اگر از زائران مشهد بپرسید چه سوغاتی‌هایی از مشهد تهیه می‌کنند، اکثرشان از نقل و نبات مشهد اسم می‌برند. این روزها نبات، آبنبات، شکلات زنجبیلی و ... با طعم‌های متنوع و بسته بندی‌های زیبا در بازار عرضه میشوند و با قیمت مقرون به صرفه‌ای که دارند از بهترین سوغات مشهد به حساب می‌آید.
مشهد رتبه اول تولید نبات کشور را دارد و مرغوب ترین انواع نبات را عرضه می‌کند. نبات از خوراکی‌های پرمصرف در خانواده‌های ایرانی است و از گذشته به عنوان سنبل شادی بوده و در مراسم عقد آن را برای هدیه به مهمان‌ها و قرار دادن در سفره عقد استفاده می‌کردند. نبات علاوه بر مزه خوبی که دارد دارای خواص درمانی است و در طب سنتی بسیار کاربرد دارد. از این خوراکی خوشمزه معمولاً برای شیرین کردن چای و دمنوش‌ها استفاده می‌شود و گاهی هم دم دستی‌ترین درمان سنتی مادران برای هزار و یک بیماری است! اگر می‌خواهید درباره انواع نبات و خواص آن بیشتر بدانید تا انتهای این متن با ما باشید.
نبات ها در شکل ها و رنگ های مختلف تولید می شود و تنوع در آن زیاد است. در ادامه به معرفی هریک از آنها می‌پردازیم:
نبات شاخه یا شاخه نبات به شکل شاخه های بلندی از نبات است و در وسط آن نخی وجود دارد که بلوها دور آن تشکیل میشوند، این نوع به شکل‌های زعفرانی، سفید و گیاهی تولید می شود. استفاده از شاخه نبات قدمت زیادی نسبت به انواع دیگر دارد.
در این نوع بلورهای نبات به دور یک چوب یا نی پلاستیکی تشکیل میشوند. این نبات ظاهر زیبا و استفاده آسانی دارد به همین خاطر با وجود اینکه در سالهای اخیر تولید شده اما محبوبیت زیادی دارد. تنوع بالای این محصول با تولید آن در طعم‌های مختلف مثل نبات چوبی سفید، نبات زعفرانی، دارچینی، نبات چای ترش، نبات گل گاوزبان و ... باعث شده انتخاب خوبی برای پذیرایی از مهمان‌ها باشد. بهتر است تنها نوع چوبی را خریداری کنید زیرا پلاستیک تحت تاثیر داغی چای می‌تواند مواد سرطان زا آزاد کند.
نبات دندانه همان نبات‌های خرد شده ای هستند که در طول تولید و بسته بندی شاخه انواع دیگر بوجود آمده اند. این نبات ها به خاطر اندازه کوچکی که دارند به راحتی حل میشوند و برای مصارف شخصی و خانگی انتخاب خوبی هستند. به علاوه این قیمت آن از انواع دیگر به مقرون به صرفه است.
در این نوع نبات بلورها روی پاتیل های تشکیل می‌شود و کیفیت و طعم آن را انواع دیگر تفاوتی ندارد. مهمترین خصوصیت آن نازک و ترد بودن است.
این نوع در واقع خرده‌های نبات سفید، زعفرانی یا گیاهی است که کمی درشت‌تر از دانه های شکر بوده و به راحتی در چای و دمنوش حل می‌شود. اغلب به جای شکر استفاده می‌شود و برای مصرف شخصی انتخاب خوبی است.
این نبات‌ها به علت غلظت زیاد شیره در کف و جاده پاتیل ایجاد می‌شود. از آنجاییکه دارای شکل نامنظمی هستند بیشتر به شکل فله ای به فروش می‌رسند.
شیره نبات همان نباتی است که بلوری نیست و به شکل مایع درآمده و در انواع زعفرانی یا گیاهی عرضه می‌شود. از شیره نبات که خواص درمانی هم دارد می‌توان به عنوان جایگزین قند و شکر استفاده کرد. شیره نبات به سرعت حل می‌شود، قابلیت شیرین کنندگی زیادی دارد، طبع گرم‌تری نسبت به نبات جامد دارد.
در طب سنتی ایرانی اهمیت ویژه ای به خواص درمانی نبات داده شده است و آن را به طبع گرمی که دارد نسبت می‌دهند، تجربه نشان داده است که در بسیاری از موارد مصرف این خوراکی شیرین به بهبود مشکلات گوارشی و برخی ناراحتی های دیگر کمک می‌کند، در ادامه اشاره ای به برخی از آنها داریم
جهت رفع مشکلات گوارشی- نبات تهیه شده از نیشکر از دیر هضم شدن، ترش کردن و آروغ زدن غذا جلوگیری می‌کند.
درمان اسهال- نبات دارای طبع گرم و خواص ضد نفخ و ملین است و وقتی تحت تاثیر حرارت تبدیل به نبات قهوه‌ای شود داروی مفیدی برای درمان اسهال می‌شود.
برای رفع دل درد قاعدگی- نبات داغ به درمان دل درد و کمر دردهای دوره قاعدگی کمک می‌کند.
برای بهبود سرفه- مکیدن نبات سرفه‌های مکرر را قطع و گرفتگی صدا و خش سینه را برطرف می‌کند.
برای کاهش خستگی- مصرف نبات به خصوص نبات زعفرانی به رفع خستگی و خواب آلودگی حاصل از آن کمک می‌کند.
برای بالا بردن انرژی- نبات یک خوراکی بسیار مقوی است که با بالا بردن میزان انرژی باعث افزایش نشاط می‌شود.
