بسته بندی چیست؟

بسته بندی عبارتست از نوعی پوشش مناسب که محصول را در بر می گیرد. طراحی مناسب بسته بندی برای محصولی که در آن قرار می گیرد، علاوه بر این که آن را در برابر حمل ونقل، انبار داری، تقلب، دزدی و ناهنجاری های محیطی و نیز شرایط خارجی مانند رطوبت، نور، ضربه و... که باعث تغییر ماهیت محصول می گردد، با حداقل هزینه، بر موفقیت کالا در بازار رقبا، اطلاع رسانی کامل برای کاربر و فروش بهتر محصول می افزاید. کسانی که به بسته بندی های موفق توجه نموده اند و یا با حرفه طراحی بسته بندی آشنا هستند، کاملا دریافته اند که یک بسته بندی مناسب از ۲ جزء مهم وابسته به هم تشکیل شده است. این ۲جزء عبارتند از:

· طراحی صنعتی بسته بندی

· طراحی گرافیکی بسته بندی.

طراحی فرم و استایل بدنه اصلی محصول، نوع ارتباط فیزیکی و خلق هویت های ۳بعدی، از وظایف طراحی لیبل و پوسته ای که روی این فرم (بسته بندی) کشیده می شود، است که شامل اطلاع رسانی کالا، جلب توجه از نظر رنگ و بافت وخلق هویت های ۲ بعدی در حیطه کار گرافیست قرار دارد. مدیران آگاه به اصول رقابت که کاملا به قدرت و معجزه طراحی بسته بندی واقف هستند، سرمایه گذاری های عمده ای برای طراحی این مبلغان خاموش متقبل می شوند و می دانند که قطعا این امر در تبلیغ هویت سازمانی و محصولاتشان تاثیر چشمگیری خواهد داشت.

نقش بسته بندی در استفاده کالا، شناخت هویت محصول، شناخت کاربر و بازار مصرف، فرم و استایل بسته بندی، لوگونومیک بودن و مطابقت با ابعاد آنتروپومتریک از اصول اولیه طراحی صنعتی می باشد. در مرحله گرافیکی، شناخت نیاز مشتری و کاربر، فرهنگ جامعه ای که محصول برای آن جامعه تولید می شود و پیام رسانی و اطلاع رسانی دقیق و گویا مدنظر گرافیست قرار دارد. معمولا خریدار از نوع فرآورده بسته بندی شده اطلاع کاملی ندارد، لذا یک بسته‌‌بندی مناسب، ضمن اینکه باید در کنار فرآورده های مشابه جلب توجه کند، باید اطلاعات کافی را نیز باید به مشتری بدهد. چرا که گه گاه با بسته بندی هایی مواجه می گردیم که معرف کامل محتویات داخل خود نیستند که این عدم تناسب، نتیجه طراحی غلط محصول است.

طراح به کمک طراحی دقیق، ضمن اینکه الزاما فرآورده داخل را محفوظ نگه می دارد، اطلاعات کافی را به خریدار منتقل می کند. بسته بندی که فرآورده آن به راحتی از داخل آن خارج شود و پس از مصرف، به راحتی پوشش آن از بین رود و یا در شرایط بهتر و مورد مصرف دیگری از آن استفاده گردد، می تواند وجوه تمایزی در بازار رقبا به وجود آورد. با ایجاد نگرش های سمبولیک در بسته بندی محصول، می توان اطمینان را در ذهن خریدار بیدار کرد. به منظور ایجاد این گیرایی بصری، ایجاد جذابیت فردی ، عملکردی نیز الزامی است . جلب توجه غیر ارادی محصول از تنظر فرم و رنگ و نیز توجه به همجواری بسته ها در قفسه فروشگاه ها، بهره برداری از خطای بصری به منظور بزرگ تر نشان دادن بسته بندی، قابل رقابت بودن بسته بندی با نمونه های رقبا، حمل و نقل آسان، رعایت استانداردها و قراردادها مطابق با فرهنگ و رفتار جامعه، توجه به گروه سنی مخاطب، طراحی بسته هایی ویژه و ابتکاری برای جلب توجه کودکان، بهره برداری از مواد تکنولوژی جدید، از مواردی است که طراحان صنعتی و گرافیست ها در تلاش برای به کارگیری آنها در خلاقیت های خود دارند.

