پتینه کاری روی سفال هنر کهنه کردن اجسام و کارهای هنری با بهره گیری از رنگ و بافت و ایجاد نمایی کهنه و فرسوده شده یا اکسیدشده است. در این هنر، با کمک رنگ های پوشاننده، روشن کننده و تیره کننده، و مات کننده، به اشیا حالتی فرسوده، خورده شده، و کهنه داده می شود.
پتینه کاری روی اجسام و اشیای گوناگونی از قبیل دیوار، چوب، پلی استر و سفال به کاربرده می شود که ما در اینجا پتینه کاری روی سفال را بیان می کنیم.
امروزه برای اینکه طرح های ساخته شده با سفال به شکل قدیمی و کهنه خود، نمود نمایند آنها را با روش پتینه کاری رنگ آمیزی می کنند.
تاریخچه پتینه مربوط به دوران باستان است. که می توان پتینه را در نقاشی های به جای مانده در غارها و اماکن مصر باستان به صورت بسیار ابتدایی مشاهده کنید همچنین پتینه پیش از میلاد مسیح مورد استفاده قرار می گرفت که طریقه کار با تکنیک های امروزی بسیارمتفاوت است.
1) انواع قلم موها
2) دستمال و پارچه هایی با بافت های مختلف
3) انواع اسفنج
4) رنگ پاش یا اسپری
5) سیم ظرفشویی
6) سمباده زبر و نرم
7) دستکش
8) کاردک های مختلف
9) الکیل: این دسته از مواد، پودر فلزاتی هستند که اکثراً جنبه تزیینی دارند بطوریکه پس از ترکیب با رنگ، رنگ ما متالیک خواهد شد. توجه داشته باشید که الکیل ها را می توان با انواع رنگ ها (روغنی یا تینری) ترکیب نمود. رنگ های موجود : طلایی، نقره ای، مسی، صدفی، اشرفی، کاهی و غیره.
10) تکمیل کننده ها: این دسته مواد نیز در هنر پتینه کاری استفاده فراوانی دارند. نقش تکمیل کننده ها در مراحل پایانی کار ایجاد لایه ای است که حافظ و نگه دارنده رنگ و ثابت کننده آن می باشد تا عوامل محیطی و بیرونی مانند خش خوردگی، رطوبت و عوامل جوی دیگر در امان بماند و خاصیت دیگری که می توان ذکر کرد این است که تکمیل کننده ها که همان کیلرها و وارنیش ها هستند به رنگ ما پختگی خاصی می بخشند.
11) کیلر:از خانواده وارنیش ها می باشد، بی رنگ بوده، (در دو نوع مات و براق و به دو صورت در قوطی یا اسپری موجود است) با تینر فوری رقیق می شود. توجه : از این ماده در فضای بسته و یا زیر نور خورشید استفاده نکنید.
12) روغن جلا: شفاف کننده روغنی می باشد. حلال آن تینر روغنی است. اکثراً در صنایع چوبیاستفاده می گردد.
13) موم عسل: مایعی است کرم رنگ و غلیظ، خاصیت ضد رطوبتی و ضد آب بالایی دارد، در ساخته های سفالی و گچی استفاده می شود، کاربرد آن معمولاً برای مات کردن و کهنه کاری است.
14) انواع چسب ها: چسب ها در واقع نقش مدیوم را ایفا می کند. منظور این است که در ثبات بخشیدن و استحکام مواد و مصالح به کار رفته نقش دارند. انواع : چسب چوب، سریش، چسب کاغذ دیواری، چسب سرامیک، چسب مایع که حلال تمامی آنها آب می باشد.
انواع تکنیک های پتینه کاری سفال
1. تکنیک کهنه کاری سفال (کهنه کردن کار سفالی)
کهنه کاری روی سطوح سفالی یعنی اینکه کارهای سفالی نو و تازه پخت را به روش های مختلف، تبدیل به حالتی از کهنگی بکنیم که کاربرد آن بیشتر در صنایع و دست ساخته هایی است که فرم سنتی دارند.
برای انجام این کار به مواد زیر نیاز ذاریم:
نحوه اجرای کهنه کاری سفال :
1) در ابتدای کار، مقداری موم مایع را به سطح سفال کشیده و آن را به وسیله موم می پوشانیم. پس از گذشت ۲۴ ساعت، با استفاده از پودر بچه و به وسیله دستمال، سطح کار را صیقلی نموده و صاف می کنیم.
2) مانند روش اول ابتدا سطح کار را با موم می پوشانیم و پس از ۲۴ ساعت، دستمالی را به مقداری دوده آغشته نموده و به سطح کار می مالیم و پس از مدتی (چند ساعت کافی است) با دستمال، سطح اثر را صیقل می دهیم.
3) در این روش نیز ابتدا از موم مایع استفاده نموده و سطح کار را با موم می پوشانیم. پس از خشک شدن کامل کار، شمعی را روشن نموده و سطح کار را روی دوده حاصل از سوخت شمع حرکت می دهیم که تنوع حرکات و میزان دوده گیری کار، بستگی به خودمان دارد. در نهایت بعد از مدتی (چند ساعت کافی است) به وسیله دستمال، دوده های اضافی کار را حذف نموده و آن را صیقل می دهیم.
4) پس از موم اندود کردن اثر مانند روش های پیشین و پس از گذشت حدوداً دو ساعت، مقداری پودر سنگ و سیمان سیاه را مخلوط نموده و به سطح اثر می کشیم و در نهایت اینکه پس از خشک شدن کامل کار، آن را صیقل می دهیم.
5) مقداری واکس مشکی یا قهوه ای کفش و یا واکس ماشین را به سطح اثر کشیده، آن را با واکس کاملاً می پوشانیم. بلافاصله کار خود را با آب شسته و پس از خشک شدن، از رنگ رقیق شده آبی کپکی یا سبز اکرولیک استفاده کرده و برخی از سطوح کار را به دلخواه رنگ آمیزی می کنیم. در پایان بعد از خشک شدن، آن را صیقل می دهیم.
پتینه کاری روی سفال هنر کهنه کردن اجسام و کارهای هنری با بهره گیری از رنگ و بافت و ایجاد نمایی کهنه و فرسوده شده یا اکسیدشده است. در این هنر، با کمک رنگ های پوشاننده، روشن کننده و تیره کننده، و مات کننده، به اشیا حالتی فرسوده، خورده شده، و کهنه داده می شود.
