چاپ اسکرین، نوعی تکنیک چاپ است که از یک توری پارچه ای برای حمایت از استنسیل مرکب استفاده می کند. فرم استنسیل ضمیمه شده، مناطقی از این توری را باز می کنند که مرکب به عنوان یک تصویر بر روی یک سطح چاپی منتقل می شود. یک غلتک یا اسکوئیجی در عرض استنسیل حرکت می کند و مرکب را بر روی توری مورد نظر در مناطق باز پمپاژ می کند.
چاپ اسکرین، یک شیوه استنسیل چاپ است که یک طرح را بر روی سیلک یا سایر سطوح نرم چاپ می کند که دارای مناطق توخالی است که با یک ماده غیر قابل نفوذ پوشیده می شود و بدین ترتیب، مرکب از طریق این توری بر روی سطح چاپی منتقل میشود.
از نظر واژه شناسی، طبقه بندی های متعددی در زمینه چاپ اسکرین وجود دارد. البته لازم به ذکر است که اکثر افراد، چاپ اسکرین را با چاپ سیلک اسکرین اشتباه می گیرند. تقریبا هیچ فرد حرفه ای، هنرمند یا سازمان تجاری از منابع مربوط به سیلک استفاده نمی کند که دلیل این امر، عدم استفاده از سیلک به دلیل مسائل اقتصادی است که از دهه ۱۹۶۰میلادی آغاز شد.
از دیدگاه سنتی، سیلک در چاپ اسکرین مورد استفاده قرار می گرفت، به همین دلیل، گاهی اوقات از این تکنیک تحت عنوان چاپ سیلک اسکرین یاد می شود. اخیرا از الیاف مصنوعی در این فرآیند چاپ استفاده می شود که متداول ترین این الیاف، پلی استر می باشد.
براساس شواهد و مدارک تاریخی، چاپ اسکرین برای اولین بار در کشور چین و در زمان فرمانروایی سلسله «سانگ» مورد استفاده قرار گرفت. ژاپن و سایر کشورهای آسیایی نیز از این تکنیک چاپی استفاده کرده و با ادغام آن با چاپ چوبی، پیشرفت هایی در این زمینه حاصل شد.
امتیاز چاپ سیلک اسکرین برای اولین بار در سال ۱۹۰۷ میلادی توسط «ساموئل سیمون» در انگلستان به ثبت رسید. در ابتدا از این شیوه برای چاپ کاغذ دیواری های گران قیمت، چاپ بر روی کتان، سیلک و سایر الیاف نرم استفاده می شد. اکثر چاپخانه داران اروپایی نیز اقدامات و سیاست‌های گسترده ای را در پیش گرفتند تا اسرار و رموز این تکنیک را منحصرا در اختیار داشته و آن را به کارگاه های خود محدود کنند.
در اوایل دهه ۱۹۱۰میلادی، تعدادی از چاپخانه داران، آزمایشاتی را در زمینه مواد شیمیایی حساس به نور انجام دادند. «روی بک»، «چالرز پیتر» و «ادوارد اوئنز»، نمک اسید کرومیک را که از امولسیون استنسیل های واکنش دهنده به نور ساخته می شد، آزمایش کردند؛ این گروه با عرضه استنسیل های تصویر نوری به این صنعت، انقلابی را در عرصه چاپ اسکرین تجاری به وجود آوردند. اگرچه پذیرش این شیوه سال ها به طول انجامید.
امروزه در چاپ اسکرین تجاری از حساس کننده هایی استفاده می شود که در مقایسه با بیکروماتها از امنیت بیشتر و مواد سمی کمتری برخوردار هستند. اخیرا برای ساخت استنسیل های واکنش دهنده در مقابل نور از شیوه های متعددی استفاده می شود.
در سال ۱۹۲۸میلادی، «ژوزف اولانو» با تشکیل شرکت تأمین کننده مواد شیمیایی صنعتی «اولاتو»، شیوه ای را برای استفاده از لاک الکل حلال در مواد استنسیل ابداع کرد. این ماده استنسیل به اشکال مختلف برش داده شد، مناطق چاپی برداشته شده و برای ایجاد یک استنسیل اسکرین، بقیه مواد را به این توری می چسباندند.
