عنوان زنجیره سرد به نوعی زنجیره تامین سرد اطلاق می‌شود که در زمینه تولید، نگهداری، حمل و توزیع محصولات حساس به دما یا فسادپذیر در دمای مشخص، فعالیت دارد.
معمولا عبارت زنجیره سرما یا سرد را در مورد حوزه‌های آزمایشگاهی و دارو می‌شنویم، اما به طور کلی زنجیره سرد در خصوص سلامت غذایی و دارویی یا به عبارتی موادی که سلامت‌شان منحصر به محدوده دمایی خاصی است، حائز اهمیت است. در همین راستا می‌خواهیم در ادامه این مطلب به نقد و بررسی عوامل مربوط به اهمیت زنجیره سرد از جمله چیستی، بخش‌های تشکیل‌دهنده آن و محصولات نیازمند به زنجیره سرد در دو گروه غذایی و دارویی بپردازیم.
همانطور که در پاراگراف ابتدایی متن اشاره کردیم، زنجیره سرد برای حمل و توزیع محصولات حساس به دما مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ در واقع زنجیره سرما یک نوع سیستم یکپارچه است که از افراد و تجهیزات سرمایشی ثابت و سیار تشکیل می‌شود، این عوامل همگی در راستای تولید، ذخیره‌سازی، بسته‌بندی و توزیع محصولات در دمای مشخص‌شده فعالیت دارند.
وجود زنجیره سرد برای اطمینان از حفظ کیفیت کالا و همچنین جلوگیری از هدر رفتن محصولات از اهمیت زیادی برخوردار است. مواردی چون سلامت و کیفیت مواد غذایی و دارویی به صورت مستقیم به سلامت جسم انسان متصل هستند؛ بنابراین با استفاده از زنجیره سرد و حفاظت از صحت مواد دارویی و غذایی می‌توان به سلامت جسم انسان و جلوگیری از بیماری‌های حاصل از فساد مواد کمک کرد.
ناگفته نماند که زنجیره تامین سرد در جلوگیری از دورریز مواد نیز نقش پررنگی را ایفا می‌کند؛ سالانه حدود یک سوم مواد غذایی تولیدی دور ریخته می‌شوند و ادامه این روند به افزایش فرآیندهایی چون گرم شدن کره زمین، تغییرات اقلیمی و هدر رفت مواد غذایی می‌انجامد. به صورت کلی با توجه به اهمیت دارو و غذا در زندگی انسان، زنجیره سرد نیز یکی از مهم‌ترین معقوله‌های مربوط به بشریت است که در صنعت دارویی و غذایی ایفای نقش می‌کند.
مطمئنا تا این خط از مقاله به تاثیر شگرف زنجیره سرد دست یافته‌اید و هم‌اکنون می‌دانید زنجیره سرما چه نقش تعیین‌کننده‌ای را در صنایع غذایی و دارویی ایفا می‌کند؛ اما با این حال زنجیره سرد در افزایش عمر مفید مواد، حفظ خواص مواد، انتقال مواد فسادپذیر و حمل و نقل مواد دارویی اهمیت دارد. البته برای اینکه زنجیر سرد بتواند به درستی انجام وظیفه کند، لازم است که سیستم پشتیبانی، تعمیر و نگهداری مداوم و پیشگیرانه تجهیزات خنک‌کننده در راستای پیش بینی خرابی‌ها به عمل آورده شود. در حالت کلی زنجیر سرد یک سیستم بزرگ است که برای عملکرد مطلوب آن اقدامات پیش‌ساختاری لازم است.
به صورت کلی زنجیر سرد از چهار بخش سیستم‌های سردکننده، پخش سرد، حمل و نقل سرد و سردخانه تشکیل می‌شود که موارد زیر را در برمی‌گیرند.
این بخش از سیستم‌های IQF و سردکننده‌های خشک تحت خلاء تشکیل می‌شود که تجهیزات و فناوری‌های پیش از تولید و سیستم‌های سردکننده محصول نهایی را شامل می‌شوند.
پخش سرد به عبارت پخش مویرگی سرد شهرت دارد که هدف از تولید آن، توزیع محصولات در محل خرید مصرف‌کننده نهایی است. از آنجایی که محصولات زنجیر سرد عمدتا فسادپذیر هستند و باید در توزیع و ذخیره آنها نهایت سرعت و دقت را به کار برد، تهیه سریع وسیله نقلیه یخچالدار که در جهت کنترل مسیرها و همکاری سازنده با واحد فروش برای حل اتفاقات پیش بینی نشده در نقطه تحویل متخصص است، می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
ناوگان‌های حمل یخچالدار یا سردخانه‌دار تجهیزات این بخش را تشکیل می‌دهند که به وسیله آنها می‌توان محصولات را در بازه دمایی معین از یک محدوده به محدوده تعیین‌شده دیگر انتقال دارد. خودروهای گوناگونی وجود دارند که با نصب این قابلیت می‌توانند حمل و نقل سرد انجام دهند. به عنوان مثال نیسان یخچالدار، تریلی، ایسوزو یخچالدار و یا با استفاده از کول باکس‌های معمولی و هوشمند یا کانتینر‌های یخچالدار 20 و 40 نمونه‌هایی از حمل و نقل سرد را شامل می‌شوند.
این بخش از دو نوع فعال و غیرفعال تشکیل می‌شود که نوع غیرفعال آن تنها به حفظ دما می‌پردازد و نوع فعال حمل و نقل سرد از قابلیت کاهش دما بهره می‌برد. همچنین بسته‌بندی صحیح، چیدمان درست و اصولی، انجام اقدامات تعمیر و نگهداری و همچنین وجود رانندگان ماهر و باتجربه به سطح کیفیت کار می‌افزاید و امکان تخریب موقعیت حمل و نقل را کاهش می‌دهد.
در طول مسیرهای طولانی و ترانزیتی بهتر است از تجهیزاتی مانند GPS، ترموگراف و ترمومترهای هوشمند و CCM و فریزر واچ‌ها جهت کنترل و مدیریت دمای محموله و لوکیشن استفاده شود تا امنیت بار تا حد زیادی تحت کنترل باشد.
این بخش خود شامل انواع سردخانه است که دو نمونه تک مداره و دو مداره را در برمی‌گیرد که برای انبارش و نگهداری محصولات پیش تولید یا مواد اولیه و قسمت دپوی محصول نهایی کاربرد دارد. در این بخش باید چیدمان اصولی و رعایت شگردهای انبارداری به درستی انجام بپذیرد.
چه محصولاتی به زنجیر سرد و حمل بخچالدار نیاز دارند؟
در حالت کلی دو گروه محصولات غذایی و دارویی وابسته به زنجیر سرد می‌توانند به حیات خود ادامه دهند. موارد زیر تنها مثال‌های کلی از این بحث است، لذا قطعا موارد بیشتری در جریان این عرصه حضور دارند.
نمونه‌هایی از مواد غذایی: گوشت و مرغ و انواع پروتئین‌ها، میوه و سبزیجات، لبنیات غذاهای منجمد و اکثریت گروه‌های مواد غذایی فسادپذیر.
نمونه‌هایی از مواد دارویی: نمونه‌های بیولوژیک مانند جنین، پلاسما، خون، آنزیم، برخی از داروها و واکسن‌ها و دیگر داروهای حساس به دمای گرم یا سرد.
امیدواریم مطالب ارائه شده به خوبی توانسته باشند مفهوم زنجیره تامین سرد یا زنجیره سرد را به اطلاع مطالعه‌کنندگان این مطلب برسانند.
