امروزه با افزایش ابزار‌های الکترونیکی و گسترش دامنه ارتباطی افراد با یک دیگر، شغل‌های بسیار اما متفاوتی نیز در سطح جوامعه گسترش پیدا کرده است. فریلنسر از جمله شغل‌های بوده که طی چند سال اخیر، افراد بسیاری به آن روی آورده‌اند. شغل فریلنسر به علت انعطاف بسیارش در ساعات کاری و استقلال کسب کاری‌اش، افراد زیادی را به سمت خود کشیده؛ اما با افزایش این شغل، مشکلات حقوقی فریلنسر‌ها نیز افزایش پیدا کرده است. فریلنسر‌ها در عوض انجام کار و پروژه خاص و مشخصی، از فرد سفارش‌دهنده مبلغی را به عنوان دستمزد دریافت می‌کنند.
فریلنسر‌ها در محل کار خود، با ابزار و وسایل شخصی خودشان اقدام به عملی کردن سفارش می‌کنند؛ از این رو شغل فریلنسر، شامل قانون کار نمی‌باشد. در ادامه به توضیح کامل‌تری پیرامون مشکلات حقوقی فریلنسر‌ها، نوع دعاوی حقوقی و مراجع آن پرداخته‌ایم.
فریلنسر (Freelancer) در لغت به معنای آزادکار است و به شخصی گفته می‌شود که خود اشتغال بوده و لزوماً تعهد بلندمدتی به شرکت یا مجموعه‌ای خاص ندارد. فریلنسر‌ها معمولاً برای شرکت‌ها یا افراد مختلف به صورت پروژه‌ای کار می‌کنند و می‌توانند از هر مکانی که دوست دارند، کار خود را انجام دهند. فریلنسر‌ها در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند؛ از جمله کار‌های آن‌ها می‌توان به: طراحی و توسعه وب، نویسندگی و ترجمه، بازاریابی و تبلیغات، طراحی گرافیک، عکاسی، فیلم‌سازی، موسیقی، برنامه‌نویسی، حسابداری، مدیریت، مشاوره و غیره اشاره کرد.
هر شغلی به طبع سختی عملی کردنش، دارای مزایایی نیز هست، شغل فریلنسر نیز از این قاعده مستثنا نبوده و مزایای مختلفی به همراه دارد؛ از جمله مزایای فرالنسینگ می‌توان به مواردی همچون:
· آزادی عمل در انتخاب پروژه‌ها
· آزادی عمل در زمان کار
· آزادی امکان کار در مکان دلخواه
· در آمد بسیار بیشتر نسبت به مشاغل عادی دیگر
· سهل و آسان بودن کار
· و غیره
اشاره کرد. اگر به دنبال شغلی هستید که به شما آزادی عمل بیشتری بدهد و درآمد بیشتری نیز داشته باشید، فریلنسینگ می‌تواند گزینه مناسبی برایتان باشد؛ با این حال، قبل از تصمیم‌گیری برای فریلنسینگ، باید مزایا و معایب آن را به دقت بررسی و در نظر بگیرید.
فریلنسر‌ها با مشکلات حقوقی متعددی روبرو هستند که می‌تواند چالش‌های زیادی را برای آن‌ها ایجاد کند. یکی از مهم‌ترین مشکلات حقوقی فریلنسر‌ها، عدم شفافیت در روابط کاری آن‌ها با کارفرمایان است. در بسیاری از موارد، روابط کاری بین فریلنسر‌ها و کارفرمایان به صورت شفاهی و بدون قرارداد مشخصی انجام می‌شود. این امر می‌تواند منجر به بروز اختلافات و مشکلات متعددی شود.
مشکل دیگر فریلنسر‌ها، عدم برخورداری از مزایا و حمایت‌های قانونی است. در قانون کار ایران، کارگران مشمول مزایا و حمایت‌های قانونی متعددی مانند بیمه تأمین اجتمِاعی، حق بیمه بیکاری، حق سنوات، و غیره هستند؛ با این حال، فریلنسر‌ها به دلیل عدم برخورداری از رابطه کارگری با کارفرمایان، از این مزایا و حمایت‌ها محروم هستند.
از دیگر مشکلات حقوقی فریلنسر‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· عدم امکان دریافت تسهیلات بانکی و دولتی
· عدم امکان استفاده از بیمه‌های خصوصی
· عدم امکان دریافت حق بیمه بازنشستگی
· عدم امکان دریافت حق بیمه بیکاری
· عدم امکان برخورداری از خدمات تأمین اجتماعی
· عدم امکان دریافت حق سنوات
· عدم امکان دریافت حق بیمه بیکاری
· نیاز به مهارت بسیار خود کنترلی و مدیریت زمان
· نبودن امنیت شغلی
· و غیره
راه حل‌های مختلفی برای حل مشکلات حقوقی فریلنسر‌ها وجود دارد. یکی از این راه‌حل‌ها، ایجاد قوانین و مقرراتی است که به صراحت وضعیت حقوقی فریلنسر‌ها را مشخص کند. این قوانین باید به گونه‌ای طراحی شوند که از حقوق و منافع فریلنسر‌ها به طور کامل حمایت کنند.
