✍️ایران و بریتانیا در رابطه خود کش‌‌و‌قوس‌های بسیاری تجربه کرده‌اند. از نقش‌آفرینی در بسته‌شدن عهدنامه گلستان تا اشغال جزایر سه‌گانه ایران توسط نیروهای بریتانیا و سه‌سال مذاکره برای خروج از جزایر، تا بالارفتن عده‌ای بسیجیِ آتشین‌مزاج از دیوار سفارت انگلیس در تهران. بخش زیادی از این اتفاقات در دوره الیزابت الکساندرا مری؛ یعنی همان ملکه الیزابت رخ داد. ملکه متولد ۲۱ آوریل ۱۹۲۶ بود و روز گذشته (۸ سپتامبر ۲۰۲۲) در ۹۶ سالگی درگذشت. او هفتادسال فرمانروای بریتانیا و ۱۴ قلمرو مشترک‌المنافع بود.
✍️اما رابطه ملکه الیزابت با ایران چگونه بود؟ ماجرای نامگذاری بلوار الیزابت به‌نام او در تهران چه بود؟ ملکه انگلیس (الیزابت دوم) تنها یک‌بار به‌صورت رسمی به ایران آمد؛ سفری با همسرش پرنس فلیپ در سال ۱۳۳۹. سفر ملکه و همسرش به تهران در پاسخ به سفر دو سال قبل محمدرضاشاه به لندن بود. اما تا سال ۱۳۵۲ پرنس فلیپ، همسر ملکه سه‌بار به‌صورت غیررسمی به ایران آمد. سال ۱۳۵۲ هم ملکه در بازگشت از استرالیا ساعاتی را در تهران گذراند و دیداری با شاه داشت.
✍️قرار بود قبل از وقوع انقلاب در ایران نیز ملکه و همسرش سفر دیگری به ایران داشته باشند: فرح پهلوی پیش‌تر در مصاحبه‌ای به بی‌بی‌سی گفت: «ملکه الیزابت درست پیش از این‌که این اتفاقات بیافتد می‌خواستند با کشتی بریتانیکا به ایران سفر کنند و در بندرعباس وارد شوند ولی خوب شلوغی‌ها که شروع شد، این سفر انجام نشد و بعداً ملکه انگلیس نامه‌ای برای اعلی‌حضرت نوشتند که این نامه در اسوان توسط سفارت انگلیس به‌دست ایشان رسید که در آن نامه ایشان از طرف خودشان و پرنس فلیپ ابراز تاسف کردند و نوشته بودند که در این لحظات (روزهای انقلاب) خیلی به فکر شما و شهبانو هستیم و امیدواریم شما را به‌زودی ببینیم و در پایان این نامه را با عبارت دوست صمیمی شما امضا کرده بودند».
✍️ملکه الیزابت اسفند سال ۱۳۳۹ به ایران سفر کرد. سفری که برخی منابع آن را ده روزه نوشته‌اند و برخی دیگر سه روزه. او علاوه بر تهران، از اصفهان و شیراز هم بازدید کرد و شاه و همسرش او را همراهی کردند. به‌نظر می‌رسد بعد از آن سفر بود که بلوار «نهر آب کرج» به‌نام ملکه الیزابت نامگذاری شد. بلواری که اکنون به نام کشاورز شناخته می‌شود. «به‌دنبال لوله‌کشی آب آشامیدنی تهران در دهه ۱۳۳۰ و فکر تأسیس بوستانی در محل میدان اسب‌دوانی «جلالیه» (بوستان لاله)، «نهر آب کرج» تبدیل به بلوار شد که بعدتر آن را «بلوار الیزابت» نام نهادند».