در مواردی که بسته بندی یک محصول، از روی بسته بندی دیگری تقلید می گردد (که متاسفانه در ایران به وفور شاهد آن هستیم ) ناخودآگاه هویت محصول زیر سوال خواهد رفت. فرهنگ مصرف و دیدگاه بصری و فرمی هر جامعه از مواردی است که مختص به آن نقطه می باشد که لازم است هماهنگی لازم مطابق فرهنگ و رفتار جامعه در بسته بندی محصول، کاملا آشکار باشد. بدون تردید طرحی که مختص به یک برند مخصوص باشد، در ترویج هویت سازمانی آن شرکت ، بسیار موثر خواهد بود. طراح در هر تغییر و ایجاد جذابیت در بسته بندی، باید نوع خطوط، رنگ سازمانی، نوع محصول وهدف سازمانی تولید کننده را مدنظر داشته باشد. چرا که در یک پروسه طراحی، اگر ویژگی های ظاهری به قدر زیادی تغییر یابد، به طوری که دیگر آن محصول هیچ نشانه ای از هویت قبلی خود نداشته باشد، شکست تجاری از طریق کاهش خرید مشتری به وجود خواهد آمد. بنابراین برای طراحی مجدد محصول، حفظ خطوط، عناصر واصول اصلی ضروری است. در نتیجه، بسته بندی که تحت هویت گروه تولیدات یک برند است، باید مشخصات بارز بصری خود را حفظ کرده و یادآور گروه محصولات قبلی نیز برای مصرف کننده باشد. و نیز از نظر ارتقاء عملکردی، باید نشان دهنده اطمینان و کارایی لازم باشد. یعنی پیکره محصول و ویژگی بصری آن، نشان دهنده عملکرد خوب آن باشد و این امری است که با کپی از محصولات رقبای دیگر (هر چند موفق در بازار خود) نمی توان در مدت زمان زیاد، نتیجه مطلوب را از آن گرفت . حقیقتا اگر یک محصول بتواند با گیرایی های بصری، مفهوم دلپذیری را نزد مخاطبش ایجاد کند، بازار فروش آن محصول ، به سوی بازار فروشی سودمند سوق می یابد.

فروشگاه های بزرگ برای خرید آنلاین مشتریانشان از چه بسته بندی هایی استفاده می کنند ؟

اینترنت مکان حیرت انگیزی است شما بی اینکه مجبور شوید مبل راحت و رخوت انگیز خود را ترک کنید، می توانید هرچه را که می خواهید با لپ تاپ یا تبلت یا حتی موبایل سفارش دهید و بسته را در خانه تحویل بگیرید. شرکت آمازون و دیگر شرکت هایی که خرید و فروش اینترنتی انجام می دهند، هزينه حمل ونقل را با مشتری حساب نمی کنند. به همین خاطر افراد بیشتری به خرید اینترنتی رو آورده اند. همین باعث شده تا تعداد جعبه ها و بسته بندی های ارسال کالا در سراسر جهان به صورت تصاعدی رشد کند، ازسوی دیگر دانه های فوم ضربه گیر، بسته بندی پلاستیکی، حبابی و دیگر موادی که برای پرکردن جعبه موردنیاز است نیز هرچه بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از جعبه های کارتن آماده و با ابعاد استاندارد، باعث شده تا یک کالای کوچک در جعبه بسیار بزرگتر از اندازه، آن قرار داده شود به همین خاطر پس از مدتی هیجان تاشی از دریافت سریع و بی دردسر کالا جای خود را به عذاب وجدان ناشی از اسراف در مواد بسته بندی می دهد.

آیا راهی برای کاهش استفاده از مواد بسته بندی در خریدهای آنلاین وجود دارد؟

بله، به عنوان مثال اگر از شرکت آمازون خرید می کنید، می توانید یک ایمیل به بخش خدمات و توزیع کالای شرکت فرستاده و از آنها بخواهید که تا حد امکان از مواد پرکننده بسته بندی از جمله نایلون های حبابی دانه های ضربه گیر استایروفوم یا بالشتکهای هوا استفاده نکنند.

