بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف شرکتهای حمل و نقل صادر شده و در آن مشخصات کالا، ارسال کننده، دریافت کننده، هزینه که شامل میزان بیمه، کمیسیون و صافی، تعداد و وزن کالا در آن قید میشود.
اولین زمان صدور بارنامه برای دریافت و حمل بار برمیگردد به دوران رم باستان، و ضبط و ثبت حمل بار توسط کشتیها عمری برابر با عمر خود کشتیها دارد. رم باستان را که میتوان یکی از مهدهای تمدن باستان نامید، برای حمل بار از طریق کشتیها سندی صادر میکردند تا مشخصات کامل بار در آن درج شده بود.
بتدریج با گذر زمان براساس تنوع روشهای حمل بار، برای هریک از آنها بارنامههای متخلفی صادر شد و رفته رفته بارنامههای قدیمی با پیشرفت تجارت و بازرگانی، منسوخ شد و نوع جدیدی از آن که امروزه ما از آن استفاده میکنیم، بوجود آمدند.
صدور بارنامه از قراردادی بین فرستنده و حمل کننده بار صحبت میکند. بارنامه سندی که مشخص میکند که بار توسط صاحب کالا به مسئول حمل بار تحویل داده شده، بعبارتی نقش رسید کالا را دارد.
حال با وجود بارنامه هر ادعایی که برخلاف مندرجات درون آن توسط طرفین ارائه شود هیچ گونه اعتباری ندارد زیرا تمام شرایط توسط طرفین قبل از صدور بارنامه، تایید شده است.
بطور خلاصه میتوان گفت که:
در صدور بارنامه بر اساس ضوابط و مقررات علاوه بر صادرکنندگان آن، فرستندگان، گیرندگان و رانندگان نیز بایستی از مقررات تبعیت کنند. برخی از این مقررات به شرح زیر میباشد:
همانطور که گفته شد برای حمل بار، صدور بارنامه الزامیست، پس لازم است که از طریق تمام مسیرها و حمل بار توسط هر وسیلهای،بارنامه خاص خودش صادر شود. انواع بارنامهها به شرح زیر میباشد:
بارنامه حمل با کامیون سندی است غیرقابل تعویض که حدود مسئولیتهای متصدیان حمل و نقل جادهای را مشخص میکند.
اطلاعات مندرج در بارنامه حمل بار کامیون به شرح زیر میباشد:
همانطور که میدانیم در صورتی که کالا از طریق جاده حمل گردد ممکن است از یک یا چند کشور بین راه عبور نماید تا به کشور مقصد وارد و در گمرک مقصد , کالا را تخلیه نماید . کشورهای بین راه جهت اطمینان از این که کامیون حامل کالا مقداری از کالا را داخل کشور آنها تخلیه ننموده و یا دارای کالای ممنوعه نمیباشد , اقدام به بازرسی کامیونهای ورودی نموده و پس از کنترل مدارک مربوطه و ذکر مقدار کالا , به کامیون مربوطه اجاز ترانزیت از خاک کشور خود را میدهند . این شیوه عمل باعث تاخیر در رسیدن کالا به مقصد نهایی و معطلی بیش از اندازه در گمرکات ورودی و خروجی کشورها میشود .
به منظور این کاستی در سال ۱۹۵۹ مقرراتی جهت ایجاد تسهیلات در رابطه با تشریفات گمرکی کامیونهای حامل کالا که جاده های بینالمللی تردد نموده و از گمرکات مرزی کشورهای بین راه عبور می کردند , به وجود آمد .
بر طبق مفاد این مقررات, موسسات حمل و نقل بینالمللی با خرید دفترچه کارنه تیر برای هر سفر, پرداخت حقوق و عوارض گمرکی محموله کامیون را تضمین می کنند . این ضمانت توسط شرکت های حمل و نقل بینالمللی به اتاق بازرگانی مبدا سپرده میشود و در مقابل , اتاق بازرگانی محل با در اختیار قرار گذاردن دفترچه کارنه تیر ضامن عبور ترانزیت کامیون مربوطه تا گمرک نهائی میگردد .
همانطور که مشاهده کردید بارنامه اهمیت بسیار زیادی در صنعت حمل بار دارد. از یک نوع بارنامه برای حمل بار دریایی به انواع مختلف در حوزههای مختلف رسید. اما موضوعی که وجود دارد این است که در طول این زمان طولانی همیشه بارنامهها دستخوش تغییر قرار میگرفتن و در کشور ایران هم از این موضوع مستثنی نیست.
صنعت حمل بار در روزهای اخیر مشکلات فراوانی داشته است، بخصوص رانندگان حمل بار که یکی از بزرگترین ذینفعان آن میباشد. نظارت عمومی و واحد اصلیترین راه برای حل این مشکلات میباشد. از اینرو برای بوجود آوردن بستری برای نظارت و کنترل، بارنامه الکترونیکی یکی از راههای آن میباشد.
از طریق بارنامه الکترونیکی تمامی بارهایی که ثبت میشود در یک سامانه، زیر نظر یک ارگان و در لحظه کنترل میشود و اختلافات زیادی که در کمیسیونها و درصدهای کاهش صافی رانندگان وجود دارد، حل میشود.