چاپ اسکرین به عنوان یک فناوری صنعتی سودآور به وسیله هنرمندان برای تکثیر آثار چاپی تا پیش از قرن بیستم مورد استفاده قرار می گرفت. امروزه استفاده از این تکنیک در چاپ هنرهای زیبا و چاپ تجاری به وفور مشاهده می شود. در حال حاضر از این تکنیک برای چاپ تصاویر بر روی پوستر، تی شرت، کلاه، CD ، DVD ، چاپ روی ساک دستی پارچه ای ، سرامیک، روی شیشه، پلی اتیلن پلی پروپیلن، کاغذ، فلز، چوب و... استفاده می شود.
گروهی از هنرمندان که بعدها انجمن ملی سری گرافیک ها (چاپ اسکرین) را تشکیل دادند که در دهه ۱۹۳۰میلادی واژه «سری گرافی» را برای مشخص کردن تفاوت کاربرد هنری چاپ اسکرین در استفاده صنعتی از این فرآیند به کار بردند. واژه سری گرافی، ترکیبی از لغت لاتین «سری» (به معنای سیلک) و واژه یونانی graphein (به معنای نوشتن یا ترسیم کردن) است. مرکز ملی کمک های زیست محیطی در این باره اعلام کرد که چاپ اسکرین، متداول ترین فرآیند چاپ در سطح جهان محسوب می شود. به دلیل در دسترس بودن مواد و تجهیزات مربوط به این تکنیک چاپی، از آن برای تنظیمات اساسی استفاده میشود.
یک محقق آمریکایی به نام «اندی وارول»، تلاش های متعددی را برای تعمیم چاپ اسکرین در این کشور انجام داد. عمده شهرت وی به دلیل چاپ تصویری از «مریلین مونرو» هنرپیشه شهیر آن زمان در دهه ۱۹۶۰ میلادی است.
«میکائیل واسیلانتون»، کارفرما، هنرمند و مخترع آمریکایی نیز یک دستگاه چاپ اسکرین چندرنگ را در سال ۱۹۶۰ ابداع کرد که از ویژگیهای منحصر به فردی برخوردار بود. این دستگاه روتاری برای چاپ لوگوها و اطلاعات کلی در مورد تیم های شرکت کننده در بازی بولینگ ساخته شد؛ اما پس از مدتی، با تغییراتی که در آن اعمال گردید، از آن برای چاپ بر روی تیشرت نیز استفاده شد. در حال حاضر، در آمریکا بیش از نیمی از چاپ تصاویر و نوشته ها بر روی پارچه با استفاده از چاپ اسکرین صورت می گیرد.
امروزه چاپ اسکرین گرافیکی به طور گسترده برای چاپ بسیاری از گرافیک ها مانند پوسترها یا استندها مورد استفاده قرار می گیرد. چاپ تمام رنگی را می توان با استفاده از چاپ CMYK انجام داد. لازم به ذکر است که استفاده از این فرآیند در مقایسه با سایر فرآیندهای چاپی، بیشتر است که دلیل آن نیز پایین بودن هزینه و امکان چاپ بر روی بسیاری از ابزار میباشد
اسکرین از الياف متخلخلی ساخته میشود که بر روی یک قالب آلومینیومی یا چوبی کشیده میشود. اخیرا اکثر شبکه های توری از مواد دست ساز انسانی مانند نایلون و پلی استر ساخته می شوند. بخشی از اسکرین به وسیله یک ماده غیر قابل نفوذ پوشانده می شود تا استنسیل به وجود آید که قطب نگاتیو (منفی) تصویری را به وجود می آورد که باید چاپ شود
سپس اسکرین به دست آمده را بر روی یک سطح چاپی مانند کاغذ یا سایر الیاف قرار می دهند. مرکب نیز روی سطح فوقانی اسکرین جا دارد. اپراتور کار خود را با سطح چاپی آغاز کرده و با وارد کردن اندکی فشار، مخرن مرگ را به سمت بخش جلوی اسکرین هدایت می کند؛ سپس یک اسکوئیچی (تیغه کائوچویی) برای حرکت دادن شبکه توری به بخش تحتانی سطح چایی استفاده کرده و اسکولیجی را بر روی سطح پشتی اسکرین فشار می دهد.
به موازات باز شدن شبکه توری، مرکبی که در داخل آن قرار دارد با عمل موئینگی به روی سطح چاپی پاشیده می شود که مقدار آن از پیش تعیین شده است. همزمان با حرکت اسکوئیچی به سمت سطح پشتی اسکرین، تنش توری، آن را از روی سطح چاپی جدا می کند، در نتیجه، مرکب بر روی سطح چاپی باقی می ماند.
