در حقوق خانواده، زندگی مشترک و آثار آن همواره محلی برای طرح پرسشهای پیچیده بوده است. یکی از این پرسشها درباره مهریه همسر اول زمانی مطرح میشود که مرد، بدون انحلال یا عدم انحلال رسمی ازدواج نخست، تن به ازدواج مجدد میدهد. آیا ازدواج دوم میتواند مطالبه مهریه را دچار تغییر کند؟ چه راهکارهایی برای تضمین اجرای حق همسر اول وجود دارد؟ و تکلیف مهریه بعد از ازدواج مجدد مرد در مواجهه با دیون مالی تازه چگونه مشخص میشود؟
در این متن با بررسی مواد قانونی مرتبط، رویه قضایی دادگاهها و نکات کاربردی، تصویری روشن از اینکه تکلیف مهریه بعد از ازدواج مجدد مرد چیست ارائه میدهیم و شما را با مراحل قانونی مطالبه مهریه، محدودیتها و فرصتهایی که که قانونگذار برای حمایت از حقوق همسر اول پیشبینی کرده است آشنا میکنیم.
مهریه (مهر) مالی است که در عقد ازدواج (دائم یا موقت) به زن تعلق میگیرد و مرد متعهد میشود آن را به همسرش بپردازد. مهریه میتواند نقدی، غیرنقدی (مثل سکه، طلا، ملک، ماشین) یا حتی خدمات (مثل آموزش یک مهارت) باشد.
علت تعیین مهریه در اسلام و قانون:
تأمین امنیت مالی زن در زندگی مشترک
نماد تعهد مرد به مسئولیتهای ناشی از ازدواج
حق قانونی زن که در صورت طلاق یا فوت شوهر قابل مطالبه است
قانون مدنی ایران (مواد ۱۰۸۲ تا ۱۰۹۹) به طور مفصل به مهریه پرداخته است:
ماهیت حقوقی مهریه:
مهریه حق مالی زن است و مرد موظف به پرداخت آن میباشد. اگر مرد مهریه را نپردازد، زن میتواند از طریق دادگاه خانواده آن را مطالبه کند. در صورت فوت شوهر، مهریه از ترکه مرد پرداخت میشود. مهریه جزء دیون ممتازه است و در صورت فوت شوهر، قبل از تقسیم ارث پرداخت میشود.
انواع مهریه در قانون:
مهرالمسمی: مهریهای که در عقدنامه ذکر شده است.
مهرالمثل: اگر مهریه تعیین نشود، بر اساس شأن زن تعیین میگردد.
مهرالسنه: مهریهای که به اندازه مهر حضرت فاطمه (س) (۵۰۰ درهم) باشد.
شرایط مطالبه مهریه:
زن میتواند بلافاصله پس از عقد مهریه را مطالبه کند. اگر مهریه عندالمطالبه باشد، زن میتواند فوراً آن را بگیرد. اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد است.
مهریه در طلاق:
اگر طلاق به درخواست زن باشد (طلاق خلع)، ممکن است به میل خود برای توافق سریعتر بخشی از مهریه را ببخشد. اگر طلاق به درخواست مرد باشد، زن حق کامل مهریه را دارد و معمولاً آن را نمیبخشد.
در پاسخ به این سؤال که "آیا ازدواج مجدد مرد مهریه زن اول را از بین میبرد؟" باید گفت خیر، ازدواج مجدد مرد هیچ تأثیری بر مهریه زن اول ندارد. مهریه یک حق قانونی و دِین مرد به زن است و با ازدواج مجدد ابطال نمیشود و کاهش نمییابد. تکلیف مهریه بعد از ازدواج مجدد مرد همچنان مشخص است.
مهریه: زن اول میتواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را از همسرش (یا از طریق دادگاه) مطالبه کند، حتی اگر مرد مجدداً ازدواج کرده باشد.
نفقه: اگر مرد نفقه زن اول را نپردازد، زن میتواند به دلیل ترک انفاق از او شکایت کند. در صورت ازدواج مجدد بدون اجازه دادگاه (در شرایطی که نیاز به اجازه است)، زن اول میتواند تقاضای طلاق دهد.
حق طلاق (در صورت شرط ضمن عقد): اگر در عقدنامه شرط تنصیف اموال، حق طلاق یا شرط منع ازدواج مجدد وجود داشته باشد، زن اول میتواند از این شروط برای دریافت حقوق مالی بیشتر یا طلاق استفاده کند.
در قانون مدنی ایران، مرد میتواند بدون اجازه همسر اول، ازدواج مجدد کند، مگر در دو حالت:
1. در عقدنامه شرط شده باشد که مرد حق ازدواج مجدد ندارد (در این صورت زن میتواند به استناد این شرط، تقاضای طلاق یا اجرتالمثل کند).
2. اگر مرد نتواند بین همسران عدالت را رعایت کند (ماده ۹۴۲ قانون مدنی)، زن اول میتواند به دادگاه شکایت کند.
1. مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده (حتی پس از ازدواج مجدد مرد).
2. درخواست نفقه معوقه در صورت عدم پرداخت توسط مرد.
3. استناد به شروط ضمن عقد (مثل شرط منع ازدواج مجدد) برای دریافت خسارت یا طلاق.
طبق ماده 1082 قانون مدنی، زن میتواند بلافاصله پس از عقد مهریه را مطالبه کند، حتی اگر زندگی مشترک آغاز نشده باشد. این حق مستقل از شروع زندگی زناشویی است.
