نور، دما و خلق: چرا کودکان اوتیسم و ADHD با تغییر فصل ناآرام می‌شوند؟
تغییر فصل‌ها معمولاً برای همه ما تغییراتی در حالت روحی ایجاد می‌کند، اما کودکان دارای اوتیسم و ADHD (بیش فعال) ممکن است به دلیل حساسیت‌های خاصی که به تغییرات محیطی دارند، واکنش‌های شدیدی نشان دهند. این تغییرات می‌تواند شامل نوسانات خلقی، اضطراب، بی‌قراری و حتی تغییرات در الگوهای خواب باشد. در این مقاله به بررسی دلایل نوروساینتیفیک این تغییرات و راهکارهایی برای والدین و تراپیست‌ها خواهیم پرداخت.
تأثیر تغییرات فصلی بر مغز
از منظر نوروساینس، تغییرات محیطی مانند نور، دما، و طول روز می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد. مغز انسان به تغییرات نور خورشید حساس است، و این موضوع از طریق سیستم تنظیم ریتم شبانه‌روزی (circadian rhythm) اتفاق می‌افتد. در کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD، این سیستم ممکن است با اختلالاتی مواجه باشد.
نقش ملاتونین و سروتونین: هورمون ملاتونین که به تنظیم خواب کمک می‌کند، به طور مستقیم تحت تأثیر نور خورشید است. در فصول پاییز و زمستان که نور کمتر است، میزان تولید ملاتونین افزایش می‌یابد که منجر به خواب‌آلودگی و کاهش انرژی می‌شود. سروتونین نیز که مسئول تنظیم خلق و خو است، با کاهش نور خورشید کاهش می‌یابد، که می‌تواند منجر به افسردگی و اضطراب شود.
حساسیت حسی: بسیاری از کودکان اوتیسم و ADHD دارای حساسیت‌های حسی هستند. تغییرات دما، بافت لباس‌ها، و حتی تغییر بوهای محیطی در فصول مختلف می‌تواند این حساسیت‌ها را تشدید کرده و منجر به تغییرات خلقی شود.
تغییرات محیطی و عدم ثبات: کودکان مبتلا به اوتیسم به نظم و ثبات علاقه دارند. تغییرات ناگهانی در محیط مانند برگ‌ریزان پاییز یا تغییرات آب و هوایی، می‌تواند آن‌ها را دچار استرس و اضطراب کند.
راهکارهایی برای والدین
ایجاد یک روتین ثابت: یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش استرس در کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD، حفظ یک روتین ثابت است. حتی با تغییر فصل‌ها، والدین می‌توانند با تنظیماتی کوچک مانند تغییر زمان فعالیت‌ها یا خواب، به کودکان کمک کنند تا بهتر با تغییرات فصلی سازگار شوند.
نور درمانی: از آنجایی که کمبود نور خورشید می‌تواند بر تولید سروتونین و ملاتونین تأثیر بگذارد، استفاده از نور درمانی می‌تواند برای کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD مفید باشد. یک چراغ نوردرمانی می‌تواند به تنظیم ریتم شبانه‌روزی و بهبود خلق و خواب کودک کمک کند.
تغییرات حسی محیطی را مدیریت کنید: والدین می‌توانند با پیش‌بینی تغییرات حسی و آماده‌سازی کودک برای تغییرات فصل، واکنش‌های حسی ناخواسته را کاهش دهند. برای مثال، پوشاندن لباس‌های مناسب با حساسیت کودک یا آماده کردن او برای تغییرات دمایی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
راهکارهایی برای تراپیست‌ها
درمان‌های رفتاری: در جلسات کاردرمانی یا رفتاردرمانی، تراپیست‌ها می‌توانند بر روی استراتژی‌های مقابله با استرس تمرکز کنند. به عنوان مثال، آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق یا استفاده از ابزارهای حسی می‌تواند به کودکان کمک کند تا با تغییرات فصلی بهتر سازگار شوند.
مشاوره با والدین: تراپیست‌ها باید به والدین آموزش دهند که چگونه با تغییرات خلقی کودک برخورد کنند. این شامل ارائه راهکارهایی برای حفظ آرامش و ثبات در محیط خانه است، به ویژه در فصول سردتر که کودک ممکن است حساس‌تر شود.
پیگیری و نظارت بر خواب: تراپیست‌ها می‌توانند با نظارت بر الگوهای خواب کودکان و همکاری با والدین برای تنظیم زمان خواب و بیداری، به بهبود وضعیت روحی و جسمی آن‌ها کمک کنند.
نتیجه‌گیری
تغییرات فصلی می‌تواند تأثیرات عمده‌ای بر خلق و خوی کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD داشته باشد. اما با درک علت‌های نوروساینتیفیک این تغییرات و استفاده از راهکارهای مناسب، والدین و تراپیست‌ها می‌توانند به این کودکان کمک کنند تا این دوره‌ها را با آرامش بیشتری پشت سر بگذارند.
وحید ملکی متخصص کاردرمانی و عضو سازمان نظام پزشکی تهران و تیم توانبخشی «مدادهای رنگی» با تجربه و آگاهی از نیازهای کودکان خاص، آماده ارائه مشاوره و راهکارهای تخصصی برای والدین و تراپیست‌ها هستند تا این کودکان بتوانند با تغییرات فصلی بهتر سازگار شوند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
