قانونگذار هر کشور، جرایمی را با توجه به شدت و اثر گذاری آن در جامعه از سایر جرایم مجزا نموده و مجازات های سنگینی از جمله حبس طویل المدت، حبس ابد و یا اعدام در نظر گرفته است.
در واقع اعدام آخرین مسیر یک مجرم یا جنایتکار محسوب می شود ولی به دلایلی از قبیل پیشگیری از نگاه انتقام جویانه، بستر سازی برای بازگشت مجرم به جامعه و الزامات و قواعد حقوق بشری بیشتر کشورهای غربی و بعضاً شرقی با پیوستن به کنوانسیون منع اعدام و همچنین کنوانسیون حقوق کودک، مجازات اعدام را از فهرست مجازات های قوانین جزایی خود حذف و در به ازای آن مجازات حبس ابد یا حبس های طویل المدت با اعمال شاقه وضع کرده اند.
در نگاه نخست منتقدین این دیدگاه معتقدند که مجرم یا جنایتکاری که مرتکب جرمی دهشتناک از جمله قاچاق عمده انسان، قاچاق عمده مواد مخدر، اقدامات تروریستی، قتل و … شده، اعدام موهبتی برایش محسوب می شود.
بودن این شخص در جامعه جزء ضرر و زیان برای سایر اعضای جامعه، نفع دیگری ندارد اما در مقابل حامیان منع اعدام و مدافعین حقوق بشر معتقدند با قتل و اعدام صرفاً بر کینه و انتقام جویی جامعه می افزاییم نه تنها نگاهی بازدارنده نداشته است بلکه موجب تشدید اعمال این جرایم شده و بهترین راه استفاده از ابزارهای نرم در جهت اصلاح و بازپروری مجرم می باشد که الزامات و قواعد حقوق بشری بر این امر نیز تأکید دارد.
اما دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون منع اعدام نپیوسته است و مطابق با قواعد فقهی و مقتضیات زمان، مجازات اعدام را در قوانین خود در نظر گرفته است.
اما مجازات حبس ابد که نگاهی باز پروانه نسبت به مجرم دارد شاید مصادیقش به انگشتان یک دست نرسد که برخی از آن مشمول حد و برخی مشمول تعزیر می باشد.
در همین خصوص ابتدا به تعریف حبس ابد و حبس ابد یک روز که اصطلاحی عامیانه محسوب می شود پرداخته، سپس به مجازات حد و تعزیر را نیز توضیح داده تا مقدمه ای برای درک حبس ابد حدی و حبس ابد تعزیری شده و در نهایت مصادیقی از حبس ابد حدی و حبس ابد تعزیری آورده خواهد شد.