شرکت آمازون صدها هزار کالا دارد که آنها را تحت پوشش برنامه بسته بندی عاری از درماندگی (Frustration - Free Packaging) ارائه می دهد.

این گرایش در بسته بندی هایی که به راحتی باز می شود و صددرصد از مواد بازیافتی ساخته می شوند، به چشم می خورد. آمازون ادعا می کند از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ فروشگاه ها بیش از ۲۴۴ هزار تن مواد بسته بندی شامل ۵۰۰ میلیون جعبه ارسال کالا صرفه جویی کرده اند. راه دیگر صرفه جویی، سفارش همزمان چندین کالا است، از این طریق شرکتهایی چون آمازون و دیگران می توانند تمام سفارشات شما را درون یک جعبه قرار داده و برای شما ارسال کنند. اگر می توانید اعتیاد خودتان را به خرید از شرکت های اینترنتی ترک کنید یا کاهش دهید، شرکت های کارآفرین دوستدار محیط زیست دیگری هستند که کالای شما را در بسته های محیط زیستی و بازیافتی و حتی جعبه هایی که چندین بار مورد استفاده قرار گرفته اند تحویل شما می دهند. از جمله این شرکت ها می توان به لائورن سینگر (Lauren Singer) و والی شاپ (Wally shop) در نیویورک اشاره کرد.

در صورت مسئله طراحی بطری کوکاکولا چنین عنوان شده است: به یک بسته بندی نیاز است که شخص بتواند بطری کوکاکولا را در تاریکی تشخیص دهد و چنان فرمی داشته باشد که حتی اگر بشکند، شخص در یک نگاه بتواند بگوید که چه بوده است...!

در دنیای امروز که شاهد سیل عظیمی از محصولات و تولیدات مشابه در زمینه های وسیع و متفاوت هستیم، بی شک بسته بندی جزء جدایی ناپذیر چرخه تولید، حمل و نقل، انبارداری و توزیع کالا می باشد و از عوامل اصلی رقابت شرکتها و تولید کنندگان محسوب می گردد که می تواند مستقیما با تأثیر گذاری بر بازار هدف، سهم بازار را افزایش داده و تقاضا را نیز بالا ببرد. بسته بندی به عنوان پوششی شایسته که کالا را در بر گرفته و عرضه می کند، بایستی در فرآیند تولید قرار گرفته و حایلی میان تولید و فروش باشد.

بسته بندی دامنه کاربرد بسیار وسیعی را شامل می شود و به گونه ای تمام تولیدات را دربر می گیرد. از بسته بندی محصولات پزشکی گرفته تا بسته بندی محصولات آرایشی و بهداشتی، از محصولات تجهیزات صنعتی و کارگاهی گرفته تا بسته بندی محصولات لوازم خانگی، لوازم ورزشی، تجهیزات الکترونیکی و ... میتوان نام برد؛ که می تواند با توجه به نوع رویکرد و عملکرد آن، روند و نتیجه متفاوتی داشته باشد. رویکردهای متفاوتی را می توان برای بسته بندی کالا مد نظر گرفت. گزینه های زیر مثال هایی در این زمینه است:

- بسته بندی با رویکرد حمل و نقل و انبارداری

- بسته بندی با رویکرد فروش

- بسته بندی با رویکرد مصرف

- بسته بندی با رویکرد پس از مصرف

- بسته بندی با رویکرد پایداری و طراحی سبز (دوستدار محیط زیست)

تعریف بسته بندی : حرفه، علم، هنر و فناوری که با دربرگرفتن کالا و حفاظت از آن با دقت و ظرافت، موجب ارتقاء کیفیت نهایی کالا شده و در مراحل مختلف عمر محصول از تولید، انبارداری، حمل و نقل، توزیع، فروش و نهایتا تا استفاده و حتی پس از مصرف، کالا را در جهت عرضه هر چه بیشتر و موفق تر همراهی می کند. که شامل پروسه ای با مراحل طراحی، ارزیابی و تولید می باشد. بسته بندی هنر و علمی است میان رشته ای که نیاز به همکاری و هم اندیشی متخصصین در رشته های طراحی صنعتی، گرافیک و چاپ دارد. لذا آشنایی با مبانی بصری و گرافیک، هندسه، مهندسی فاکتورها و عوامل انسانی (ارگونومی)، مدل سازی و تکنیک های چاپ از اهمیت ویژه ای در این زمینه برخوردار است.

