پیش از اینکه بگوییم فرجام‌خواهی چیست و دادخواست فرجام‌خواهی چه تفاوتی با دیگر دادخواست‌ها دارد، بهتر است با همدیگر مراحل دادرسی را از ابتدا بررسی کنیم.
برای شروع رسیدگی به یک دعوا در دادگاه ابتدا باید دادخواست بدهید. دادخواست یکی از انواع فرم‌های قضایی است که برای تنظیم و ثبت آن بایستی به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید. حال ممکن است دادخواست ارائه‌شده شما برای مرحله بدوی دادرسی باشد یا تجدیدنظر.
دادخواست بدوی به دادگاه بدوی یا نخستین ارائه می‌شود؛ یعنی همان دادگاه اولیه که رسیدگی از آنجا آغاز خواهد شد. حال اگر حکم صادر شده از دادگاه نخستین مورد رضایت هر یک از طرفین نباشد، آن‌ها این اجازه را دارند که برای اعتراض به آن حکم، دادخواستی به دادگاه تجدیدنظر ارائه کنند.
آیا شما هم می‌گویید که لابد فرجام‌خواهی سومین مرحله دادرسی است و پس از تجدیدنظرخواهی انجام می‌شود؟ برای دیدن جواب این سوال پرتکرار و بااهمیت، تا انتهای این مطلب از وکیل‌باشی همراه باشید.
همان‌طور که متوجه شدید، اولین مرحله از رسیدگی به یک پرونده، بررسی دعوا و صدور حکم در دادگاه بدوی است. مرحله دوم نیز مربوط به تجدیدنظرخواهی است. متاسفانه خیلی از افراد تصور می‌کنند فرجام‌خواهی سومین مرحله از روند دادرسی است؛ درحالی‌که اصلاً این‌طور نیست. به‌طورکلی، فرجام‌خواهی روشی است برای نظارت بر تعداد خاصی از احکامی که توسط دادگاه‌های تجدیدنظر و بدوی صادر شده‌اند. مرجع این ارزیابی هم دیوان عالی کشور است.
برای پاسخ به این سؤال که فرجام‌خواهی در چه مواردی کاربرد دارد باید یک نکته کلیدی را بدانید. اینکه برای فرجام‌خواهی باید میان موضوعات حقوقی و کیفری تمایز قائل شد. منظور از دعوای کیفری هر موضوعی است که در حیطه جرایم و مجازات باشد؛ مثلاً برای شکایت از کسی که کیفتان را ربوده، بایستی به دادگاه کیفری مراجعه کنید؛ چرا که این موضوع یک دعوای کیفری است. از سوی دیگر، دعاوی حقوقی به مسائلی مثل روابط استخدامی، اموال و مالکیت، قراردادها و به طور خلاصه مباحثی به جز جرایم مربوط می‌شوند.
بر همین اساس، در ادامه فرجام را در دعاوی حقوقی و کیفری به‌صورت مجزا شرح می‌دهیم.
فرجام‌خواهی در امور حقوقی صرفاً در موارد زیر صورت می‌گیرد:
در حالت کلی اگر شما بخواهید که به رأی صادرشده توسط دادگاه بدوی اعتراض نمایید باید دادخواست تجدیدنظر را در مهلت مقرر قانونی (20 روز) ارائه کنید. در نتیجه اگر از حکمی تجدیدنظرخواهی نکنید و حکم هم قطعی شود، دیگر نمی‌توان از فرصت فرجام‌خواهی استفاده کرد مگر در موارد زیر:
1. حکمی که خواسته آن بیشتر از 2 میلیون تومان باشد.
2. حکم صادرشده درباره وقوع عقد نکاح، فسخ شدن نکاح، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت
اصل بر این است حکمی که توسط دادگاه تجدیدنظر صادر می‌شود، قابل فرجام‌خواهی نیست؛ مگر حکمی که درباره وقوع عقد نکاح، فسخ نکاح، طلاق، نسب، حجر و وقف صادر شده است.
بنابراین، اگر شما دعوای مطالبه وجه خسارت را در دادگاه مطرح کرده باشید و طرف مقابل محکوم به پرداخت مبلغ مشخصی شده باشد، اعتراض به حکم صادره از طریق دادگاه تجدیدنظر قابل‌قبول است. حال چنانچه طرف مقابلتان که به پرداخت وجه محکوم شده به حکم صادره اعتراض کند، رأی صادره از دادگاه تجدیدنظر قطعی است و قابل فرجام‌خواهی است. بااین‌حال اگر همین روند برای دعوایی مثل طلاق طی شود، بر اساس ماده 368 قانون آیین دادرسی مدنی حق فرجام‌خواهی پابرجا است.
دررابطه‌با فرجام‌خواهی در موضوعات کیفری باید به ماده 428 قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه کنیم. این ماده در سال 1394 اصلاح شده و فرجام خواهی را فقط برای حکم صادرشده در جرایم زیر، قانونی می‌داند:
· حبس ابد
· جرایم سیاسی
· جرایم مطبوعاتی
· جرایمی که علیه جسم و جان انسان‌ها انجام شود و مقدار دیه در نظر گرفته شده برای آن‌ها نصف دیه کامل یا بیش از این مقدار باشد
· جرایمی که مجازات آن‌ها قطع عضو یا سلب حیات (مرگ) باشد
· جرایم تعزیراتی درجه 3 و بالاتر از آن (اینها جرایم سنگین هستند)
هنوز 2 پرسش اساسی دیگر درمورد فرجام خواهی باقی مانده است. در ادامه به این دو سوال پاسخ می‌دهیم
همان گونه که گفتیم تجدیدنظرخواهی دومین مرحله از مراحل دادرسی است؛ پس متعلق به تمام دعاوی است. از سوی دیگر فرجام خواستن فقط مختص برخی از حکم‌های صادرشده در مرحله بدوی و تجدیدنظر بوده و یک مسئله عام تلقی نمی‌شود.
دیگر تفاوت این دو، مرجع رسیدگی است. مرجع صالح برای ارزیابی دادخواست تجدیدنظرخواهی، دادگاه تجدیدنظر است؛ اما درمورد فرجام، این دیوان عالی کشور است که نسبت به بررسی پرونده و حکم صادره ملزم می‌شود.
https://vakilbashi.org/lawyers درخواست مشاوره حقوقی
فرجام‌خواهی، آن‌قدرها هم که در این مطلب گفتیم، سهل و آسان نبوده و قواعد بسیار پیچیده‌ای دارد. درهرصورت، تلاش کردیم با بیانی ساده شرح دهیم که فرجام‌خواهی چیست و دادخواست آن در چه مواردی قابل ثبت است؟ درنهایت باید تأکید کنیم که بدون داشتن دانش حقوقی بسیار زیاد و همچنین سال‌ها تجربه کاری در دعاوی مختلف، هرگز نمی‌توانید دادخواست فرجام‌خواهی را تنظیم کرده و آن را پیگیری کنید.
برای این کار وجود یک وکیل خبره صددرصد ضروری بوده و چه‌بهتر که به‌منظور فرجام‌خواهی از دعوای خود حتماً از وکلای باتجربه وکیل‌باشی در این زمینه مشاوره حقوقی دریافت کنید.
