۱ نفر از هر ۶ نفر: ناباروری میلیونها نفر را تحت تأثیر قرار میدهد و بر خانوادهها و جوامع آنها نیز اثرگذار است. تخمین زده میشود که تقریباً از هر ۶ نفر در سن باروری، یک نفر در طول زندگی خود ناباروری را تجربه میکند.
علل در مردان: شایعترین علل ناباروری در سیستم تولیدمثل مردانه شامل مشکلات در خروج مایع منی، تعداد کم یا عدم وجود اسپرم، و شکل و حرکت غیرطبیعی اسپرم است.
علل در زنان: ناباروری در سیستم تولیدمثل زنان ممکن است ناشی از ناهنجاریهای تخمدانها، رحم، لولههای فالوپ و سیستم غدد درونریز باشد.
انواع ناباروری: ناباروری میتواند اولیه یا ثانویه باشد. ناباروری اولیه به حالتی گفته میشود که فرد هرگز باردار نشده باشد، در حالی که ناباروری ثانویه زمانی است که فرد حداقل یک بار بارداری موفق داشته است.
دسترسی به درمان: خدمات باروری شامل پیشگیری، تشخیص و درمان ناباروری است. دسترسی برابر و عادلانه به این خدمات در اکثر کشورها، به ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط، همچنان یک چالش است. خدمات باروری به ندرت در بستههای بهداشتی ملی برای پوشش همگانی سلامت، در اولویت قرار میگیرند.
ناباروری، بیماری سیستم تولیدمثل مردانه یا زنانه است که به عدم بارداری پس از ۱۲ ماه یا بیشتر از رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روشهای پیشگیری تعریف میشود. ناباروری ممکن است به دلیل عوامل مردانه، زنانه یا ترکیبی از هر دو باشد. برخی از علل ناباروری قابل پیشگیری هستند. درمان آن اغلب شامل لقاح آزمایشگاهی (IVF) و سایر روشهای کمکباروری پزشکی است.
ناباروری ممکن است به دلیل عوامل مختلفی در سیستم تولیدمثل مردانه یا زنانه رخ دهد، اما گاهی اوقات علت آن قابل توضیح نیست.
علل ناباروری در زنان:
اختلالات لولهای: مانند انسداد لولههای فالوپ که به دلیل عفونتهای مقاربتی درماننشده (STIs)، عوارض سقط جنین غیرایمن، عفونت پس از زایمان یا جراحیهای شکمی/لگنی ایجاد میشوند.
اختلالات رحمی: مانند التهاب (مانند آندومتریوز)، مادرزادی (مانند رحم سپتومدار) یا خوشخیم (مانند فیبروم).
اختلالات تخمدانی: مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک و سایر اختلالات فولیکولی.
اختلالات سیستم غدد درونریز: که باعث عدم تعادل هورمونهای تولیدمثل میشوند. این سیستم شامل غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز است. نمونههای رایج این اختلالات شامل اختلالات هیپوفیز است. اهمیت نسبی این علل ممکن است در کشورهای مختلف، به دلیل تفاوت در شیوع عفونتهای مقاربتی یا سن متفاوت جمعیت، متفاوت باشد.
علل ناباروری در مردان:
انسداد مجاری تولیدمثل: که باعث اختلال در خروج مایع منی میشود. این انسداد میتواند در لولههایی که منی را حمل میکنند (مانند مجاری انزال) رخ دهد و معمولاً به دلیل جراحات یا عفونتهای دستگاه تناسلی است.
اختلالات هورمونی: که منجر به ناهنجاری در هورمونهای تولیدشده توسط غدد هیپوفیز، هیپوتالاموس و بیضهها میشود. نمونههایی از این اختلالات شامل سرطانهای هیپوفیز یا بیضهها است.
نارسایی بیضه در تولید اسپرم: به عنوان مثال به دلیل واریکوسل یا درمانهای پزشکی که به سلولهای تولیدکننده اسپرم آسیب میرسانند (مانند شیمیدرمانی).
عملکرد و کیفیت غیرطبیعی اسپرم: شرایطی که باعث شکل و حرکت غیرطبیعی اسپرم میشوند، به طور منفی بر باروری تأثیر میگذارند. به عنوان مثال، استفاده از استروئیدهای آنابولیک میتواند پارامترهای منی مانند تعداد و شکل اسپرم را غیرطبیعی کند.
عوامل مرتبط با سبک زندگی مانند سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل و چاقی نیز میتوانند بر باروری تأثیر بگذارند. علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض آلایندهها و سموم محیطی میتواند به طور مستقیم برای گامتها (تخمک و اسپرم) سمی باشد و باعث کاهش تعداد و کیفیت آنها شود.
هر انسانی حق دارد از بالاترین استاندارد سلامت جسمی و روانی برخوردار باشد. افراد و زوجها حق دارند در مورد تعداد، زمانبندی و فاصله بین فرزندان خود تصمیم بگیرند. ناباروری میتواند مانع از تحقق این حقوق اساسی بشر شود.
