خط محقق چگونه خطی است؟ چه ویژگی‌هایی دارد و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن نسبت به خط ثلث چیست؟ از چه خطی شکل گرفته است و بیشترین کاربرد آن در کجاست؟
این مطلب را می توانید در وبسایت تایپوخط نیز در این لینک بخوانید:
اگر به حوزه‌هایی مانند فونت فارسی، تایپوگرافی، خط و خوشنویسی، دیزاین و طراحی گرافیک علاقه‌مند هستید می‌توانید تایپوخط را در توئیتر، اینستاگرام، تلگرام و فیسبوک دنبال کنید.
نویسنده: معصومه مصلح
ریشه خط محقق به کوفی می‌رسد و توسط وراقان عراق و در زمان عباسیان و زمان مأمون ظهور یافته است و اولین خطی است که مورد تهذیب و هندسی‌کردن ابن مقله قرار گرفت. خط محقق یک دانگ و نیم دور و چهار دانگ و نیم سطح است و از این لحاظ به خط کوفی نزدیک است. محقق، یکی از اقلام سته است که در آن، اشکال حروف یکدست، یکنواخت و درشت‌اندام است و با فواصل منظم و بدون تداخل نوشته شده است. رواج خط محقق در دوران ابن بوّاب بوده است. خط ریحان از خط محقق اقتباس شده است. قطّ قلم در محقق، محرف‌تر از ثلث است و حروفش نسبت به ثلث از تنوع کمتری برخوردار است. لازم به ذکر است که در برخی از نمونه‌های خط محقق، گاه حالت‌هایی از ثلث دیده می‌شود و گاه خط ثلث برخی از ویژگی‌های محقق را در خود دارد. علائم و ضمائم خط محقق به شکل ظریف و ساده است و علامت‌های تزیینی بسیار ساده دارد.
خط محقق، ساده و واضح نوشته شده و ترکیبات پیچیده‌ای ندارد و خطی خوانا است که اغلب برای کتابت قرآن به کار می‌رفت و به دلیل شکل کرسی‌بندی و سادگی حروف از خوانایی زیادی برخوردار است. در ادامه مهم‌ترین ویژگی‌های خط محقق ارائه می‌شود.
در خط محقق، سطح حروف بیشتر از دور آن است. دوایر «ن» و حروف مشابه آن از دور اندکی برخوردارند.
در خط محقق، «الف»ها با طره (ترویس) و به اندازهای بلند نوشته می‌شوند.
حروف «و»، «ر» و «م» اغلب با ارسال نوشته می‌شوند. (ارسال، رها ساختن آزادانۀ قلم در هنگام نوشتن حروف است.)
کشیده‌های عمودی، بالاترین کرسی را تشکیل می‌دهند و سایر حروف اغلب حول کرسی وسط تجمع یافته‌اند، یا به کرسی وسط نزدیک شده‌اند. کرسی دوایر و حروفی مانند «ر» و «و» دارای عمق کمی است و به کرسی وسط نزدیک شده است. بنابراین سنگینی و تجمع کلمات و حروف بیشتر حول کرسی وسط یا خط زمینه است.
در خط محقق گاه حروف قبلی، فضایی برای حروف بعدی خود فراهم می‌آورند و در آن ریتم مناسبی بین «الف»ها و ارسال‌ها ایجاد می‌شود. با این حال در این خط، حروف به صورت فشرده نوشته نشده و از وضوح کافی برخوردارند.
تنوع اندازۀ دندانه‌ها، نوشتن حروف حلقوی با چشم‌های باز و وضوح حروف از دیگر عوامل موثر در خوانایی خط محقق است.