جهت رفع بلغم- بلغم عوارض زیادی دارد از جمله احتمال ابتلا به بیماری نقرس، پیسی را بالا می‌برد که می توان با مصرف نبات آن را کنترل کرد.
برای درمان آبریزش دهان- برخی افراد در هنگام خواب دچار آبریزش دهان هستند که حل کردن نبات در نوشیدنی و میل کردن آن به درمان این مشکل کمک می‌کند.
رفع طعم تلخ دهان- برای افرادی که ساعت کاری زیادی را بدون مصرف غذا می‌گذرانند می‌توانند برای رفع طعم و بوی بد دهان از چای نبات یا تکه های نبات استفاده کنند.
برای بهبود حافظه- اگر علت اختلال در حافظه سردی باشد، مصرف نبات با طبع گرمی که دارد می‌تواند به رفع آن کمک کند.
برای کنترل تکرر ادرار- تکرر ادرار می‌تواند دلایل مختلفی مثل سردی با ضعف مثانه باشد که به طور سنتی با نبات بهبود می‌یابد اما همیشه اینطور نیست و ممکن است با این گمان و مصرف زیاد آن فرد بزرگسال یا کودک درگیر بیماری‌های دیابتی شود.
به منظور بالا بردن سوخت و ساز بدن- قند تشکیل دهنده نبات ساکارز است که به سرعت در بدن جذب شده و باعث افزایش سوخت و ساز چربی و پروتئین در بدن می‌شود.
نبات، قند و شکر با وجود اینکه از ساکارز تهیه میشوند دارای تفاوت زیادی با هم هستند، در ادامه به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنیم:
ماده اولیه: قند را از چغندر قند تهیه می‌کنند ولی شکر و نبات از گیاه نیشکر تولید می‌شود.
شکل فیزیکی: شکر از بلورهای ریز قند تشکیل شده، در حبه قند این بلورهای ریز به یک دیگر متصل میشوند. اما در تهیه نبات همین بلورهای ریز در محلول غلیظ آب قند رشد داده میشوند و به شکل بلورهای درشت درمی‌آیند.
طبع: نبات طبع گرمی دارد و علت استفاده آن برای درمان دل درد و نفخ همین ویژگی است.
1- شفافیت: بلورهای شفاف و درشت هستند و هیچ کدری داخل آنها دیده نمی‌شود.
2- عدم وجود ناخالصی: نبات خوب بعد از حل شدن در آب ذرات معلق و ناخالصی به جا نمی‌گذارد.
3- ترد بودن: نبات خود از تردی مناسبی برخوردار است و خیلی صفت نیست.
4- عطر و طعم: نباتی که با رنگ آن مربوط به زعفران باشد دارای عطر خوبی است و رنگ آن در معرض نور آفتاب می‌پرد، اما وقتی در تولید آن از رنگ خوراکی استفاده شده باشد بعد از مدتی تیره می‌شود و عطری هم ندارد.
5- رنگ: نبات با کیفیت بعد از گذاشتن در دهان یا چای دچار تغییر رنگ نمی‌شود.
اما سوغاتی های مشهد هنوز تمام نشده است، شکلات زنجبیلی، آبنبات و نقل هم از دیگر شیرینی‌های مشهد هستند که محبوبیت زیادی دارند، به خصوص بین قدیمی‌ترها.
شکلات زنجبیلی پیچی یکی دیگر از سوغاتی‌های خوشمزه مشهد است که در این شهر تولید و به فروش می‌رسد. این شکلات با داشتن زنجبیل در مواد اولیه آن دارای طعم و مزه تندی است. طعم تند این شکلات زنجبیلی که نوستالژی ای از کودکی است را مشهدی‌ها و غیر مشهدی‌ها هیچوقت فراموش نمی‌کنند. شکلات زنجبیلی علاوه بر اینکه دارای طعم خوبی است، خواص زیادی هم دارد. اگر می‌خواهید این سوغات مشهد را تهیه کنید یادتان باشد که نباید آن را در محیط خیلی گرم و ظرف در باز نگه دارید، چون کیفیت خود را از دست می‌دهد و چسبنده می‌شود.
سالهای زیادست که آبنبات مشهد با آن دلپسند در کنار چای خانواده‌ها جا خوش کرده و در شهرهای دور و نزدیک طرفداران زیادی دارد. امروز اغلب مسافرانی که به مشهد سفر می‌کنند به رسم سوغات چند بسته نبات و آبنبات سفارشی هم با خود می‌برند. در حال حاضر دیگر آبنبات تنها با طعم ساده عرضه نمی‌شود و مزه‌های مختلفی از نارگیلی، زرشکی، کاکوتی، گل محمدی، پسته‌ای، کنجدی و ... هم در کارگاه‌ها تولید و بسته بندی می‌شود.
صحبت از سوغات مشهد که باشد نمی‌توان نقل را ندیده گرفت. نقل نوعی شیرینی است که از شیره شکر و طعم دهنده‌هایی مثل هل تهیه می‌شود. در فروشگاه‌های سوغات مشهد می‌توان نقل را در رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف و به شکل ساده و مغزدار خرید. از انواع مغزهایی که در نقل‌ها استفاده می‌شود شامل بادام، گردو، نخود و ... است. مصرف آبنبات مشهد در کنار آجیل و چای ایرانی در هر مهمانی یک پذیرایی دلپذیر به حساب می‌آید.
نویسنده: ناهید حیدری
"متن متعلق به بخش تولید محتوای سایت ویزیت مشهد"