✍️عبدالرضا هوشنگ مهدوی کارمند نسبتاً جوان آن روزهای وزارت خارجه قرار بوده بخشی از پذیرایی این سفر را بر عهده گیرد. او در خاطرات‌اش می‌نویسد: «روز اول اقامت‌شان در تهران، طبق برنامه قرار بود ملکه انگلیس و شوهرش از کوی کارگری نهم آبان بازدید به عمل آورند. نگارنده قبلاً خبرنگار موویتون را به محل برد و شاهد عینی صحنه مصنوعی و خنده‌آوری گردید. یک مرد تنومند سیبیلو با کت‌و‌شلوار سرمه‌ای و کراوات و یک زن سرخاب و سفیداب مالیده که همدیگر را آقای فلان و خانم بهمان خطاب می‌کردند و داد می‌زد که عضو ساواک هستند، نقش کارگر و همسرش را ایفا می‌کردند. آپارتمان با قالی‌های گران‌بها مفروش بود. روی میز یک سبد گل زیبا نهاده بودند و در کنار اتاق یک سماورِ بزرگِ ورشو غلغل می‌کرد. در گوشه‌ای یک دستگاه تلویزیون به‌نظر می‌رسید. بر روی هم این آپارتمان کارگری از بسیاری جهات از خانه‌های بسیاری از کارمندان دولت و طبقه متوسط مجلل‌تر بود. هنگامی که ملکه الیزابت و پرنس فلیپ داخل آپارتمان شدند، از مشاهده این صحنه شگفت‌زده شدند. ملکه پرسید آیا همه کارگران ایرانی در خانه‌های‌شان تلویزیون دارند؟ بدیهی است که پاسخ مهمانداران مثبت بود. ولی آثار ناباوری در چهره ملکه و همسرش دیده می‌شد.»
✍️ملکه الیزابت و همسرش در مدت اقامت در ایران در سوئیتی در کاخ گلستان اسکان داده شده بودند که فرح پهلوی علت این تصمیم را علاقه مهمانان به فرهنگ و هنر ایرانی عنوان کرد. اگرچه ملکه الیزابت بعد از انقلاب ۱۳۵۷، رابطه‌ای با ایران نداشت، اما ولیعهد علاقمند به رابطه با تهران بود. از ملاقات با سیدمحمد خاتمی تا همین چند سال پیش که اعلام آمادگی کرده بود به تهران سفر کند.
✍️صبح بیستم بهمن ۱۳۸۲ شاهزاده چارلز، وليعهد انگليس با سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهور وقت ديدار كرد. طبق خبری که از آن ملاقات منتشر شده، خاتمی به مسائل اخلاقی و معنوی مانند كشتار و بي‌عدالتي، زور و خشونت اشاره کرده و پیش‌بینی کرده بود که جنگ و تروريسم در جهان رواج خواهد يافت. اما در آن ملاقات به موضوعاتی مانند گفت‌وگوی تمدن‌ها، همکاری با تروئیکای اروپایی و تعهد به پروتکل الحاقی و... نیز پرداخته شد. شاهزاده چارلز در آن سفر به شهر زلزله زده بم نیز سفر کرد.
✍️بار دیگر بهمن ۱۳۹۸ بود که چارلز در گفت‌وگو با روزنامه ساندی‌تایمز گفت که مایل است سفری رسمی به ایران داشته باشد. چارلز در این‌باره گفت: بله معلوم است که دوست دارم [به ایران بروم]. می‌دانم که ایران قرن‌ها بخش مهمی از جهان بوده و کمک شایانی به دانش بشری، فرهنگ، شعر و هنر کرده است. منظورم این است که واقعا ملت چشم‌گیری هستند. سخنگوی چارلز اما بعداً گفت: هیچ برنامه‌ای برای سفر رسمی شاهزاده ولز به ایران وجود ندارد.
✍️با درگذشت ملکه الیزابت، پادشاهی بریتانیا به پسر او شاهزاده چارلز می‌رسد. اگرچه می‌دانیم پادشاه نقشی در تعیین سیاست خارجی دولت انگلیس ندارد اما شاید بتوان امیدوار بود چارلز بتواند رابطه ایران و انگلیس را به سمت مثبت‌تری سوق دهد. در حال حاضر شش ماه است که سفارت ایران در انگلیس سفیر ندارد؛ یعنی بعد از آن‌که محسن بهاروند، سفیر ایران در انگلیس به بهانه آنچه «هنجارشکنی مهمان‌ها» در مراسم سالگرد پیروزی انقلاب خواندند، برکنار و به تهران فراخوانده شد.
?پادکست «وقت طهران» را از لینک‌های زیر دنبال کنید
تلگرام | اینستاگرام | توییتر | کست‌باکس | اپل پادکست