افراد زیادی، از جمله زوجهای دگرجنسگرا، زوجهای همجنس، افراد مسن، افراد مجرد و کسانی که شرایط پزشکی خاصی دارند (مانند برخی زوجهای HIV مثبت و بازماندگان سرطان)، ممکن است به خدمات مدیریت و درمان ناباروری نیاز داشته باشند. نابرابری و تفاوت در دسترسی به این خدمات، به طور نامطلوبی بر افراد فقیر، مجرد، بیسواد، بیکار و سایر جمعیتهای حاشیهای تأثیر میگذارد.
همچنین، پرداختن به ناباروری میتواند نابرابری جنسیتی را کاهش دهد. اگرچه هم مردان و هم زنان ممکن است ناباروری را تجربه کنند، اما زنان در یک رابطه با مرد اغلب به عنوان فرد نابارور شناخته میشوند، صرفنظر از اینکه واقعاً نابارور باشند یا خیر. ناباروری اثرات اجتماعی منفی قابل توجهی بر زندگی زوجهای نابارور و به ویژه زنان دارد که اغلب خشونت، طلاق، انگ اجتماعی، استرس عاطفی، افسردگی و اضطراب را تجربه میکنند.
در دسترس بودن، دسترسی و کیفیت مداخلات برای مقابله با ناباروری در اکثر کشورها همچنان یک چالش است. تشخیص و درمان ناباروری اغلب در سیاستهای ملی جمعیت و توسعه و استراتژیهای بهداشت باروری اولویتبندی نمیشود و به ندرت تحت پوشش بودجههای بهداشت عمومی قرار میگیرد. علاوه بر این، کمبود پرسنل آموزشدیده، تجهیزات و زیرساختهای لازم و هزینههای بالای داروهای درمانی، موانع بزرگی حتی برای کشورهایی است که فعالانه به نیازهای افراد با ناباروری میپردازند.
در حالی که فناوریهای کمکباروری (ART) بیش از سه دهه است که در دسترس هستند و میلیونها کودک در سراسر جهان از طریق این روشها مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) متولد شدهاند، این فناوریها همچنان در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط، به طور گسترده در دسترس، قابل دسترسی و مقرونبهصرفه نیستند.
سیاستهای دولت میتوانند نابرابریهای بسیاری را در دسترسی به مراقبتهای باروری ایمن و مؤثر کاهش دهند. برای مقابله مؤثر با ناباروری، سیاستهای بهداشتی باید تشخیص دهند که ناباروری یک بیماری است که اغلب میتوان از آن پیشگیری کرد، و در نتیجه نیاز به درمانهای پرهزینه و با دسترسی محدود را کاهش داد. گنجاندن آگاهی در مورد باروری در برنامههای آموزشی جامع جنسی ملی، ترویج سبک زندگی سالم برای کاهش رفتارهای پرخطر، از جمله پیشگیری، تشخیص و درمان زودهنگام عفونتهای مقاربتی، پیشگیری از عوارض سقط جنین غیرایمن و جراحیها، و مقابله با سموم محیطی مرتبط با ناباروری، مداخلات سیاستی و برنامهای هستند که همه دولتها میتوانند اجرا کنند.
واکنش سازمان جهانی بهداشت (WHO)
WHO تشخیص میدهد که ارائه خدمات با کیفیت بالا برای تنظیم خانواده، از جمله خدمات مراقبت از باروری، یکی از عناصر اصلی بهداشت باروری است. با درک اهمیت و تأثیر ناباروری بر کیفیت زندگی و رفاه مردم، WHO متعهد به رسیدگی به ناباروری و خدمات باروری از طریق اقدامات زیر است:
همکاری با شرکا برای انجام تحقیقات همهگیرشناسی و علتشناسی جهانی در مورد ناباروری.
مشارکت و تسهیل گفتوگوی سیاستی با کشورهای سراسر جهان برای گنجاندن ناباروری در یک محیط قانونی و سیاستی حمایتی.
حمایت از تولید داده در مورد بار ناباروری برای اطلاعرسانی به تخصیص منابع و ارائه خدمات.
توسعه دستورالعملها در مورد پیشگیری، تشخیص و درمان ناباروری مردان و زنان، به عنوان بخشی از هنجارها و استانداردهای جهانی کیفیت مراقبت مرتبط با باروری.
بازبینی و بهروزرسانی مداوم محصولات هنجاری دیگر، از جمله کتابچه راهنمای آزمایشگاه WHO برای بررسی و پردازش منی انسان.
همکاری با ذینفعان مرتبط، از جمله مراکز دانشگاهی، وزارتخانههای بهداشت، سایر سازمانهای سازمان ملل و شرکای دیگر برای تقویت تعهد سیاسی، دسترسی و ظرفیت سیستم بهداشتی برای ارائه خدمات باروری در سطح جهانی.
ارائه حمایت فنی در سطح کشور به کشورهای عضو برای توسعه یا تقویت اجرای سیاستها و خدمات ملی باروری.
