فوت همسر، علاوه بر بار عاطفی سنگین، میتواند آغاز فرایند حقوقی پیچیدهای برای بازماندگان باشد. یکی از نگرانیهای اساسی در این شرایط، گرفتن مهریه از وراث متوفی است؛ پرسشی که ذهن بسیاری از زنان را درگیر میکند: آیا مهریه پس از مرگ شوهر همچنان قابل مطالبه است؟ وراث چه مسئولیتهایی در قبال پرداخت این دیون دارند و چگونه میتوان حقوق مالی همسر را از ماترک تضمین کرد؟
در این متن، ضمن بررسی مواد قانون مدنی و آیین دادرسی مدنی، مراحل قانونی گرفتن مهریه از وراث را بهصورت گامبهگام توضیح میدهیم. از نحوه تنظیم دادخواست و ارائه ادله تا اجرای حکم و توقیف اموال وارثان، نکات کاربردی و ضروری هر مرحله را خواهید آموخت.
بله، زن میتواند پس از فوت شوهر مهریه خود را مطالبه کند. این حق در مواد متعدد قانون مدنی ایران تصریح شده است. مستندات قانونی مرتبط با آن عبارتند از:
1. ماده 1082 قانون مدنی: مهریه به محض عقد به مالکیت زن درمیآید و مانند هر دِین دیگری قابل مطالبه است.
2. ماده 1086 قانون مدنی: مهریه از جمله دیون ممتازه محسوب میشود و قبل از تقسیم ارث باید پرداخت شود.
3. ماده 226 قانون امور حسبی: طلب مهریه زن بر سایر بدهیها اولویت دارد (به استثنای هزینه کفن و دفن).
لازم به ذکر است که این حق حتی اگر زن بعد از فوت شوهر ازدواج مجدد کند نیز باقی میماند.
مهریه جزء دیون ممتازه متوفی محسوب میشود. طبق ماده 226 قانون امور حسبی، پرداخت آن قبل از تقسیم ارث انجام میشود و پس از هزینه کفن و دفن در اولویت قرار دارد.
ترتیب پرداخت دیون از ترکه:
1. هزینههای کفن و دفن
2. دیون ممتازه (شامل مهریه)
3. سایر بدهیها
4. تقسیم باقیمانده ترکه بین وراث
مراحل گرفتن مهریه از وراث پس از فوت شوهر به شرح زیر است.
1. دریافت گواهی انحصار وراثت:
برای این کار باید به شورای حل اختلاف محل آخرین اقامت متوفی مراجعه شود. مدارک لازم عبارتند از:
اصل و کپی شناسنامه متوفی
اصل و کپی شناسنامه وراث
عقدنامه (برای اثبات رابطه زوجیت)
گواهی فوت
این فرایند معمولاً 1 تا 2 ماه زمان میبرد.
2. تقدیم دادخواست گرفتن مهریه از وراث شوهر:
برای تقدیم دادخواست گرفتن مهریه از وراث شوهر متوفی باید با مدارک زیر به دادگاه خانواده مراجعه کنید:
گواهی انحصار وراثت
عقدنامه
کارت ملی و شناسنامه زن
لیست اموال متوفی (در صورت وجود)
3. تعیین و شناسایی ترکه:
برای این منظور اموال متوفی که شامل موارد زیر میشوند، از طریق استعلام از بانک مرکزی و سازمان ثبت سناد و بررسی پرونده مالیاتی بررسی میشوند:
حسابهای بانکی
اموال منقول (خودرو، طلا و...)
اموال غیرمنقول (ملک، زمین)
حقوق بازنشستگی معوقه
4. ارجاع به اجرای احکام:
پس از صدور حکم قطعی اقدامات اجرایی شامل توقیف حسابهای بانکی، ممنوعیت نقل و انتقال اموال و فروش اموال منقول و غیرمنقول انجام میشوند.
مهریه فقط تا سقف دارایی باقیمانده قابل دریافت است و طبق ماده 1086 قانون مدنی، وراث مسئولیتی بیش از ترکه ندارند. برای مثال اگر ترکه 100 میلیون و مهریه 200 میلیون باشد، فقط 100 میلیون به عنوان مهریه به زن پرداخت میشود.
اگر موقع درخواست زن مبنی بر دریافت مهریه وراث ترکه را تقسیم کرده باشند، به اندازه سهمالارث دریافتشده مسئول پرداخت هستند. زن میتواند برای ابطال تقسیمنامه اقدام کند.
مهریه چه کمتر از ترکه باشد چه بیشتر، وراث حق مخفیکردن اموال را ندارند. اگر وراث اموال را قبل از پرداخت دیون تقسیم کنند، عمل آنها جرم محسوب میشود.
زن میتواند اظهارنامه رسمی برای گرفتن مهریه از وراث ثبت کند.
مثال عملی:
اگر متوفی فقط یک ملک 500 میلیونی داشته باشد، ابتدا هزینههای کفن و دفن (مثلاً 20 میلیون) کسر میشود، سپس مهریه (مثلاً 300 میلیون) پرداخت میشود و بعد از آن180 میلیون باقیمانده بین وراث تقسیم میگردد.