در حال حاضر، سه نوع دستگاه چاپ اسکرین وجود دارد:
· تخت
· سیلندری
· روتاری (که به طور گسترده‌تری مورد استفاده قرار می گیرد.)
اسکرین را می توان پس از تمیز کردن، مجددا مورد استفاده قرار داد. با این حال، اگر نیازی به طراحی طولانی مدت نباشد، می توان اسکرین را از تمام امولسیون و مواد شیمیایی پاک کرد و مجددا از آن استفاده نمود. فرآیند استفاده مجدد شامل پاک کردن مرکب از روی اسکرین و سپس پاشیدن یک پاک کننده استنسیل است تا تمام امولسیون ها پاک شوند.
لازم به ذکر است که پاک کننده های استنسیل به صورت مایع، ژله ای و پودری موجود می باشند. نوع پودری آن را پیش از استفاده باید با آب مخلوط کرد. پس از استفاده از پاک کننده استنسیل باید امولسیون ها را با فشار آب شست و شو دهيم.
در این مرحله، اکثر اسکرین ها برای پوشش دهی مجدد آماده می شوند. بر خلاف تصورات عمومی در مورد چاپ اسکرین که آن را منحصر به چاپ پارچه می دانند. این تکنیک موارد استفاده متعددی دارد.
شیوه های متعددی برای ایجاد استنسیل در چاپ اسکرین وجود دارد. یکی از شیوه های اولیه و قدیمی، ایجاد شکل مطلوب به شیوه سنتی بوده که این شیوه ها پرش طرح مورد نظر از یک ماده غیر متخلخل و ضمیمه کردن به پایین اسکرین یا چاپ یک تصویر نگاتیو بر وی اسکرین صورت می گرفت.
یکی از شیوه هایی که در خلال ۷۰ سال گذشته توسعه یافته است. تکنیکی موسوم به فتوامولسیون (امولسیون نوری) است که در ذیل به تشریح این فرایند می پردازیم:
1. تصویر اصلی بر روی یک روکش شفاف مانند استات یا کاغذ ردیابی ایجاد می شود. این تصویر را می توان مستقیما بر روی روکش مورد نظر طراحی با کپی کرد یا با استفاده از یک چاپگر لیزری یا جوهر افشان، آن را بر روی روکش چاپ نمود. همچنین می توان از پوزتیو سیاه و سفید نیز استفاده کرد. با این حال، بر خلاف ساخت پلیت های سنتی، این اسکرین ها با استفاده از پوزیتیوهای فیلم در معرض نور قرار می گیرند.
2. باید یک اسکرین انتخاب کرد، تعداد توری های مورد استفاده متفاوت است که این مسئله به جزئیات طرح چاپ مورد نظر بستگی دارد. پس از انتخاب اسکرین، باید روکشی از امولسیون بر آن کشید و آن را در جای تاریکی قرار داد تا خشک شود. پس از خشک شدن، اسکرین آماده است تا در معرض نور قرار گیرد.
3. روکش مذکور بر روی اسکرین پوشیده شده با امولسیون قرار می گیرد و سپس آن را در معرض یک منبع نوری قرار می دهند که شامل نور فرابنفش با طول موج ۳۵۰ تا ۴۲۰ نانومتر می باشد، نور UV از یک منطقه تمیز عبور کرده و موجب پلیمریزاسیون سخت شدن امولسیون می گردد.
4. اسکرین را کاملا می شوید. مناطقی از امولسیون که در معرض نور قرار نگرفته اند، غیر حلال بوده و شسته می شوند تا استنسیل نگاتیو تصویر بر جای بماند.
یکی دیگر از مزایای چاپ اسکرین این است که می توان کمیت بالایی را با استفاده از دستگاه های خودکار بیش از ۱۸۰۰ تیشرت در مدت یک ساعت تولید کرد.
در چاپ اسکرین نیز همانند سایر شیوه های چاپی از مرکب های مختلفی استفاده می شود که مهم ترین آنها عبارتند از :
· پلاستیسول
این مرکب، متداول ترین مرکب مورد استفاده در تزئین پارچه های تجاری است. این چاپ را می توان با اضافه کردن افزودنی های ویژه، تسهیل کرد. برای استفاده از این مرکب در چاپ باید آن را در دمای ۱۵۰ درجه سانتی گراد حرارت داد.
· مرکب های پایه آب
میزان نفوذ این مرکب ها در الباف بیشتر از مرکب‌های پلاستیسول است.
منبع : چاپخونه
