه این موارد در فصل‌هایی جداگانه دسته‌بندی می‌شدند، مطالب نظم منطقی بیشتری پیدا می‌کردند و این ویژگی می‌توانست به خواننده کمک کند تا با تمرکز بیشتری موضوعات مشابه را بررسی کند.