طبق ماده 1082 قانون مدنی، مهریه عندالمطالبه به محض عقد به مالکیت زن درمیآید و پس از فوت شوهر، کامل و فوراً قابل مطالبه است و برای دریافت آن نیازی به بررسی وضعیت مالی متوفی نیست.
در رابطه با مهریه عندالاستطاعه، پس از فوت برخلاف زمان حیات شوهر، پس از فوت نیازی به اثبات استطاعت متوفی نیست و کل مهریه از ترکه قابل وصول است. با فوت شوهر، تکلیف استطاعت منتفی میشود و مهریه به عنوان دین قطعی متوفی محسوب میگردد.
بنابراین تفاوت عندالمطالبه و عندالاستطاعه فقط در زمان حیات شوهر معنا دارد و پس از فوت شوهر دیگر هیچ تفاوتی بین این دو نوع مهریه وجود ندارد.
بله، زن میتواند و باید قبل از تقسیم ارث، مهریه خود را دریافت کند، زیرا مهریه از جمله دیون ممتازه متوفی محسوب میشود. طبق ماده 1086 قانون مدنی مهریه از ترکه متوفی قبل از تقسی پرداخت میشود. همچنین مطابق ماده 226 قانون امور حسبی دیون ممتازه (شامل مهریه) پس از هزینه کفن و دفن، در اولویت قرار دارند.
ترتیب قانونی پرداخت دیون:
1. هزینههای فوری: کفن و دفن متوفی (ماده 226 قانون امور حسبی)
2. دیون ممتازه: شامل مهریه زن (ماده 1086 قانون مدنی)، نفقه معوقه و دستمزد کارگران (تا 3 ماه).
3. سایر بدهیها
4. تقسیم باقیمانده ترکه بین وراث
با وجود اینکه بعد از تقسیم ترکه بین وراث مهریه همچنتن قابل وصول است، بهتر است قبل از تقسیم ترکه اقدام شود زیرا پس از تقسیم، پیگیری سختتر میشود. هیچ محدودیت زمانی برای مطالبه مهریه وجود ندارد اما بهتر است ظرف 6 ماه اول پس از فوت اقدام شود تا از انتقال احتمالی اموال جلوگیری گردد.
وراث فقط تا سقف ارث دریافتی مسئول هستند. اگر ترکه تقسیم شده باشد، میتوان از وراث به اندازه سهمالارث دریافت کرد.
دیدیم که مهریه از دیون ثابت و مستقل از زندگی مشترک است و دریافت آن پس از فوت همسر با ارائه سند نکاحیه، صدور گواهی انحصار وراثت و تقدیم دادخواست مطالبه امکانپذیر است. وراث متوفی موظفاند ابتدا مهریه و سایر دیون را از ماترک پرداخت کنند و تنها پس از آن، سهم الارث تقسیم خواهد شد. آشنایی دقیق با قوانین و مشاوره با یک وکیل مهریه، کلید موفقیت در پیگیری حق همسر است.
در دفتر وکالت وکیل مهری، با تسلط بر قوانین مدنی، آیین دادرسی مدنی و تجربه پیگیری پروندههای مطالبه مهریه و انحصار وراثت، از تنظیم دادخواست تا اجرای حکم و توقیف اموال وراث همراه شما هستیم. همین امروز میتوانید برای دریافت مشاوره رایگان از کارشناسان ما، با شمارههای قرار داده شده در سایت تماس بگیرید تا پرونده شما توسط بهترین وکیل ارث گامبهگام مدیریت شود و به سرانجام برسد.
پرسشها، ابهامات یا تجربههای خود را در بخش نظرات با ما و خوانندگان در میان بگذارید. مشارکت شما میتواند راهنمای مسیر حقوقی دیگران باشد.
آیا زن بعد از فوت شوهر باید شکایت کیفری برای گرفتن مهریه از وراث طرح کند؟
خیر، دریافت مهریه پس از فوت یک موضوع حقوقی/مدنی محسوب میشود و نیاز به دادخواست حقوقی دارد (نه شکایت کیفری).
اگر مهریه ثبت رسمی نشده باشد، امکان گرفتن مهریه از وراث هست؟
بله، با ارائه عقدنامه (حتی بدون ثبت) میتوان از ترکه مطالبه کرد، اما اثبات مبلغ ممکن است سختتر باشد.
در صورت نبود ترکه، زن میتواند از وراث مطالبه شخصی داشته باشد؟
خیر، وراث فقط تا سقف ارث مسئولند. اگر ترکه صفر باشد، زن نمیتواند از اموال شخصی وراث مهریه بگیرد.
چقدر طول میکشد تا زن مهریهاش را از ترکه بگیرد؟
مدت زمان کل فرایند با همکاری وراث 3 تا 6 ماه و در صورت وجود اختلاف بیشتر است و ممکن است حتی تا 2 سال طول بکشد.
