حق اطلاع به قربانیان در فرآیند تحقیقات مقدماتی (در پرتو قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 2013)
یکی از حقوق قربانیان که می تواند آرامش روانی آنها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد، آگاهی از روند و نحوه اعمال حقوق خود است. قربانیان حق دارند در مورد چگونگی پیشرفت پرونده و خدمات و راه های موجود برای جبران اثرات قربانی خود مطلع شوند. زیرا در این صورت بهتر می توانند امکانات موجود را برای احقاق حق انتخاب کنند. اطلاع از روند رسیدگی به پرونده و چگونگی پیشرفت آن یکی از حقوق قربانی است، زیرا او حق دارد از چگونگی روند احقاق حق خود و وضعیت پرونده ای که ذینفع شما در آن قرار دارد مطلع شود. . اطلاع رسانی به قربانیان از حقوقی که قانون برای آنها قائل شده است در بازگرداندن موقعیت اجتماعی آنها بسیار مؤثر است زیرا آگاهی آنها از حقوق خود در روند دادرسی باعث می شود بدون سردرگمی و نگرانی از حقوق خود استفاده کنند. بزه دیدگی خود را ترمیم کنند، از تشدید بزه دیدگی خود جلوگیری کنند، در روند عدالت کیفری گم نشوند و ناآگاهی از حقوق خود باعث توقف مسیر احقاق حقوق خود نشوند. قانونگذار این وظیفه را به عهده مراجع قضایی کیفری قرار داده است که قربانی را از حقوق خود آگاه کرده و به وی اجازه دهند تا از پرونده کپی کند و از تغییرات مطلع شود. در نهایت این حقوق می تواند تا حد زیادی زمینه ساز احقاق حقوق بزه دیده شود و از تشدید و تکرار بزه دیده علیه وی جلوگیری کند.
ماده 1 اعلامیه اصول اساسی عدالت برای قربانیان را به شرح زیر معرفی می کند: قربانیان افرادی هستند که به دنبال اعمال یا ترک اعمال جزایی کشورهای عضو از جمله قوانین منع سوء استفاده جنایی از قدرت. به صورت فردی یا جمعی، آنها متحمل آسیب هایی شده اند - از جمله ناراحتی جسمی، روانی، عاطفی، ضرر اقتصادی یا آسیب اساسی به حقوق اساسی آنها.
قربانیان با ورود به فرآیند پیچیده عدالت کیفری با سردرگمی و ابهام مواجه می شوند. در بیشتر موارد، قربانیان از نحوه رسیدگی به پرونده یا حقوق خود در روند رسیدگی بی اطلاع هستند. بنابراین وظیفه قوه قضائیه است که در جریان رسیدگی به پرونده قربانیان و حقوق آنها را آگاه کند.
همانطور که ملاحظه می شود این حق را می توان یکی از مهمترین و مؤثرترین حقوق بزه دیده به حساب آورد زیرا در صورت عدم آگاهی وی از حقوق خود و همچنین تغییرات پرونده نمی تواند به موقع و به جای حقوق. دفاع مشروع و مسیر احقاق حق به درستی انجام می شود و در نتیجه قربانی شدن او تشدید یا تکرار می شود و سردرگمی و نگرانی و تشویش او بیشتر می شود. خوشبختانه قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 به این حق محوری و مؤثر بزه دیده توجه ویژه ای داشته است.
حق اطلاع رسانی به قربانیان در فرآیند تحقیقات مقدماتی
حق اطلاع رسانی به قربانیان در فرآیند تحقیقات مقدماتی
یکی از حقوق قربانیان که می تواند به شدت بر آرامش آنها تأثیر بگذارد، اطلاع رسانی به آنها از روند و نحوه اعمال حق است. قربانیان حق دارند در مورد چگونگی پیشرفت پرونده و خدمات و راه های موجود برای جبران اثرات قربانی خود مطلع شوند. زیرا در این صورت بهتر می توانند امکانات موجود را برای احقاق حق انتخاب کنند. این حق از دو جهت برای قربانی قابل اعتماد است. یک حق آگاهی از حقوق خود در دادرسی در این بخش مورد بررسی قرار می گیرد.
حق اطلاع از مورد
اطلاع از روند رسیدگی به پرونده و چگونگی پیشرفت آن یکی از حقوق بزه دیده است زیرا حق دارد بداند روند احقاق حق خود چگونه پیش می رود و پرونده در چه وضعیتی به نفع اوست. .
آگاهی قربانی از پیشرفت پرونده به این معنی است که مقامات قضایی او را فراموش نکرده اند و موقعیت او را در رابطه با پرونده تحت رسیدگی درک کرده اند.
حق اطلاع قربانی از روند رسیدگی را باید به عنوان یک اصل پذیرفت، مگر اینکه این اطلاعات باعث به خطر افتادن یا مشکل آفرین شدن روند تحقیقات شود که در این صورت باید از آن خودداری شود. بر این اساس ماده 73 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378 مقرر می دارد که شاکی حق دارد از صورتجلسه تحقیقات مقدماتی رونوشت هایی تهیه کند که مغایر با محرمانه بودن تحقیقات نباشد. این ماده دارای نواقصی است که در قانون جدید اصلاح شده است. این موارد شامل موارد زیر است:
اولاً، تشخیص محرمانگی را به مقامات قضایی، از جمله بازپرس، بدون الزام وی به ذکر دلیل، واگذار می کند. ثانیاً، شاکی حق اعتراض به نظر مرجع قضایی مبنی بر محرمانه بودن تحقیقات را نداردو اینکه شاکی حق گرفتن نسخه را ندارد. برای گرفتن رونوشت، مرجع قضایی موظف به ارائه پرونده می باشد. البته در صورت عدم مغایرت با محرمانه بودن تحقیقات - بنابراین بدون درخواست بزه دیده بر عهده قوه قضائیه نیست و چون در اکثر موارد بزه دیدگان از این حق آگاهی ندارند، انجام می دهند. دسترسی به پرونده ندارند در قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 این نواقص تا حدودی رفع شده و امکان دسترسی بزه دیده به پرونده افزایش می یابد. ماده 100 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 به شاکی این حق را می دهد که صورت جلسه تحقیقات مقدماتی را مطالعه کند یا سایر مدارک پرونده با لزوم کشف حقیقت و تصویربرداری یا رونوشت از آنها مغایرت نداشته باشد.