وقتی مرد بدون رعایت شرایط قانونی (عدالت یا اجازه دادگاه) مجدداً ازدواج کند حتی اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زن میتواند آن را مطالبه کند. در صورت وجود شرط منع ازدواج مجدد در عقدنامه، این حق تقویت میشود.
حق طلاق برای زن اول در صورت ازدواج مجدد مرد به این صورت است که اگر در عقدنامه شرط شده باشد که مرد حق ازدواج مجدد ندارد، زن میتواند با استناد به این شرط تقاضای طلاق کند (ماده 1119 قانون مدنی). در این حالت نیازی به اثبات عسر و حرج نیست.
بدون شرط ضمن عقد، زن باید عسر و حرج ناشی از ازدواج مجدد را ثابت کند (ماده 1130 قانون مدنی)؛ مواردی مانند عدم رعایت عدالت بین همسران، کاهش یا قطع نفقه یا ایجاد مشکلات روحی و روانی.
اگر به زن وکالت در طلاق داده شده باشد، میتواند مستقیماً اقدام کند؛ در غیر این صورت باید از دادگاه حکم بگیرد.
رویه قضایی:
در دعوای مهریه ازدواج مجدد معمولاً تأثیری بر میزان مهریه ندارد اما ممکن است در تعیین اقساط پرداخت مؤثر باشد.
در دعوای طلاق اگر عسر و حرج ثابت شود، دادگاه به نفع زن رأی میدهد. ممکن است علاوه بر مهریه، نفقه معوقه نیز پرداخت شود
در چنین مواردی مشورت با وکیل مهریه یا اگر خانم هستید وکیل برای طلاق از طرف زن میتواند به حفظ حقوق زن کمک کند و بسیار توصیه میشود.
در صورت جدایی زن اول بعد از ازدواج دوم مرد، حق زن برای مهریه باقی است. طبق ماده 1082 قانون مدنی، مهریه حق قانونی زن است و حتی پس از طلاق به او تعلق میگیرد. این حق مستقل از ازدواج مجدد مرد است.
در تمام انواع طلاق چه طلاق به درخواست زن باشد (خلع یا مبارات) چه به درخواست مرد باشد (رجعی یا بائن) مهریه قابل مطالبه است مگر اینکه زن آن را ببخشد.
فقط در طلاق قبل از رابطه زناشویی نصف مهریه به زن تعلق میگیرد (ماده 1092 قانون مدنی) و در همه موارد دیگر اگر خود زن مهریه را نبخشد، حق دریافت مهریه برای او محفوظ است اما اگر زن در زمان طلاق صریحاً تمام مهریه یا بخشی از آن را ببخشد دیگر حق مراجعه ندارد. بذل مشروط مهریه هم ممکن است که در این موارد زن برای بذل تمام مهریه یا بخشی از آن شرطی برای مرد میگذارد مانند اینکه "اگر تا 6 ماه دیگر ازدواج نکنی، مهریه را بخشیدم"؛ در این صورت اگر شرط محقق نشود، مهریه باقی میماند.
توصیههای حقوقی:
قبل از بذل مهریه مشورت حقوقی از یک وکیل مهریه متخصص دریافت کنید.
هرگونه بخشش مهریه باید کتبی و صریح باشد.
در صورت فشار برای بخشش مهریه، میتوان آن را ابطال کرد.
پس از ازدواج مجدد مرد، مطالبه مهریه همسر اول نهتنها متوقف نمیشود، بلکه میتواند با جدیت بیشتری پیگیری شود. قانونگذار برای حمایت از حقوق مالی زن در زندگی مشترک، امکان توقیف اموال، درخواست تأمین خواسته و اجرای مستقیم مهریه را پیشبینی کرده است. اگر به طور دقیقتر میخواهید تکلیف مهریه بعد از ازدواج مجدد مرد را بدانید یا احساس میکنید که برای گرفتن حق خود به کمک یک شخص متخصص نیاز دارید، وکیل مهریه بهترین گزینه برای شماست.
در دفتر وکالت دکتر محمدرضا مهری، با تجربهای گسترده در دعاوی خانوادگی و اجرای مهریه، شما را در تمامی مراحل از تنظیم دادخواست تا اخذ اجرائیه و پیگیری پرونده همراهی میکنیم. برای دریافت مشاوره رایگان با دفتر وکیل مهری تماس بگیرید تا بتوانید از ظرفیتهای قانونیتان بهدرستی استفاده کنید.
منتظر شنیدن پرسشها، نکات یا تجربیات شما در بخش نظرات هستیم.
آیا مهریه زن اول باید تسویه شود تا مرد دوباره ازدواج کند؟
خیر، پرداخت مهریه شرط قانونی برای ازدواج مجدد نیست، مگر اینکه دادگاه حکم به ممنوعیت ازدواج داده باشد.
در صورت عدم پرداخت مهریه، آیا مرد اجازه ازدواج دوم دارد؟
بله، اما زن اول میتواند با شکایت کیفری (ماده 2 قانون اجرای محکومیتهای مالی) مانع ازدواج شود تا مهریه پرداخت گردد.
اگر مرد توان مالی نداشته باشد، زن اول چگونه مهریه بگیرد؟
از طریق تقسیط مهریه (در صورت عندالاستطاعه بودن)، توقیف اموال مرد و حبس تعزیری مرد (تا 6 ماه در صورت امتناع از پرداخت).