کاربرد و عملکردهای بسته بندی

در درجه اول کاربرد بسته بندی، حفاظت و نگهداری کالای درون خود می باشد. که شامل حفاظت در برابر عوامل محیطی (دماء رطوبت، آلودگی ها و ...)، حفاظت در برابر عوامل مکانیکی و ضربه، سهولت در حمل و نقل و انبارداری و در کل جلوگیری از هرگونه آسیب به محتوای بسته است. بسته بندی همواره باید دارای هماهنگی و متناسب با محتوا و کالای درون خود باشد. و در جهت ارائه اطلاعات مربوط به محتواء ساده ترین و روشن ترین راه را انتخاب کند. در ضمن می تواند بر قابلیت های خاص محصول تأکید داشته باشد. الفزون بر این بسته بندی مناسب و طراحی شده، می تواند با تأکید بر جنبه استیتیکی زیبایی شناختی و ظاهری مناسب، موجب تأثیر بر ادراک مصرف کننده، جذب و گرایش بازار هدف، انتقال ویژگی ها و ارزش های موردنظر تولید کننده و از همه مهم تر، باعث به یاد سپردن و در حافظه ماندن کالا و در نهایت، تشکیل و تثبيت برند و ایجاد هویت سازمانی برای کالا و تولید کننده آن شود. بنابراین به عنوان عامل کلیدی عرضه محصول به بازار محسوب شده و امروزه در فرآیند تولید، نیازمند برنامه ریزی و صرف هزینه است که در غیر این صورت می تواند باعث وارد شدن خساراتی به تولید کننده شود و سهم بازار را تسلیم رقبا کند. با بسته بندی استراتژیک، برنامه ریزی شده، مطالعه اختصاصی گروه هدف و طراحی خلاقانه، می توان با مدنظر قرار دادن عقاید و فرهنگ، بر گروه خاص تأکید کرد. و با طراحی کاربر محور (معطوف به نیازها و علایق کاربر و تأکید بر ساخت محصولات مفید و قابل فهم)، باعث رفتار سازی در استفاده و کاربری از یک کالای ویژه شد. و در درجه بالاتر موجب ایجاد شخصیت توسط محصول برای کاربر گردید (با استفاده از طراحی احساس گرا) بسته بندی دو جنبه کلی را شامل می شود:

فرمی و بصری : شامل اطلاعات بسته و پیام های آن و بیان تصویری توسط رنگ، فرم، شکل،۔ تایپوگرافی و نمادها

عملکردی : جنبه های صنعتی بسته بندی را شامل می شود، مانند حفاظت محصول، بالا بردن عمر مفید کالا، طراحی ساختار بسته و انتخاب مناسب متریال و ترکیب نوین مواد و روش تولید .

مواد اولیه در صنعت بسته بندی :

در بسته بندی کالا با توجه به رویکرد آن از مواد و متریال های متفاوتی استفاده می شود. البته از اهمیت صنعت چاپ، مواد و تکنیک های آن در این زمینه، نمی توان چشم پوشی نمود. در یک تقسیم بندی کلی مواد مورد استفاده در بسته بندی کالا عبارتند از : - مواد سلولزی - مواد پتروشیمی - مواد فلزی - شیشه در نهایت از عواملی که در موفقیت کالا در بازار، اختصاص سهم بازار وسیع تر و ماندگاری محصول سهم بسزایی را دارند، می توان به : مرغوبیت کالا، بسته بندی خلاقانه و کاربر محور، تبلیغات و زمینه سازی و تعادل میان عرضه و تقاضا اشاره کرد. در طراحی هوشمندانه، می توان تبلیغات را در قالب بسته بندی متناسب و خلاقانه به صورت موفق تر و ماندگارتر ارائه نمود.

منبع : چاپخونه