راه‌حل دیگر، آگاهی‌بخشی و آموزش فریلنسر‌ها در زمینه حقوق و مقررات مربوط به اشتغال آزاد است. فریلنسر‌ها باید با حقوق و مقررات مربوط به اشتغال آزاد آشنا باشند تا بتوانند از حقوق خود در برابر کارفرمایان دفاع کنند؛ در نهایت، ایجاد نهاد‌های حمایتی برای فریلنسر‌ها نیز می‌تواند به حل مشکلات حقوقی آن‌ها کمک کند. این نهاد‌ها می‌توانند به فریلنسر‌ها در زمینه‌های مختلف مانند دریافت حق بیمه، دریافت تسهیلات بانکی، و حل اختلافات با کارفرمایان کمک کنند.
یکی دیگر راه‌ها، انعقاد قرارداد کاری با کارفرما است؛ به عبارتی مهم‌ترین راه کار‌های جلوگیری از بروز اختلافات حقوقی بین فریلنسر‌ها و کارفرمایان، انعقاد قرارداد کاری بین طرفین بوده، قرارداد کاری باید به طور واضح، حقوق و تعهدات طرفین را مشخص کند.
یکی از مهم‌ترین فاکتور‌ها در امنیت شغلی فریلنسر، دریافت وجه به صورت نقدی یا از طریق حساب بانکی است. دریافت وجه به صورت نقدی می‌تواند مشکلاتی را برای فریلنسر‌ها ایجاد کند. در صورت بروز اختلاف با کارفرما، اثبات دریافت وجه برای فریلنسر‌ها دشوار خواهد بود؛ بنابراین، توصیه می‌شود که فریلنسر‌ها وجه قرارداد خود را به صورت نقدی دریافت نکنند.
از دیگر اقدامات برای امنیت شغلی، ثبت فعالیت‌های خودشان است. فریلنسر‌ها باید تمام فعالیت‌های خود را به صورت دقیق ثبت کنند. این امر می‌تواند در صورت بروز اختلاف با کارفرما، به فریلنسر‌ها کمک کند تا حقوق خود را اثبات کنند.
قرارداد فریلنسری، قراردادی است که بین یک فریلنسر و یک سفارش‌دهنده کار منعقد می‌شود. فریلنسر به شخصی گفته می‌شود که بدون وابستگی به یک کارفرما به صورت مستقل کار می‌کند و سفارش‌دهنده کار نیز به شخصی گفته می‌شود که درخواست انجام کاری را به صورت مستقل از یک فریلنسر دارد؛ حال مبحثی که پیش می‌آید ماهیت حقوقی قرارداد است.
قرارداد فریلنسری به موجب ماده ۴۶۷ قانون مدنی، قراردادی جایز است؛ به عبارتی هر یک از طرفین می‌توانند در هر زمان آن را فسخ کنند، مگر اینکه حق فسخ برای طرف دیگر در قرارداد شرط شده باشد. بر اساس ماده ۱۰ قانون مدنی و اصل آزادی قرارداد‌ها، طرفین قرارداد فریلنسری می‌توانند در مورد شرایط، محتوی، مبلغ و مدت زمان انجام کار با یکدیگر توافق داشته باشند. برای مثال، طرفین می‌توانند توافق کنند که مبنای تعیین مدت زمان لازم برای انجام کار، از زمانی است که اطلاعات و توضیحات اولیه از سوی سفارش‌دهنده ارائه می‌گردد یا از زمانی که پیش پرداخت انجام می‌شود، یا هر دو.
یکی از فواید مهم مشخص شدن جایگاه قرارداد‌های فریلنسری در نظام حقوقی ایران، شناسایی مرجع صالح برای رسیدگی به اختلافات ناشی از اجرای مفاد قرارداد است.
اگر قرارداد فریلنسری مشمول قانون کار باشد، در صورت بروز اختلاف، باید به مراجع حل اختلاف اداره کار مراجعه شود؛ اما اگر قرارداد فریلنسری مشمول قانون کار نباشد، مراجع صالح برای رسیدگی، مراجع عمومی دادگستری هستند. مراجع عمومی دادگستری می‌توانند دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف نیز باشند.
سخن پایانی
اگرشما هم از جمله افرادی هستید که به دنبال شغل آسان؛ اما با در آمد بسیار هستید، فریلنسینگ می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. در زبان فارسی، کلمه فریلنسر به آزادکار ترجمه شده است؛ به عبارتی فریلنسر‌ها اشخاصی بوده که به صورت مستقل و آزاد و بدون وابستگی به یک کارفرمای مشخص، کار می‌کنند؛ با این حال فریلنسر‌ها با مشکلات حقوقی متعددی نیز رو به رو هستند.
در این مطب سعی کردیم به مشکلات حقوقی فریلنسر‌ها: نوع دعاوی حقوقی و مراجع بپردازیم؛ اما با توجه به افزایش روزافزون تعداد فریلنسر‌ها در ایران، لازم است که قوانین و مقررات مربوط به اشتغال آزاد اصلاح شود. این اصلاحات باید به گونه‌ای انجام شود که از حقوق و منافع فریلنسر‌ها را به طور کامل حمایت کند.
