معرفی عنصر مس | اولین رام شده

قسمت دوم پادکست وولکانو پلاس (Volcano+)
هر قسمت، معرفی یک عنصر
موضوع این قسمت: مس (Copper)
نویسنده: سارا ابراهیم‌پور، علیرضا صف‌شکن
گوینده: پوریا لطف‌آبادی
فروردین 1401

توی دنیا، جاذبه باعث میشه ساختمون ها از پایین به بالا ساخته بشن. اما یک ساختمون هست که اون رو از بالا به پایین ساختن. چون اونجا قانون تناوبی از قانون جاذبه قدرتمند تره. توی وولکانو پلاس قراره خونه به خونه این ساختمون رو در بزنیم و هم کلام ساکنین اش بشیم. با ما باشید ...

قسمت دوم: مس، اولین رام شده.

مس تو کانی های کَلکوسایت، کَلکوپیِرایت، کوپرایت یافت میشه؛ فراوونه و در بیشتر مرجان های دریایی، کبد انسان و بسیاری از نرم تنان و بندپایان وجود داره. در نرم تنان و سخت پوستان خون آبی، نقش انتقال دهنده اکسیژن رو ایفا میکنه. مس هم بطور طبیعی و هم در اثر فعالیت های انسانی در طبیعت تولید میشه. از طریق احتراق حاصل از سوختن سوخت های فسیلی، از طریق گرد و غبار و پوشش گیاهی در حال پوسیدگی به چرخه طبیعت برمیگرده.

مس، فلز چکش خواریه و رسانای خیلی خوب برای الکتریسیته و گرماست. دیامغناطیسیه و همچنین مقاومت به خوردگی بالایی داره اما اگه مدت زیادی در معرض رطوبت قرار بگیره، لایه اکسیدی سبز رنگی روش تشکیل میشه. بعد از آهن و آلومینیوم، سومین فلز صنعتی پرمصرف در جهان، مس هستش.تولید مس عمدتا از طریق ذوب یا لیچینگ صورت میگیره. و عمده تولیدکنندگانش در جهان، به ترتیب شیلی، پرو، چین و ایالات متحده هستن که معدن پورفیری(porphyry)در رشته کوه های آند شیلی بزرگترین ذخایر شناخته شده مس رو در جهان داره.

اکسید مس به راحتی در اسید سولفوریک یا اسید نیتریک حل میشه. مس II اکسیدپودری سیاه رنگه و به عنوان یک کاتالیزور اکسیداسیون استفاده میشه. عامل گوگرد زدا فراورده های نفتی هستش و بعنوان رنگدانه برای لیوان ها، لعاب های چینی و جواهرات به حساب میاد لابد اکثر شما توی آزمایش های ساده دیدین که، در فرایند اکسایش، روی مس یک لایه‌ی تقریبا سبز رنگ تشکیل میشه. به اون لایه تارنیش (Tarnish) میگن. در تشکیل این لایه سولفات ها، کربنات ها و کلی نمک دیگه میتونن تاثیر بذارن حتی الکترولیت که سرعت اکسایش رو زیاد میکنه هم روی این رنگ تاثیر داره. برای همین رنگ اکسید مس خالص با اون چیزی که ما توی طبیعت میبینیم متفاوته.. مس II کلرید پودری مایل به زرد تا قهوه ای هستش که به عنوان کاتالیزور در تعدادی از واکنش های آلی استفاده میشه. تو کلرزنی هیدروکربن ها و تثبیت رنگ در رنگرزی هم کاربرد داره مس II سولفات نمکی حاصل از تصفیه اکسید مس با اسید سولفوریکه و عمدتاً برای اهداف کشاورزی استفاده میشه. مس II کربنات با افزودن کربنات سدیم به محلول سولفات مس و بعدش فیلتر کردن و خشک کردن محصول تهیه میشه و بعنوان رنگ دهنده کاربرد داره‌.

آلیاژهای مس گسترده ان که در ادامه با چند موردشون آشنا میشیم ETP آلیاژی از مس هستش که شامل 0.02٪ تا 0.04٪ اکسیژن میشه و در سیم کشی برق و انتقال قدرت الکتریکی کاربرد داره. برنجعنوان همه ی آلیاژهای زرد رنگ حاصل از مس و روی هستش که با تغییر نسبت روی، آلیاژهایی با استحکام و مقاومت مختلف ازش بدست میاد. نسبت به برنز چکش خواری بالاتری داره اما هر دو بصورت متداول در معماری مدرن بکار گرفته میشن. برنج های مختلف، عمدتا در ساخت سکه، قفل و لولا، چرخ دنده، بلبرینگ، رادیاتور خودرو، آلات موسیقی، برخی لوازم الکترونیکی و اکسسوری استفاده میشن. برنز هم عنوان آلیاژهای دیگه ای با پایه مس هستن که برنز قلع شناخته شده ترینشه،برنز قلع و فسفر هم داریم که برای بالاتر رفتن مقاومت و سختی آلیاژ ، از فسفر استفاده میشه. سخت ترین برنز، برنز بریلیمه. از دیگر برنز های پرکاربرد، برنز آلومینیوم هستش که خواص مکانیکی و شیمیایی خیلی خوبی داره و مقاومتش از فولاد ضدزنگ بهتره برای همین در ساخت تجهیزات مرتبط با دریا، مبدل های حرارتی،پمپ و لوله و اتصالات و همچنین بلبرینگ کاربرد داره. از آلیاژ های دیگه مس، مس نیکل هستش که توی صنایع دریایی کاربرد زیادی داره و در برابر نمک آب دریا و خورندگی، مقاومه. برای همین در ساخت الکترودهای صنعتی، ترانسفورماتورهای جوشکاری، خازن های توربین بخار و بسیاری از تجهیزات صنعتی و دریایی، بکار میره.

نگاهی داشتیم به مس، اولین فلز کاربردی انسان. ... وولکانو پلاس: هر قسمت، یک عنصر